Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

idalài, idalàri , vrb: irdalai, isdalare, sdalai Definition segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare Synonyms e antonyms iderrigari, isalare 2. s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí! Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip (wings) Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

iddoàre , vrb: ildoare, irdoare, irdogare, isdoare, sdogai Definition essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru Synonyms e antonyms cherpai, ildeossare, isdegorare, isteressare Sentences mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu! 2. sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau) Etymon srd. Translations French enlever les douves, démolir, écraser English to smash, to unstave Spanish quitar las duelas, romper, destrozar Italian sdogare, sfracellare, sfasciare German die Dauben entfernen von, zertrümmern, zerbrechen.

illutonàre , vrb Definition essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba) Synonyms e antonyms iscrocare 1 Etymon srd. Translations French se luxer les hanches English to dislocate one's hips Spanish dislocar las caderas Italian lussare le anche German sich die Hüften verrenken.

incadhàre , vrb Definition pònnere a cuadhissedha, pònnere una cosa in pitzu de s'àtera, mescamente nau de is cambas, de is nérbios Synonyms e antonyms incadhigare Etymon srd. Translations French croiser, amonceler English to overlap, to cross one's legs Spanish sobreponer, cruzar las piernas Italian accavallare German übereinanderlegen, sich zerren.

incerài , vrb: incherare, intzerare Definition pònnere sa chera, su pighe; essire in colore de chera, cambiare colore, nau de unu chi si assicat e mescamente de su laore e de is erbas chi, comente cumènciant a sicare, càmbiant colore e cumprint su granu Synonyms e antonyms illughidare, inceratzae, ingroghie, isarbolire, iscarugire, istramudire, scarafaciari, scinisai Sentences su sabbateri at incerau s'ispagu 2. su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ sa punta de su nasu, de incerada comenti fuat sempri, s'inniedhigàt ca manna dhi fut imbucada sa timoria ◊ toca, tontoni, gei coitas a incerai: cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Etymon srd. Translations French cirer, rendre blond, blondir, pâlir English to wax, to make fair, to turn pale Spanish encerar, ponerse doradas las mieses Italian incerare, imbiondire, impallidire German wachsen, gelb werden, erbleichen.

ingurtidórgiu , nm: ingurtidorju, ingurtidroxu, ungutidroxu, ingurtitorju Definition sa canna de su gúturu inue passat su chi si papat o bufat de buca a s'istògomo; gruta manna, buidu mannu chi che calat a fundhu in is orrocas Synonyms e antonyms aghentolu, bilguzu, gaigastolu, gorguzu, ingollidosu, ingrastolu, ingullidorzu, ugrullu, valgastolu / alguena, garguena / gorovoju, imberghidorju, impercadorzu Scientific Terminology crn, slg Etymon srd. Translations French œsophage, gouffre English esophagus, pothole Spanish esófago, donde afluyen las aguas Italian esòfago, inghiottitóio German Speiseröhre, Schlund.

insuài , vrb: insuare Definition nau de is animales fémina, èssere o bènnere in more; nau de gente, pesare burdellu, pònnere avolotu Synonyms e antonyms assuae, impurdedhiri, ingrilliri, seguzare 2. tocat a passai sa boxi e a insuai su logu! Etymon srd. Translations French exciter English to excite Spanish excitarse las hembras, alborotar Italian eccitare German erregen.

intechíre , vrb: integhie, integhire, intichire Definition seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima Synonyms e antonyms addegare Sentences sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu 3. s'ebba at integhidu Etymon srd. Translations French pousser les cosses (des légumineuses) English to pod Spanish poner las vainas las legumbres Italian méttere i baccèlli (détto delle leguminóse) German Hülsen ansetzen.

irgangàre , vrb: isgangare, sgangai Definition segare is cannas de su gúturu o gannighinas; segare is tuledhas, genia de néulas a parte de aintru in su gúturu; segare, bogare is gangas a su pische Synonyms e antonyms iggannai, ispajolare, ispobiai, ispojai, sgraguenai Sentences aiat irgangatu una erveche e l'aiat cota a budhitu Etymon srd. Translations French égorger, opérer des amygdales English to slit s. o.'s throat, to cut tonsils Spanish degollar, quitar las amígdalas Italian sgozzare, tagliare le tonsille German die Kehle durchschneiden, die Mandeln entfernen.

