Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definition a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Synonyms e antonyms | ctr. fitianu Sentences custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Etymon srd. Translations French réservé pour les grandes occasions English reserved for the feasts Spanish para las fiestas Italian riservato per le fèste German für die Festtage aufbewahrt.

codhilòne , nm: codhirone Definition a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Synonyms e antonyms cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Sentences leare a unu a codhirone Etymon srd. Translations French porter sur les épaules (qqn) English astride one’s shoulders Spanish a carramanchones Italian a cavallùccio German huckepack.

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definition tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Synonyms e antonyms coibi, pastoritzale Sentences cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French terrain où il y a des enceintes pour les animaux English corral Spanish terreno donde hay apriscos Italian terréno dóve insistono i recinti per il bestiame German Viehpferch.

confúgere , vrb Definition pònnere impare is líteras a unas a unas o lígere a síllabbas Synonyms e antonyms cofuzire*, compitare Translations French articuler séparément les syllabes English to sillabify Spanish silabear Italian sillabbare German buchstabieren.

corporzàle , nm Definition sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca Synonyms e antonyms dossu Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French tronc sans les membres English trunk Spanish tronco Italian il trónco escluse le mèmbra, tórso German Oberkörper.

córvina , nf Definition is crobos Synonyms e antonyms corvia Etymon srd. Translations French les corbeaux English ravens Spanish los cuervos Italian i corvi German Raben.

crismèra , nf Definition s'istugighedhu ue si chistit s'ogiusantu Scientific Terminology stz Etymon ctl., spn. crismera Translations French burette destinée à contenir les saintes huiles English holy oil vessel Spanish crismera Italian vasetto dell'òlio santo German Salbölgefäß.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definition pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Synonyms e antonyms acumbenentziare Translations French doter un appartement de tous les conforts English to provide with comforts Spanish poner comodidades en la casa Italian provvedére del conveniènte, di comodità German für die Bequemlichkeit sorgen.

dhas , prn: las Definition prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu Sentences cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso Etymon ltn. illas Translations French les English them Spanish las Italian le (prn.) German sie.

dhos , prn: dhus, los Definition pronúmene de 3ˆ p. pl. po gente e cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu Sentences is piciocos po sa cursa s’iant cricau is cuadhos prus bellos, mancari pedindhodhos a calecunu amigu in is bidhas de presu ◊ a fillus tuus dhus apu bius in pratza ◊ dhus fatzu curri, cussus canis, chi mi atressant ananti! ◊ arregortus is duus panis, fuiu si est e papaus si dhus at ◊ sos iscrapones fuint diasi mannos chi a dhos tragare dhue cheriat Zesugristu! ◊ cudhos drutzis si dhos at papaos cuntentu Etymon ltn. illos Translations French les English them Spanish los Italian li German sie.

fedulíu , nm: fetuliu Definition totu su fedu, is pitichedhos, is fígios, sa minudia; piciochedhu minore Synonyms e antonyms ciuciudhia, crialla, edora, fedana, fedóriu, fegliutina, pibidhia, pipiàglia, pisedhina, pitzinnàglia / creadura, pipiu Sentences a betzu fachiat fainas de feduliu ◊ su feduliu est zirellu ◊ a bi ndhe at de feduliu, in cussa domo!… 2. ma ses macacu abberu… chi pianghes pares unu feduliu! Etymon srd. Translations French les petits, les enfants English children, kids Spanish los pequeños Italian i piccoli, i bambini German Kinder (Pl.).

fedumédhu , nm Definition fedu apenas ingendrau, pitichedhu, o fintzes naschiu ma minore, nau mescamente de angiones e crabitos Etymon srd. Translations French fœtus, les petits des animaux English fetus, joey Spanish feto, cría Italian fèto, i piccoli (degli animali) German Fetus, Fötus, Jungen (Pl.).

