abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai, abbrunchiare, abbrunciare Definizione atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma Sinonimi e contrari abboluire, arruncare, brigare, chelcire, irmurrare, irruncare, ispochiare, sbruncai, stronciai / assansiare / adobiai, atumbae, imbronconai, trabbucai 1 / agghegiare / ammurrionare Modi di dire csn: abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones Frasi fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu! 2. abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura 3. su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua Etimo srd. Traduzioni Francese heurter, claquer Inglese to give a slap (on lips) Spagnolo abofetear, golpear en los morros Italiano dare un mostaccióne Tedesco auf die Schnautze hauen.

àca , nf Definizione ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta Sinonimi e contrari acheta, ebba, vacheta Cognomi e Proverbi smb: Acca Terminologia scientifica anall Etimo spn. haca Traduzioni Francese jument qui va l’amble Inglese pretty mare Spagnolo yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos Italiano cavallùccia Tedesco kleine Stute.

aciapitài , vrb: ciapitai Definizione fàere is passighedhos de su ballu Sinonimi e contrari atzopitai, istripitare, sciampitai Etimo srd. Traduzioni Francese sautiller Inglese to hop about Spagnolo hacer los pasos del baile sardo Italiano salterellare Tedesco Tanzschritte, sprünge machen.

aconculedhàre , vrb Definizione fàere a cónculu, aciuvai, fàere a fossu, nau de is ogos, de is trempas Sinonimi e contrari aconcuare, indevucare, istuvucare, tuvucare Etimo srd. Traduzioni Francese creuser Inglese to hollow out Spagnolo hundirse los ojos Italiano incavarsi (détto degli òcchi, delle guance) Tedesco einfallen (für Wangen, nau po is trempas), tiefliegen (für Augen, nau po is ogus).

addelantài, addelantàre , vrb: addelentare, adelantai, adelantare, adelentare, atelentare Definizione crèschere is benes, s'interessu, fàere àteru interessu Sinonimi e contrari assusai, errichire, mediare, mezorare 2. Nicolau cunfessore in isciéntzias addelantadu sos fideles amparade! Etimo spn. adelentar Traduzioni Francese accroître ses biens Inglese to encrease one’s possessions Spagnolo incrementar los bienes Italiano incrementare i pròpri bèni, gli avéri Tedesco vermehren.

addenticàre , vrb: addentigai, addentigare, addentigrai, addentijare, addrenticare, adentiae, adentiai Definizione istrínghere cosa cun is dentes, arrennèscere a matzigare, mossigare cosa tostada Sinonimi e contrari addentai, dencicare, immorroxare, iscafitai, monsiare, mòssere / maistai 2. custa cosa tosta deo no l'addéntigo, ca mi dolent sas dentes Etimo srd. Traduzioni Francese mordre Inglese to bite Spagnolo hincar los dientes Italiano addentare Tedesco anbeißen.

allutzighinàre , vrb Definizione apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos Sinonimi e contrari allutzigare, ispalpedhare Frasi benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala 2. cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados Etimo srd. Traduzioni Francese écarquiller les yeux Inglese to open wide one's eyes Spagnolo abrir los ojos Italiano spalancare gli òcchi Tedesco die Augen aufsperren.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definizione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinonimi e contrari aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frasi fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etimo srd. Traduzioni Francese faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Inglese to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spagnolo espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italiano far rizzare i capélli, rabbrividire Tedesco die Haare sträuben, schaudern.

ambadúos, ambadús , agt, prn: amborduos, ambosduos, ammaduos Definizione ambos duos (f. ambas duas): unu e àteru, duos leaos impare Sinonimi e contrari ambos Frasi dhi ant curau is ogos ambaduos ◊ tui ses prus pràticu de mei in ambaduas cosas Traduzioni Francese les deux Inglese both Spagnolo ambos, los dos Italiano entrambi, ambedue Tedesco beide.

anzonína , nf Definizione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frasi fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Etimo srd. Traduzioni Francese tous les agneaux Inglese the whole of lambs Spagnolo el conjunto de los corderos Italiano l'insième degli agnèlli Tedesco Lammherde.

