foressídu , agt: foressiu, forexidu Definizione de foressire; chi est essiu fora a bandhidare, chi est bandhidandho Sinonimi e contrari bandhidu, dogau / desessidu, dischissiau 2. ómines foressidos e pastores bi ant agatadu asilu in malas seras (S.Casu)◊ no cheria crèere chi sa família axuaiat sos foressidos, chi cuguzaiat sos betadomos ◊ medas de sos foressidos de Nure aiant su sàmbene atossicadu dae totu su male passadu ◊ sigo a iscríere allegàndhedi de custos bandhuleris foressios (C.Frau) Etimo spn. forajido Traduzioni Francese réfugié politique, en fuite Inglese outlaw, on the run Spagnolo forajido, prófugo Italiano fuoruscito, latitante Tedesco ausgetreten, flüchtig.

fràta 1 , nf Definizione genia de distacu o segada de músculu aintru, in sa carena, po un’isfortzu mannu fatu a cropu; su dolore chi si sentit; in cobertantza, brulla mala Sinonimi e contrari frapu, fritia, illatzada 3. sa nonna at cumpresu sa frata, giamat sa neta e li narat: Ninna mia, no ponzas cabu a sos ómines! ◊ abbà custa frata: istanote ridimos! Cognomi e Proverbi smb: Fratta Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese déchirure musculaire, douleur musculaire Inglese sprain, pains in the joints Spagnolo tirón Italiano strappo muscolare, dolóre articolare Tedesco Muskelriß, Gelenkschmerz.

frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1, frusu, frúsua Definizione fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera Sinonimi e contrari frusiada, isbúvulu, traconarja / fibera, fiotu, tropa / fuliénsia Modi di dire csn: f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda Frasi sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia 2. s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus 3. candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! 4. in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu 5. atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua Etimo ctl. enfusa Traduzioni Francese force du vent, cohorte Inglese fury of the wind, swarm Spagnolo fuerza del viento, séquito Italiano fùria del vènto, codazzo Tedesco Rasen des Windes, Schwarm.

garaítzos , nm pl: ghidaitzos, ghiraditos, ghiraitos, ghiraitzu, ghiratitzos, giraditzos, giraditzus, giraitzos Definizione totu s'istentina, nada deosi ca in bentre est totu a lobos, a ghiroes, a tòrronos Sinonimi e contrari beraditos, busellos, iltentina, mannaditzus, stintinigu Frasi lestru, cane de isterju, chi za ti coco duos ghiraitos a paca de s'imperju! ◊ is giraditzus dhus impreant po cundiri sa fà, ca is prus grussus non servint po su sàmbini e ne po su sartitzu Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese intestin Inglese the intestines Spagnolo tripas Italiano gli intestini Tedesco Eingeweide (Pl.), Gedärm, Gedärme.

giantéris , avb: zanteris Definizione duas dies innanti de oe / torrandho agoa in su tempus si narat: oe, deris, gianteris, dinnantis Sinonimi e contrari dinnantariseru, innantieris Frasi morta est mela piberi… piús allegru so como chi no eris e gianteris! ◊ a mie su sardu mi piaghet totu: su de subra, su de giosso, su de mesu, su de oe, su de deris e su de gianteris puru Terminologia scientifica tpc Etimo ltn. iam ante heri Traduzioni Francese avant-hier Inglese the day before yesterday Spagnolo anteayer Italiano avantièri Tedesco vorgestern.

giogiói , nf Definizione pistadura de un'istrinta Traduzioni Francese pinçon Inglese the sign of a pinch Spagnolo marca de un pellizco Italiano pulcesécca Tedesco Zeichen von Zwicken.

giunchíglia, giunchígliu , nf, nm Definizione giunchígliu a frori biancu, genia de erba bona fintzes po meighina Frasi in sa mesíglia bi at postu rosas e giunchíglias Terminologia scientifica rbc, convallaria maialis Traduzioni Francese muguet Inglese lily of the valley Spagnolo muguete Italiano mughétto Tedesco Maiglöckchen, Maiblume.

grína, grínas , nf Definizione su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho Sinonimi e contrari grindha, nea, riga Modi di dire csn: pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura Frasi connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina? 2. cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa Cognomi e Proverbi smb: Grina Terminologia scientifica sdi Etimo srd. Traduzioni Francese la clarté de l'aube Inglese the first light of dawn Spagnolo aurora Italiano chiaróre dell'alba Tedesco Morgendämmerung.

ifundhàre , vrb: ilfunnare, irfundhare, isfundai, isfundhare, sfundai Definizione segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas Sinonimi e contrari issundhare, sciundorai Frasi no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri! 2. élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela! Etimo srd. Traduzioni Francese défoncer Inglese to break the bottom of, to mow Spagnolo desfondar, cortar a ras del suelo Italiano sfondare, tagliare raso tèrra Tedesco den Boden ausschlagen.

ilgravaméntu , nm: isclavamentu, iscravamentu, sclavamentu Definizione su ndhe calare a Cristos de sa grughe, sa funtzione de chida santa po ammentu de sa passione e morte sua Sinonimi e contrari iscravadura, iscravatzone, iscravu 1 | ctr. incravamentu Etimo ctl. desclavament Traduzioni Francese Déposition de croix Inglese the deposition (from the cross) Spagnolo descendimiento Italiano deposizióne del Cristo dalla cróce Tedesco Kreuzabnahme.