feminàlla , nf, nm: feminaza, feminazu, femmiarxu, femminazu Definition chedha de féminas, féminas medas, is féminas Synonyms e antonyms feminiu / cdh. feminàglia Sentences a missa donzi die bi andhat meda sa feminaza ◊ cussa est fèngia de feminalla ◊ su feminazu pensaiat a samunare, prugare e fàere a pane su trigu Etymon srd. Translations French les femmes English women (a lot of) Spanish mujerío Italian le dònne, quantità di dònne German Frauen (Pl.).

focàle , nm: fogale, fogali Definition genia de maladia chi leat a is gràndhulas a is procos e faet a ufradura e tupamentu a su gúturu Synonyms e antonyms focone 1, guturones, ischinéntzia Sentences anchi dhu pighit su fogali a chini mi at fatu arrui! ◊ sos porcos moriant de fogale Scientific Terminology mld. Etymon ltn. focale Translations French angine, adénite épidémique qui frappe les cochons English angina, swine adenitis Spanish angina Italian angina, adenite epidèmica suina German eine Drüsenentzündungssorte.

frisài, frisàre , vrb Definition fàere is pilos totu a lorighedhas, anedhaos Synonyms e antonyms allorichitare, anedhai, arrullai, eritzare, incincinnare, riciulare 2. tantos chi sunt ispilidos oe si bident cun pilos brundhos frisados e canos Etymon ctl. frisar Translations French friser les cheveux English to curl Spanish rizar Italian arricciare i capélli German locken, kräuseln.

giúnghere , vrb: ciúnghere, giungi, giúngiri, zúnghere Definition pònnere su giuale a is boes; andhare impare Synonyms e antonyms ingiualare / acucuai, agiobare, agiuai, apagiare, azuvalare, ingainare | ctr. igiúgnere Sentences babbu m'iat fatu unu carrighedhu e po dhu tirare giunghia unu giuitedhu a giualedhu de canna ◊ a giúnghere su maschinganna, loros de figu e giuales de pramma! ◊ giuntu ant sos carrulantes ma no est die de trivàgliu, est su séichi de giannàgliu! (G.Farris)◊ meritas giuntu cun su própriu giuali! 2. sos pisedhos, giunghèndhesi a manu apare, incomintzeint a si asciare in bolu (G.Murtas) Etymon ltn. iungere Translations French atteler les bœufs au joug English to yoke Spanish uncir Italian aggiogare German einspannen.

giúnta 1 , nf Definition s'esecutivu de un'amministratzione fatu de unas cantu personas (presidente e assessores) Sentences s'amministratzione de una comuna la contivizant su cossizu, sa giunta e su síndhigu ◊ dèu in giunta ia fuedhau feti de paga e ge si ndi arregodais is de sa giunta! Translations French les adjoints, commission, organe administratif English town council Spanish junta Italian giunta German Ausschuß.

idalài, idalàri , vrb: irdalai, isdalare, sdalai Definition segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare Synonyms e antonyms iderrigari, isalare 2. s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí! Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip (wings) Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

iddoàre , vrb: ildoare, irdoare, irdogare, isdoare, sdogai Definition essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru Synonyms e antonyms cherpai, ildeossare, isdegorare, isteressare Sentences mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu! 2. sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau) Etymon srd. Translations French enlever les douves, démolir, écraser English to smash, to unstave Spanish quitar las duelas, romper, destrozar Italian sdogare, sfracellare, sfasciare German die Dauben entfernen von, zertrümmern, zerbrechen.

ildeossàre , vrb: ildiossare, irdaossare, irdegossare, irdeossare Definition bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu Synonyms e antonyms iddoare, isconsiminzare, istracassare | ctr. aconciai Sentences chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso! 2. oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris! Translations French démolir, traumatiser, se casser les os English to smash, to traumatize, to thrash s.o Spanish destrozar, tener los huesos molidos Italian sfasciare, traumatizzare, rómpere le òssa German zerbrechen, ein Trauma bewirken, zerschlagen.