apodhicàda , nf: apodhigada Definizione su istare aprapudhandho, tocandho, totu; posta de pódhighe, marcu abbarrau de is pódhighes Sinonimi e contrari apódhicu 2. custos bidros, si los abbàidas, sunt totu apodhigadas ◊ frobbi cussu móbbile ca est totu apodhigadas! Etimo srd. Traduzioni Francese empreinte digitale Inglese fingerprint Spagnolo huella de los dedos Italiano imprónta delle dita, imprónta digitale Tedesco Fingerabdruck.

apodhicàre , vrb: apodhigae, apodhigai, apodhigare, podhicare Definizione su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu) Sinonimi e contrari afarrancae, ammanuncai, cariedhare Frasi ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias 2. cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu! Etimo srd. Traduzioni Francese toucher du doigt Inglese to touch Spagnolo toquetear con los dedos Italiano toccare, tastare con le dita Tedesco berühren, betasten.

apodhilàre , vrb Definizione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas Sinonimi e contrari apudhai, apudhalzare / acadhai, alciare, ampiai Frasi sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu) 2. si nch'est apodhilata a supra de su carru Etimo srd. Traduzioni Francese se percher Inglese to roost Spagnolo posarse los pájaros Italiano appollaiare Tedesco sich auf die Stange setzen.

apudhài , vrb: apudhare Definizione su si che artzare a su pudhàrgiu, a s’acorru de is pudhas, artzare a pitzu de calecuna cosa che is pudhas; andhare a in artu; su si crèdere meda, bogare atza che pudhu in mesu de pudhas Sinonimi e contrari apiculai, apodhilare, apudhalzare / ampiai, alciare / alleporedhare, alleporizare, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare Frasi ma càstia cussu caboni chi si est apudhau asuba de sa carrada! ◊ custa pudha fiat apudhada asuba de unu muntoni de òru… 2. sa nébida a mengianu de su Frumindosa si ndi apudhat a bidha Etimo srd. Traduzioni Francese se percher, ragaillardir, remplir d'orgueil Inglese to perch, to make proud, to make cocky Spagnolo posarse los pájaros, engallarse Italiano appollaiarsi, ringalluzzire, insuperbire Tedesco sich niederkauen, eitel werden, stolz werden.

apudhalzàre , vrb: apudharjare, apudharzare Definizione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas Sinonimi e contrari apodhilare, apudhai, apudhionare 2. bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita Etimo srd. Traduzioni Francese se percher Inglese to perch Spagnolo posarse los pájaros Italiano appollaiarsi Tedesco sich auf die Stange setzen.

arangiarrungiósu , nm Definizione genia de mata po bellesa (no est naturale in Sardigna): si narat fintzes bòcia arrungiosa (chi est su frutu, totu arrasposu a fora) Terminologia scientifica mtr, Maclura pomifera Traduzioni Francese oranger des osages Inglese osage orange Spagnolo naranjo de los osage Italiano maclura Tedesco Milchorangenbaum, Osagedorn.

ataconài, ataconàre , vrb: taconare* Definizione pònnere su tacone, aconciare is iscarpas; nau in cobertantza, cobèrrere Sinonimi e contrari | ctr. istaconare Traduzioni Francese changer les talons Inglese to botch shoes Spagnolo remendar los zapatos Italiano rabberciare le scarpe Tedesco ausbessern.

cacàtza , nf Definizione genia de isprugadura de colore grogo chi faent is gràndhulas grassas in su cundhutu de is origas Traduzioni Francese cérumen Inglese earwax Spagnolo cerumen, cera de los oídos Italiano cerume Tedesco Ohrenschmalz.

cadredhaméntu , nm Definizione su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa Sinonimi e contrari acuadhinadura, cadredhada, cadredhadura, cadredhu Etimo srd. Traduzioni Francese remuement de pieds par souffrance Inglese fidgeting Spagnolo forcejeo de los pies Italiano dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedesco Schlenkern.

«« Cerca di nuovo