pastoricàre, pastorigài, pastorigàre , vrb: apastorigai,
pasturicare Definitzione
contivigiare o tènnere contu bestiàmene, fàere su pastore, portare a pàschere o custodiare su bestiàmene paschendho
Frases
a piciochedhu de deghe annos fut pastorigandho unu tàgiu de crabas ◊ pastorigaiat unu masone de elveghes ◊ Antoni est pastoriganne in cussos logos ◊ tziu Predu fit galu pastoricandhe chin d-unu grustiedhu de crapas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mener les troupeaux au pâturage
Ingresu
to graze
Ispagnolu
pastorear
Italianu
pàscere,
condurre al pàscolo,
pascolare
Tedescu
weiden.
pisedhína , nf Definitzione
pipios matucos e piciochedhos
Sinònimos e contràrios
edora,
feduliu,
fegliutina,
fratamaza,
pagina,
pibidhia,
piciocalla,
pitzinnàglia,
ratatúglia,
rustia
/
cdh. pipiàglia,
stidhina
Frases
sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
les enfants
Ingresu
children
Ispagnolu
los niños
Italianu
i bambini
Tedescu
die Kinder.
pravènda , nf: probenda,
proendha,
proenna,
provenda,
provendha Definitzione
papare chi si giaet apostadamente a is animales, mescamente in bidha o candho no podent pàschere de ditu issoro; nau in cobertantza, cosa de papare bastat chi siat ma bista sèmpere che cosa prus bona o prus còmoda / dare sa proendha = abbrovendhare
Sinònimos e contràrios
achidarju,
addescu,
brevenda,
musúngiu
/
cdh. pruenda,
ttrs. prubendha
Frases
a su cadhu li ant postu sa proendha ◊ a cussos animales lis cheret dadu proendha ca ant manigadu pagu in campu ◊ mancari ingolumada a sa proendha, cussa crapa no ghirat desesi ◊ su trigu est proenna càlida
2.
tue si ti mancat sa proendha no ischis istare!
Ètimu
ltn.
probenda
Tradutziones
Frantzesu
nourriture pour les animaux
Ingresu
daily provender ration
Ispagnolu
forraje,
pienso
Italianu
profènda,
biada
Tedescu
Haferration,
Hafer.
promòres , nm pl Definitzione
is mannos, is antzianos
Ètimu
ltn.
primores
Tradutziones
Frantzesu
les personnes âgées
Ingresu
old men
Ispagnolu
los mayores
Italianu
gli anziani,
i maggióri
Tedescu
die Alten.
sacramentài , vrb: sacramentare Definitzione
giare is sacramentos; rfl. pigare is sacramentos / mòrrere sacramentadu = cun is sacramentus (cunfessau, comunigau, oliau)
Tradutziones
Frantzesu
administrer les sacrements
Ingresu
to administer the sacraments to (s.o.)
Ispagnolu
sacramentar
Italianu
sacramentare
Tedescu
die Sakramente spenden oder austeilen.
sas , art, prn Definitzione
artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina
Sinònimos e contràrios
is
Frases
sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!…
2.
sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas!
Ètimu
ltn.
ipsas
Tradutziones
Frantzesu
les
Ingresu
the,
them
Ispagnolu
las
Italianu
le
Tedescu
die.
scordonài , vrb Definitzione
betare is cordones, isconciare is muros de unu fràigu de difesa
Tradutziones
Frantzesu
démolir les fortifications
Ingresu
to dismantle a fortress walls
Ispagnolu
desmantelar una fortaleza
Italianu
smantellare le mura di una fortézza
Tedescu
eine Festung schleifen.
scrocitàri , vrb Definitzione
isfogiare a s'ispiga de su moriscu, bogare sa terga
Sinònimos e contràrios
isbuatare,
istergare
Frases
si scrocitat su trigumoriscu
Tradutziones
Frantzesu
ôter les épis du maïs
Ingresu
to husk
Ispagnolu
despinochar
Italianu
spannocchiare
Tedescu
schälen.
sdalài , vrb: idalai* Definitzione
segare o ispuntare s'ala, is alas, fèrrere a s'ala o, foedhandho de matas, segare naes de partes de fora, atesu de su truncu; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere calecunu dolore chi no lassat camminare o trebballare, istrupiare male
Sinònimos e contràrios
iderrigari
Frases
apu sdalau sa mata e fortzis dhi at fatu mali
2.
seu sdalau: no nci dha fatzu prus a mi movi de s'istanchesa!
Tradutziones
Frantzesu
couper,
rogner les ailes
Ingresu
to clip
Ispagnolu
alicortar
Italianu
tarpare
Tedescu
stutzen,
beschneiden.
serpía , nf: cerpiu*,
telpia,
tzarpia Definitzione
dónnia e css. bobboi; nau cun tzacu fintzes po ccn.
Sinònimos e contràrios
arresia,
babballoti,
babbaúciu,
babbaudhu,
babboi,
errebiu,
incerpiu,
terpusu,
titupiu
Frases
dhu'iat una serpia totu imbusciada in paperi
2.
ma càstia custa serpia, ca bolet frigai su fradi mannu!…
Tradutziones
Frantzesu
les insectes
Ingresu
insects
Ispagnolu
los insectos
Italianu
gli insètti
Tedescu
Insekten.
sos , art pl, prn Definitzione
artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn.