immaodhàu , agt, pps: immeudhadu, irmeudhadu, irmidudhau, ismiudhatu, smuedhau Definizione chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare Sinonimi e contrari arréndhidu, smeudhiu, spuligau | ctr. ammeudhadu Frasi cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos Traduzioni Francese sans moelle, mollasse Inglese spineless, weakened, taken the marrow out Spagnolo desmeollado, enervado Italiano smidollato Tedesco marklos, kraftlos.

incannugài, incannugàre, incannugràre, incannujàre , vrb: incronucare Definizione pònnere in sa cannuga; arrennèscere a fàere una cosa; rfl. fuire, pentzandhosi cosa de tímere Sinonimi e contrari incarrebai, intzodhai 2. fiat de diora sentza de fai tzípulas e timiat de no nd'incannugai una 3. candu apu biu ca mi castiàt cun idea mala, dèu, mischinu, mi dh'apu incannugada!…◊ candu at inténdiru aici si dh'at incannugara ca no dhi boremu fai su prexei Etimo srd. Traduzioni Francese garnir la quenouille Inglese to put in the distaff Spagnolo enrocar Italiano inconocchiare Tedesco auf den Spinnrocken wickeln.

incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definizione intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres Sinonimi e contrari incarnie Frasi sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas 3. su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria Etimo itl. Traduzioni Francese s'incarner Inglese to grow in, to thrust into the flesh Spagnolo encarnarse Italiano incarnire, incarnare Tedesco ins Fleisch eindringen lassen.

incaussài , vrb Definizione nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Sinonimi e contrari aèschere, arrèschere, incaussire Frasi a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Traduzioni Francese de travers Inglese which goes the wrong way (said of food) Spagnolo atragantar Italiano andare di travèrso (détto di cibo) Tedesco in die falsche Kehle kommen.

incispíre , vrb Definizione coment'e mandhare o bogare cispa, ischintídhias, catzare fogu, nau in cobertantza de una manera de fàere fogosa, forte, airada Etimo srd. Traduzioni Francese flamboyer, faire fureur Inglese to blaze, to be the rage (all) Spagnolo chispear Italiano fiammeggiare, furoreggiare Tedesco aufflammen, großen Erfolg haben.

incràs , avb: uncràs Definizione sa die apustis de una die calesiògiat, difatu Sinonimi e contrari cras Frasi sa die nono, ma s'incràs fint andhados ◊ Micheledhu est arrenésciu a biri su mari isceti s’incràs ◊ s'incràs dh'at fuedhada ◊ s'incràs est andhadu pro faedhare cun s'inzenieri Terminologia scientifica tpc Etimo srd. Traduzioni Francese le lendemain Inglese the day after Spagnolo el día siguiente Italiano indomani Tedesco Morgen.

incungiài, incungiàre , vrb: incunzare Definizione arregòllere s'incúngia, is laores o àteru chi produet sa terra, a domo, a magasinu; arregòllere e chistire, assentare in su logu, fintzes batire a domo calecuna cosa; mantènnere o istare isserrau Sinonimi e contrari coglire, coltoire, remonire / inserrai Frasi chini messat incúngiat ◊ geo sèmeno, incúngio e béntulo 2. de tantas peràulas ndhe apo incunzadu unu sacu de fàulas ◊ dhoi at genti chi pentzat isceti a incungiai dinai ◊ cun sas manos bostras murghides e incunzades su late 3. cussa cosa incungiaidha in su calàsciu ◊ a una certa ora tocat a incungiai is pudhas ◊ candho si ammamabant sos crapitos, sas crapas fint incunzadas in sa mandra ◊ est abarrau otu diis incungiau in s'aposentu ◊ dhu possant ingungiai in d-unu presoni nou! Etimo srd. Traduzioni Francese engranger Inglese to harvest, to keep the harvest Spagnolo encamarar, cosechar Italiano fare la raccòlta, ripórre il raccòlto Tedesco ernten, die Ernte einbringen.

inghiriabétu , nm: inghirialetu, ingiriabetu, ingirialetu Definizione genia de baldachinu chi ponent a inghíriu de su letu Sinonimi e contrari pabaglione Etimo srd. Traduzioni Francese rideau autour du lit Inglese ornament around the bed Spagnolo tornalecho Italiano tornalètti Tedesco Betthimmel.

ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare, ingratziai, ingratziare Definizione pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias Sinonimi e contrari avocai, ingramesciare, invocai Frasi tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat! Etimo srd. Traduzioni Francese gagner les bonnes grâces Inglese to get on the right side of Spagnolo ganarse, cautivarse Italiano ingraziarsi Tedesco sich beliebt machen.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definizione coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Sinonimi e contrari annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Frasi intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Traduzioni Francese au lieu de, au contraire Inglese instead of, on the contrary Spagnolo en vez de, en lugar de Italiano invéce di, anziché Tedesco statt.

«« Cerca di nuovo