abrúdhu , nm: abudhu,
budhu 1 Definition
su pudhu o cria de s'abe
Synonyms e antonyms
abutu
Scientific Terminology
crp, sbs
Etymon
srd.
Translations
French
couvain,
œufs d'abeilles
English
bee grub
Spanish
larva de las abejas
Italian
cacchióne,
larva delle api
German
Bienenei.
acaogàre , vrb: acaugai,
acaugare,
caugai Definition
pèrdere is fortzas, su si calare cédios; su respirare chi faet su cane a buca aperta e a limba in fora candho tenet basca meda o at curtu meda
Synonyms e antonyms
acalamai,
allacanae,
allartzanai
/
buchiai,
camulare,
scanai
Sentences
mi seu acaugau in d-una perda: mi ant totus abbandonau
2.
sos canes sunt totu acaughendhe, comente ant curtu pessighindhe cuss'animale
Translations
French
haleter
English
to pant
Spanish
perder las fuerzas,
jadear
Italian
trafelare
German
hecheln.
àe , nf: ave Definition
is pigiones pentzaos e pigaos chentza distintziones e totus impare; dhu narant de ccn. pigione precisu, o fintzes de unu pigione ebbia bastat chi siat: candho acontesset custu si narat pl. puru; a logos, unu de is pigiones prus mannos, s'àbbile
Synonyms e antonyms
pigionia,
pilloneri,
pugione,
ulturina
/
àbbila
Idioms
csn:
pintare s'ae a bolu = èssiri grandu pintori diaderus de pintai is pillonis candu funti bolendi; lestru che ae in bolu = lestru meda, àbbile faghindhe faina
Sentences
no si moet de ae corogosta: pro paura s'isméntigat d'olare (L.Cubeddu)◊ si bolare coment'e ae podia, pro poder bènnere a cue su bolu pesare dia (A.G.Solinas)◊ sunt totu a una piae, che iscapados a s'ae ndh'essesint solovrados ◊ s'olia si l'est manighendhe s'ae ◊ s'ae famida est faghindhe dannu meda in binza
2.
no píulat un'ae ◊ sas aes sulcant sas aeras ◊ sas aes puru, a trumas, ant boladu ◊ sas aves sunt cantandhe, bolendhe, faghindhe su nidu ◊ s'ischit chi sempre subra de sas ruinas sas aes mortorzeras faghent festa! ◊ pòneti alas de ave e bola artu! ◊ sas aves ant cambiadu boghe
Etymon
ltn.
ave(m)
Translations
French
faune ornithologique
English
birdlife
Spanish
las aves
Italian
avifàuna,
i volàtili
German
Vögel.
aggodhetonàre , vrb Definition
fàere su godhetone, s’eremàgiu o muntone de su laore messau prontu po treulare
Synonyms e antonyms
afrascalzare,
aggodhetare,
aggremagliare,
apostorzare
Etymon
srd.
Translations
French
entasser
English
to shock
Spanish
hacer las gavillas
Italian
abbicare
German
aufschichten.
ammajucàre , vrb Definition
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Synonyms e antonyms
ammajucolare
Etymon
srd.
Translations
French
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
English
to treats.o. with kindness
Spanish
coger por las buenas
Italian
prènder con le buòne
German
jdm. gut zureden.
àrra 2 , nf Definition
genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat
Scientific Terminology
crp, varroa destructor
Translations
French
varroa
English
insect able to kill bees into the apiary
Spanish
parásito que mata las abejas en las colmenas
Italian
varròa
German
Varroamilbe.
avacàre , vrb: avocare 1 Definition
finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias
Sentences
s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas
Etymon
srd.
Translations
French
prendre ses vacances
English
to take holiday
Spanish
tener las vacaciones
Italian
prènder le vacanze
German
Urlaub nehmen.
cannajòni , nm Definition
una genia de pastudrèmini: dhu narant puru carcàngiu longu e pei longu / c. de cresuri, c. cambas longas = erbavérrina; c. de àcua = Paspalum quadrifarium
Synonyms e antonyms
peilongu
Scientific Terminology
rba, Elytrigia repens
Etymon
srd.
Translations
French
chiendent
English
couchgrass,
weed
Spanish
grama de las boticas
Italian
caprinèlla
German
Hundszahn.
cartéri , nm Definition
chie in su giogu minat e giaet is cartas
Etymon
spn.
cartero
Translations
French
qui mêle les cartes
English
dealer
Spanish
quien baraja las cartas de juego
Italian
cartaro
German
Kartengeber.
cartolài , vrb Definition
pònnere su númeru a is pàginas (de unu libbru, de àteru)
Translations
French
numéroter
English
to number the pages
Spanish
numerar las páginas
Italian
numerare le pàgine
German
die Seiten numerieren.
càsticu , avb: càstigu,
càstiu 1 Definition
a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu
Synonyms e antonyms
| ctr.
fitianu
Sentences
custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu
Etymon
srd.
