abbacòrra , nf: abbagorra Definizione abba de corra: s'abbighedha chi essit de su nasu candho unu est arremadiadu Sinonimi e contrari arrema, abbanasu Frasi lentore, pèrelas, làgrimas de sa note, abbagorra de su chelu (N.Demurtas) Etimo srd. Traduzioni Francese glaire Inglese drainage from the nose Spagnolo moquita Italiano catarro, scólo nasale Tedesco Nasenlaufen.

abbarigàu , avb Definizione a logos dhu narant po sa die de oe a duas, àteros po duas dies a oe o dinnanteriseru, e fintzes po de oe a tres dies Sinonimi e contrari daretu, pusticràs / barigadu 2. candu si bieus, cras, pusti cras o abbarigau? Terminologia scientifica tpc Etimo srd. Traduzioni Francese après-demain Inglese the day after tomorrow Spagnolo pasado mañana Italiano dopodomani Tedesco übermorgen.

abbruncàda , nf Definizione atumbada o cropu a murros, cun is murros; cosa chi si narat coment’e avertimentu, briga; atumbada de malascigura a calecuna cosa Sinonimi e contrari irmurrada, irruncada, sbruncada / avertimentu / atumbada 3. dogni abbruncada est a su pódhighe malu… (Z.Zazzu) Etimo srd. Traduzioni Francese claque, heurt Inglese slap in the face, bump Spagnolo tortazo, morrada, choque Italiano mostaccióne, urto Tedesco Hieb auf die Schnauze, Aufprall.

acatastàe , vrb Definizione iscríere unu bene, terras, domos, in su catastu, a manera chi arresurtet a distintu sa propriedade Sinonimi e contrari incatastare Traduzioni Francese cadastrer Inglese to pile (up), to register to the land-registry office Spagnolo inscribir en el catastro Italiano accatastare 1 Tedesco in den Kataster eintragen

acobiài, acobilàre , vrb: acoilae, acoilare, acoliai, acoliare, acubilare, acugliai, acuilai, acuilare, acuvilare, aculiai, aculiare, cubilare Definizione fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare Sinonimi e contrari acoiletare, acojai, acuae, apatai, apogiai, assebiai, impudhilare | ctr. bocare, essire, pesare Frasi iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai 2. furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura Etimo srd. Traduzioni Francese se coucher, s'abriter Inglese to return to the fold to go back to sleep to shelter Spagnolo cubilar, cobijar Italiano rientrare nell'ovile, ritirarsi a dormire, ripararsi Tedesco in den Stall zurückkehren, schlafengehen, sich unterstellen.

acollàda , nf: acollara Definizione su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare Sinonimi e contrari acirrada, afracada, assuprida, colpu, imberta, impédhida, incollada, ispinta, lómpia Modi di dire csn: dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada Frasi s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada! 2. torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa Etimo srd. Traduzioni Francese poussée occasionnelle Inglese push with the shoulder Spagnolo empujón Italiano spintóne, spallata Tedesco heftiger Stoß, Stoß mit der Schulter.

afavàdu , agt: afavau Definizione de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu Sinonimi e contrari afaighedhau / cdh. afaatu Etimo srd. Traduzioni Francese malade, atteint du favisme Inglese a person which can easily contract the ilness of favism Spagnolo que padece favismo Italiano fàbico Tedesco Bohnenvergiftung (Fabismus)

agiòne , nf: ajona, ajone, ajoni Definizione genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu Sinonimi e contrari alasoni, bagione 1, cajone 1, fatzolu 1, giussòrgia, sesúgia Frasi nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani 2. s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat Traduzioni Francese anneau d'un joug Inglese strip of leather joining the top flail to the handle Spagnolo mediana, barzón Italiano gombina Tedesco Lederriemen im Pflugbaum.

aíssu , nm: aito, aitu Definizione su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone Sinonimi e contrari eritzàmene pruma 1 Terminologia scientifica rbr Etimo srdn. Traduzioni Francese fleur d'arbousier Inglese the flower of the strawberry-tree Spagnolo flor del madroño Italiano fiore del corbézzolo Tedesco Blume des Erdbeerbaums.

