pastoricàre, pastorigài, pastorigàre , vrb: apastorigai,
pasturicare Definizione
contivigiare o tènnere contu bestiàmene, fàere su pastore, portare a pàschere o custodiare su bestiàmene paschendho
Frasi
a piciochedhu de deghe annos fut pastorigandho unu tàgiu de crabas ◊ pastorigaiat unu masone de elveghes ◊ Antoni est pastoriganne in cussos logos ◊ tziu Predu fit galu pastoricandhe chin d-unu grustiedhu de crapas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mener les troupeaux au pâturage
Inglese
to graze
Spagnolo
pastorear
Italiano
pàscere,
condurre al pàscolo,
pascolare
Tedesco
weiden.
pisedhína , nf Definizione
pipios matucos e piciochedhos
Sinonimi e contrari
edora,
feduliu,
fegliutina,
fratamaza,
pagina,
pibidhia,
piciocalla,
pitzinnàglia,
ratatúglia,
rustia
/
cdh. pipiàglia,
stidhina
Frasi
sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
les enfants
Inglese
children
Spagnolo
los niños
Italiano
i bambini
Tedesco
die Kinder.
pravènda , nf: probenda,
proendha,
proenna,
provenda,
provendha Definizione
papare chi si giaet apostadamente a is animales, mescamente in bidha o candho no podent pàschere de ditu issoro; nau in cobertantza, cosa de papare bastat chi siat ma bista sèmpere che cosa prus bona o prus còmoda / dare sa proendha = abbrovendhare
Sinonimi e contrari
achidarju,
addescu,
brevenda,
musúngiu
/
cdh. pruenda,
ttrs. prubendha
Frasi
a su cadhu li ant postu sa proendha ◊ a cussos animales lis cheret dadu proendha ca ant manigadu pagu in campu ◊ mancari ingolumada a sa proendha, cussa crapa no ghirat desesi ◊ su trigu est proenna càlida
2.
tue si ti mancat sa proendha no ischis istare!
Etimo
ltn.
probenda
Traduzioni
Francese
nourriture pour les animaux
Inglese
daily provender ration
Spagnolo
forraje,
pienso
Italiano
profènda,
biada
Tedesco
Haferration,
Hafer.
promòres , nm pl Definizione
is mannos, is antzianos
Etimo
ltn.
primores
Traduzioni
Francese
les personnes âgées
Inglese
old men
Spagnolo
los mayores
Italiano
gli anziani,
i maggióri
Tedesco
die Alten.
sacramentài , vrb: sacramentare Definizione
giare is sacramentos; rfl. pigare is sacramentos / mòrrere sacramentadu = cun is sacramentus (cunfessau, comunigau, oliau)
Traduzioni
Francese
administrer les sacrements
Inglese
to administer the sacraments to (s.o.)
Spagnolo
sacramentar
Italiano
sacramentare
Tedesco
die Sakramente spenden oder austeilen.
sas , art, prn Definizione
artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina
Sinonimi e contrari
is
Frasi
sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!…
2.
sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas!
Etimo
ltn.
ipsas
Traduzioni
Francese
les
Inglese
the,
them
Spagnolo
las
Italiano
le
Tedesco
die.
scordonài , vrb Definizione
betare is cordones, isconciare is muros de unu fràigu de difesa
Traduzioni
Francese
démolir les fortifications
Inglese
to dismantle a fortress walls
Spagnolo
desmantelar una fortaleza
Italiano
smantellare le mura di una fortézza
Tedesco
eine Festung schleifen.
scrocitàri , vrb Definizione
isfogiare a s'ispiga de su moriscu, bogare sa terga
Sinonimi e contrari
isbuatare,
istergare
Frasi
si scrocitat su trigumoriscu
Traduzioni
Francese
ôter les épis du maïs
Inglese
to husk
Spagnolo
despinochar
Italiano
spannocchiare
Tedesco
schälen.
sdalài , vrb: idalai* Definizione
segare o ispuntare s'ala, is alas, fèrrere a s'ala o, foedhandho de matas, segare naes de partes de fora, atesu de su truncu; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere calecunu dolore chi no lassat camminare o trebballare, istrupiare male
Sinonimi e contrari
iderrigari
Frasi
apu sdalau sa mata e fortzis dhi at fatu mali
2.
seu sdalau: no nci dha fatzu prus a mi movi de s'istanchesa!
Traduzioni
Francese
couper,
rogner les ailes
Inglese
to clip
Spagnolo
alicortar
Italiano
tarpare
Tedesco
stutzen,
beschneiden.
serpía , nf: cerpiu*,
telpia,
tzarpia Definizione
dónnia e css. bobboi; nau cun tzacu fintzes po ccn.
Sinonimi e contrari
arresia,
babballoti,
babbaúciu,
babbaudhu,
babboi,
errebiu,
incerpiu,
terpusu,
titupiu
Frasi
dhu'iat una serpia totu imbusciada in paperi
2.
ma càstia custa serpia, ca bolet frigai su fradi mannu!…
Traduzioni
Francese
les insectes
Inglese
insects
Spagnolo
los insectos
Italiano
gli insètti
Tedesco
Insekten.
sos , art pl, prn Definizione
artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn.