Translations
French
réservé pour les grandes occasions
English
reserved for the feasts
Spanish
para las fiestas
Italian
riservato per le fèste
German
für die Festtage aufbewahrt.
chizíre , vrb Definition
mòvere is chígios, is prabaristas, nau prus che àteru cun s'avérbiu no po nàrrere chi istat firmu deunudotu
Synonyms e antonyms
chinnire
Sentences
mancu chizit de cantu est atentu
Etymon
srd.
Translations
French
cligner des yeux,
clignoter
English
to move eye brows (lash)
Spanish
fruncir las cejas
Italian
muòvere le cìglia,
le sopraccìglia
German
die Wimpern und die Augenbrauen bewegen.
coberigàscia , nm Definition
telu téssiu po dhu pònnere a usu de tiàgia in pitzu de is càscias
Synonyms e antonyms
coberibbanca
Etymon
srd.
Translations
French
nappe pour coffre
English
box cover
Spanish
tela para cubrir las arcas
Italian
copricassa
German
Truhedecke.
contrasinnàre , vrb Definition
cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos)
Translations
French
modifier la marque du bétail pour tromper
English
to falsify the signs
Spanish
cambiar la marca de las reses
Italian
falsare i ségni
German
die Zeichen entstellen.
culturínas , avb Definition
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Translations
French
toucher à sa fin
English
said of a situation coming to an end (action)
Spanish
estar en las últimas
Italian
agli sgóccioli
German
am Ende.
dhàdharu , nm Definition
sa boghe e càntigu de is arranas
Sentences
s'intendhet dhàdharu de ranedhas
Scientific Terminology
bga
Etymon
srd.
Translations
French
coassements
English
croaking
Spanish
el croar de las ranas
Italian
gracidìo
German
Gequake.
dhas , prn: las Definition
prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu
Sentences
cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso
Etymon
ltn.
illas
Translations
French
les
English
them
Spanish
las
Italian
le (prn.)
German
sie.
fadhísa , nf: fadhixa Definition
chinisu, cussu budhiu asuta de sa braxa; su fogu etotu
Synonyms e antonyms
cardufari,
fairivàiri
Sentences
si sa Sardigna sighit a bruxare goi no at a passare annos meda chi s'at a reduire a un'ísula de fadhixa ◊ coghiat sa cótzula in sa fadhixa
Etymon
ltn.
*falliva
Translations
French
cendre sous la braise
English
hot ash
Spanish
ceniza caliente debajo de las brasas
Italian
cinìgia
German
Glutasche.
fairivàiri , nm: farivàiri,
farivari,
frarivrari Definition
chinisu biu e giai orrúbiu de cantu est budhiu meda asuta de sa braxa, tanti ca faet a dhue còere cosa (patata, castàngia, ou)
Synonyms e antonyms
calduchinu,
cardufari,
fadhisa
Sentences
cust'ou at a èssi prus saboriu si dhu fia tebidebi in su fairivàiri? ◊ s'istrumpat in s'arena finivini che pisita in su farivari ◊ allorigados in su farivari, mesa bentre tizirint in caentu…
Etymon
ltn.
flagrare
Translations
French
cendre sous la braise
English
hot ash
Spanish
ceniza caliente debajo de las brasas
Italian
cinìgia
German
Glutasche.
grusàre , vrb: gruxare Definition
incrubare, fàere abbasciare; serrare, nau prus che àteru de is liagas e feridas; iscorare, dispràxere meda coment'e faendho bregúngia / grusare sas pupias, sas pibiristas = serrai is ogus
Synonyms e antonyms
dòrchere,
imbasciai,
incruai*,
ingruxare,
mugrare,
pinnicai
/
serrai
/
scorai
Sentences
sa fiara si est pesada a cadharida e già grusada ◊ presentendhe unu fiore si gruxant e saludant cun rispetu ◊ piús no gruxet su tuju a su pesante giuale chi li faghet sa carena a un'ancuju! (G.Oggiana)◊ gruxeit ancora de piús s'ischina suta de su tribàgliu
2.
benidindhe che a tandho como puru a grusare sas pibiristas mias cun sa friscione de àteras vias! (G.Ruju)◊ bídere e faedhare ti cheria e grusare cun basos sas feridas!
3.
no agato divagos si no cussos, avilidu e grusadu finas oe ◊ ponides sa betzesa in sacrifítziu grusèndhebbos su coro cun sa mente (A.Dettori)◊ at a finire su disterru chi nos grusat sas dies de sa vida! (P.Mossa)◊ mi so grusendhe cun tantos pensamentos
Translations
French
baisser,
mortifier,
attrister
English
to lower,
to make bitter,
to sadden,
to dishearten
Spanish
bajar,
cerrarse las heridas,
humillar
Italian
abbassare,
avvilire,
amareggiare
German
herunterlassen,
beschämen,
verbittern.