albúciu , nm Definizione s'arraighina grussa chi portat s’abrutzu Terminologia scientifica rbr Etimo ltn. albucium Traduzioni Francese bulbe de l'asphodèle Inglese bulb of the asphodel Spagnolo bulbo del asfódelo Italiano bulbo dell'asfodèlo Tedesco Asphodillzwiebel.

alghentàre , vrb: arghentare Definizione fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba Sinonimi e contrari arrafinai, assendrare Frasi sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine Etimo ltn. recentare Traduzioni Francese dépurer, raffiner, réchauffer de l'huile Inglese to purify, to heat the oil Spagnolo refinar aceite Italiano depurare, raffinare, riscaldare l'òlio Tedesco klären, läutern, das Öl aufwärmen.

amèga , avb: ammegu, ammega, ammegas, megas Definizione megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe Frasi ammegas de bènnere so in su mamentu 2. proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas? Etimo srd. Traduzioni Francese être sur le point de… Inglese in the act of… Spagnolo mientras, a punto de Italiano nell'atto di… Tedesco im Begriff zu.

ammediài 1 , vrb: ammeriai, ammeriare, mediai* Definizione fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca Sinonimi e contrari acamai, meliagrare Frasi sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso 2. arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai! Traduzioni Francese faire la sieste, rester dans l'ombre Inglese to have a siesta, to stay in the shadow Spagnolo sestear Italiano meriggiare, stare all'ómbra Tedesco im Schatten Mittagsruhe halten.

ammolàre , vrb Definizione fàere una pedra a mola de molinu; fàere a mola, ingrussare in s’arraighina, nau de erbas e tupas, e de sa carre in su sensu de fàere a gurone, betare o crèschere in tita (nau de animale fémina candho est acanta a angiare); cuare in calecuna mola de matedu, fintzes pònnere asuta de calecuna mata in s'umbra comente faet su bestiàmene, pinnigare o aunire totu impare Sinonimi e contrari afundhare 1 / abbusare 1, ammagare, atupare, intupai Frasi s'antunna est ammolada ◊ sas berbeghes zughent sa tita ammolada ◊ bi at raighina de s'àrbure chi si ammolat 2. sas berbeghes si sunt ammoladas meriendhe Etimo srd. Traduzioni Francese enjaler Inglese to tie to the anchor stock Spagnolo hacer una muela, encepar Italiano acceppare Tedesco einen Anker stocken.

anzonína , nf Definizione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frasi fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Etimo srd. Traduzioni Francese tous les agneaux Inglese the whole of lambs Spagnolo el conjunto de los corderos Italiano l'insième degli agnèlli Tedesco Lammherde.

apanedhàre , vrb Definizione fàere panedhas, una genia de pane, fàere a bisura de panedha Etimo srd. Traduzioni Francese embuer Inglese to give the form of loaves Spagnolo hacer pan Italiano appanare Tedesco in Form von Brotlaiben bringen.

àrra 2 , nf Definizione genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat Terminologia scientifica crp, varroa destructor Traduzioni Francese varroa Inglese insect able to kill bees into the apiary Spagnolo parásito que mata las abejas en las colmenas Italiano varròa Tedesco Varroamilbe.

arrepílu , nm: repilu Definizione su segare su pilu o fàere sa braba a betu contràriu de coment'est su pilu Etimo ctl., spn. repel, repelo Traduzioni Francese à rebrousse-poil Inglese shave against the beard Spagnolo contrapelo Italiano contropélo Tedesco Gegenstrich.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definizione nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Sinonimi e contrari arrintzonare, arritzare Frasi cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Etimo srd. Traduzioni Francese être en érection Inglese to have the erection, to be in erection Spagnolo tener una erección Italiano avére l'erezióne, èssere in erezióne Tedesco in Erektion sein.

«« Cerca di nuovo