Sinonimi e contrari
is
Frasi
sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales
2.
sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai
Etimo
ltn.
ipsos
Traduzioni
Francese
les
Inglese
the
Spagnolo
los
Italiano
i,
gli
Tedesco
die.
sparrancài , vrb: isparrancare,
sparranchiai,
sparranchinai,
sparruncai,
sparrunchiai,
sperranchiai,
sperrenchiai,
sperruncari Definizione
apèrrere, illargare, istesiare de pare, nau mescamente de is cambas, ma fintzes de àteru
Sinonimi e contrari
ilbambarriare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai
/
ispantiare,
isperrionare,
sperrioncai
Frasi
sparruncai su portali ◊ at sperrenchiau sa genna de perra in perra ◊ sperrunca bèni is cambas po incosciari su cuadhu!
2.
sperruncau, mi asciugu is pantalonis acanta de su fogu tenendi a fraca
Etimo
spn.
esparrancarse
Traduzioni
Francese
écarter les jambes
Inglese
to open wide
Spagnolo
abrir
Italiano
spalancare,
divaricare
Tedesco
spreizen.
spedriài , vrb: ispedriare*,
sperdai,
sperdiai Definizione
arregòllere, pinnigare sa pedra iscapa po illimpiare is terrenos (si narat fintzes de is pudhas chi papant arena); nau de gente, annestrare, giare educatzione; nau de sonu surdu o boghe sorrogada, iscrarire, cambiare e sonare bene
Sinonimi e contrari
ispedrigare
Frasi
cussu dranghilloi mannu ciai podiat andai a sperdiai, ca no est cancarau!
Traduzioni
Francese
enlever les pierres
Inglese
to take stones away
Spagnolo
despedregar
Italiano
spietrare
Tedesco
Steine aus Feldern entfernen.
spuntedhài, spuntedhàre , vrb: ispuntedhare* Definizione
bogare o trantzire is puntedhos, is frucàgios, de asuta de sa cosa apuntedhada
Sinonimi e contrari
| ctr.
apontedhae
Traduzioni
Francese
ôter les étais
Inglese
to unprop
Spagnolo
desapuntalar
Italiano
spuntellare
Tedesco
die Stützbalken entfernen von.
súas , agt, prn Definizione
agt. e prn. pl. f. de 3ˆ persona sing. chi inditat possessu, apartenéntzia a issa, a isse
Frasi
Nanni est lassandhosi is poesias suas e fintzes is contos ◊ issu est sempri prontu a difendi is perdas suas e a non si lassai ponni salia in su nasu ◊ a minore fia sempre fatu de babbu impreadu in sas fainas suas ◊ Maria at ingendrau in sas intragnas suas a Gesús fígiu de Deus
Traduzioni
Francese
ses,
les siennes
Inglese
her (his)
Spagnolo
sus,
suyas
Italiano
sue,
le sue
Tedesco
seine,
ihre.
súos , agt, prn pl: suus Definizione
chi (sos chi, totu sos chi) funt o apartenent o pertocant a issu, a issa (3ˆ pers. sing.): acumpàngiat númenes mascos plurales e si ponet sèmpere apustis che a totu is possessivos; coment'e prn. pigat sèmpere s'art. is/sos; foedhandho de gente, coment'e prn. sos suos funt is de domo, is de sa famíglia, o fintzes totu cudhos chi funt a sa parte sua (de ccn.)
Frasi
nci at postu is óminis suus po si assegurai su controllu de unu logu aici importanti ◊ fiat bellu su colori de is ogus suus ◊ mai isse at pedidu azudu pro sos bisonzos suos ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, chentza si che imbarrigare subra de àtere
2.
su mastru fit interroghendhe sos suos ◊ custus funt is contus tuus: intendeus is suus!
3.
a chie mi at criticadu li àuguro chi sos suos li fetant su chi sos mios ant fatu a mie!
Etimo
ltn.
suus
Traduzioni
Francese
ses,
les siens
Inglese
his (her,
its)
Spagnolo
sus,
los suyos
Italiano
suòi,
i suòi
Tedesco
seine,
ihre.
telpía , nf, nm: cerpiu*,
serpia,
terpia,
terpiu,
tirpia,
tripia,
tzarpia Definizione
dónnia e css. bobboi; foedhandho cun tzacu de ccn., chie giaet ifadu o est malu
Sinonimi e contrari
arresia,
babballoti,
babbaudhu,
babboi,
errebiu,
incerpiu,
terpusu,
titupiu
Frasi
brujendhe piantas e colturas custa terra incantada si distruet, forsis mancu tirpias che istant solas ◊ su gorropu est unu furriadorzu de istrias, acoilat bobborrotis e tirpias
2.
cussa fémina est una tripia
Traduzioni
Francese
les insectes
Inglese
insects
Spagnolo
los insectos
Italiano
gli insètti
Tedesco
Insekten.
túas , agt, prn Definizione
agt. e prn. pl. f. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie
Frasi
ma no dh’ischis ca no mi praghet a mi che istichire in is cosas tuas? ◊ ti dhas torro cras is farrighingiadas tuas ◊ is crabas chi nci mucant a su corratzu nou ant a èssi is tuas ◊ in sas cosas tuas sos de fora non bi devent intrare nudha!
2.
custas camisas sunt sas mias, cudhas sas tuas
Traduzioni
Francese
tes,
les tiennes
Inglese
your,
yours
Spagnolo
tus
Italiano
tue
Tedesco
deine.
túos , agt, prn: tuus Definizione
agt. e prn. pl. m. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie
Frasi
custos funt is logos tuos ◊ cussus no funt is pentzamentus tuus!
2.
deo fato sos doveres mios: tue faghe sos tuos! ◊ funt benius a domu totu is tuus
Traduzioni
Francese
tes,
les tiens
Inglese
your,
yours
Spagnolo
tus
Italiano
tuoi,
i tuoi
Tedesco
deine.