Sinònimos e contràrios
is
Frases
sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales
2.
sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai
Ètimu
ltn.
ipsos
Tradutziones
Frantzesu
les
Ingresu
the
Ispagnolu
los
Italianu
i,
gli
Tedescu
die.
sparrancài , vrb: isparrancare,
sparranchiai,
sparranchinai,
sparruncai,
sparrunchiai,
sperranchiai,
sperrenchiai,
sperruncari Definitzione
apèrrere, illargare, istesiare de pare, nau mescamente de is cambas, ma fintzes de àteru
Sinònimos e contràrios
ilbambarriare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai
/
ispantiare,
isperrionare,
sperrioncai
Frases
sparruncai su portali ◊ at sperrenchiau sa genna de perra in perra ◊ sperrunca bèni is cambas po incosciari su cuadhu!
2.
sperruncau, mi asciugu is pantalonis acanta de su fogu tenendi a fraca
Ètimu
spn.
esparrancarse
Tradutziones
Frantzesu
écarter les jambes
Ingresu
to open wide
Ispagnolu
abrir
Italianu
spalancare,
divaricare
Tedescu
spreizen.
spedriài , vrb: ispedriare*,
sperdai,
sperdiai Definitzione
arregòllere, pinnigare sa pedra iscapa po illimpiare is terrenos (si narat fintzes de is pudhas chi papant arena); nau de gente, annestrare, giare educatzione; nau de sonu surdu o boghe sorrogada, iscrarire, cambiare e sonare bene
Sinònimos e contràrios
ispedrigare
Frases
cussu dranghilloi mannu ciai podiat andai a sperdiai, ca no est cancarau!
Tradutziones
Frantzesu
enlever les pierres
Ingresu
to take stones away
Ispagnolu
despedregar
Italianu
spietrare
Tedescu
Steine aus Feldern entfernen.
spuntedhài, spuntedhàre , vrb: ispuntedhare* Definitzione
bogare o trantzire is puntedhos, is frucàgios, de asuta de sa cosa apuntedhada
Sinònimos e contràrios
| ctr.
apontedhae
Tradutziones
Frantzesu
ôter les étais
Ingresu
to unprop
Ispagnolu
desapuntalar
Italianu
spuntellare
Tedescu
die Stützbalken entfernen von.
súas , agt, prn Definitzione
agt. e prn. pl. f. de 3ˆ persona sing. chi inditat possessu, apartenéntzia a issa, a isse
Frases
Nanni est lassandhosi is poesias suas e fintzes is contos ◊ issu est sempri prontu a difendi is perdas suas e a non si lassai ponni salia in su nasu ◊ a minore fia sempre fatu de babbu impreadu in sas fainas suas ◊ Maria at ingendrau in sas intragnas suas a Gesús fígiu de Deus
Tradutziones
Frantzesu
ses,
les siennes
Ingresu
her (his)
Ispagnolu
sus,
suyas
Italianu
sue,
le sue
Tedescu
seine,
ihre.
súos , agt, prn pl: suus Definitzione
chi (sos chi, totu sos chi) funt o apartenent o pertocant a issu, a issa (3ˆ pers. sing.): acumpàngiat númenes mascos plurales e si ponet sèmpere apustis che a totu is possessivos; coment'e prn. pigat sèmpere s'art. is/sos; foedhandho de gente, coment'e prn. sos suos funt is de domo, is de sa famíglia, o fintzes totu cudhos chi funt a sa parte sua (de ccn.)
Frases
nci at postu is óminis suus po si assegurai su controllu de unu logu aici importanti ◊ fiat bellu su colori de is ogus suus ◊ mai isse at pedidu azudu pro sos bisonzos suos ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, chentza si che imbarrigare subra de àtere
2.
su mastru fit interroghendhe sos suos ◊ custus funt is contus tuus: intendeus is suus!
3.
a chie mi at criticadu li àuguro chi sos suos li fetant su chi sos mios ant fatu a mie!
Ètimu
ltn.
suus
Tradutziones
Frantzesu
ses,
les siens
Ingresu
his (her,
its)
Ispagnolu
sus,
los suyos
Italianu
suòi,
i suòi
Tedescu
seine,
ihre.
telpía , nf, nm: cerpiu*,
serpia,
terpia,
terpiu,
tirpia,
tripia,
tzarpia Definitzione
dónnia e css. bobboi; foedhandho cun tzacu de ccn., chie giaet ifadu o est malu
Sinònimos e contràrios
arresia,
babballoti,
babbaudhu,
babboi,
errebiu,
incerpiu,
terpusu,
titupiu
Frases
brujendhe piantas e colturas custa terra incantada si distruet, forsis mancu tirpias che istant solas ◊ su gorropu est unu furriadorzu de istrias, acoilat bobborrotis e tirpias
2.
cussa fémina est una tripia
Tradutziones
Frantzesu
les insectes
Ingresu
insects
Ispagnolu
los insectos
Italianu
gli insètti
Tedescu
Insekten.
túas , agt, prn Definitzione
agt. e prn. pl. f. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie
Frases
ma no dh’ischis ca no mi praghet a mi che istichire in is cosas tuas? ◊ ti dhas torro cras is farrighingiadas tuas ◊ is crabas chi nci mucant a su corratzu nou ant a èssi is tuas ◊ in sas cosas tuas sos de fora non bi devent intrare nudha!
2.
custas camisas sunt sas mias, cudhas sas tuas
Tradutziones
Frantzesu
tes,
les tiennes
Ingresu
your,
yours
Ispagnolu
tus
Italianu
tue
Tedescu
deine.
túos , agt, prn: tuus Definitzione
agt. e prn. pl. m. de 2ˆ pers. sing. chi inditat possessu, apartenidura a tie
Frases
custos funt is logos tuos ◊ cussus no funt is pentzamentus tuus!
2.
deo fato sos doveres mios: tue faghe sos tuos! ◊ funt benius a domu totu is tuus
Tradutziones
Frantzesu
tes,
les tiens
Ingresu
your,
yours
Ispagnolu
tus
Italianu
tuoi,
i tuoi
Tedescu
deine.