irragàre , vrb Definition bogare sas ragas, is cratzones de orroda de su costumu de s'ómine; bogare sa castàngia de su scriscioni (o primu corgiolu) Synonyms e antonyms irraghilare, isbragare, isbragugliare / ischissonare, iscocotare, iscucudhare 2. sa castanza s'irragat in campu ◊ sa castanza s'irragat e ndh'essit desesi candho est bene lómpida Etymon srd. Translations French enlever la bogue English to husk Spanish sacar las castañas del erizo Italian diricciare German schälen.

isalàre , vrb Definition segare o ispuntare is alas, fèrrere a s'ala; foedhandho de matas o de cresuras, segare de is partes de fora Synonyms e antonyms idalai | ctr. indalire / iscirrare 2. soe che puzone isaladu ◊ cussu puzone no leat bolu ca est isaladu Etymon srd. Translations French rogner les ailes English to clip Spanish cortar las alas Italian tarpare le ali German beschneiden.

iscaltulàre , vrb: iscartulare Definition fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula Synonyms e antonyms fresai Sentences si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene Etymon srd. Translations French effeuiller English to leaf through Spanish separar las dos hojas del pan Italian sfogliare, staccare le sfòglie German entblättern.

ischissonàre , vrb: iscrissonare, scriscionai Definition bogare sa raga (ischissone) a sa castàngia, bogare sa castàngia de su corgiolu ispinosu Synonyms e antonyms irragare, iscocotare, iscucudhare Sentences mi pogno a iscrissonare castagna a manos límpias! ◊ est ischissonanno e bodhinno castagna Etymon srd. Translations French enlever la bogue English to husk Spanish quitar el erizo de las castañas, escabuchar Italian diricciare German Eßkastanien schälen.

iscussàre , vrb: scusciai Definition giare annestru, fàere abbituare a calecuna cosa, giare istrutzione Synonyms e antonyms annestrare, domai Translations French enseigner les premiers rudiments, dégrossir English to brake in, to rough-hew Spanish dar las primeras nociones Italian scozzonare, dirozzare German abschleifen, verfeinern.

ispitighedhàre , vrb Definition fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada) Synonyms e antonyms ispitare, ispitudhare Etymon srd. Translations French inciser les châtaignes English to slit Spanish hacer una incisión en la cáscara de las castañas Italian castrare le castagne German die Kastanien einschneiden.

istecàre , vrb: istegare, stegae Definition arregòllere, istacare sa tega sicada o sicandho de sa canna de sa fae, de su cannàile de su pisu, de su prisuche / istecare fàulas = contai fàulas Synonyms e antonyms iscoinai 2. no credetas chi siepo contanne fàulas, ca geo no n'isteco mai! Etymon srd. Translations French écosser English to shell Spanish recoger las vainas de las legumbres Italian sbaccellare German aushülsen.

las , prn: dhas* Definition prn. pl. fémina po personas e cosas: impreau sèmpere a cumplementu ogetu, andhat bene iscritu abandha de su vrb. si si narat innanti, e totu a unu cun su vrb. (e fintzes cun calecunu àteru elementu, mescamente avb.) Sentences duas melighedhas d'oro las bido e no las toco! ◊ tantu sas fainas za mi las faghes tue!…◊ custas cosas faghídelas bois! ◊ custas iscarpas leachelas! Translations French les English them Spanish las Italian le (prn.) German sie.

lías , prn Definition bi + las / che lias = bi che las, si nci dhas Sentences pro li fàchere corazu, ant cumintzau a che lias bestire a sa mandra, sas anzones mesulanas chi l'ant dau ◊ sas iscarpas lias fachet pònnere in s'oru de sa zanna Translations French les-lui English it to them Spanish se las Italian gliéle German sie, ihm (ihr, ihnen).

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definition istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Synonyms e antonyms abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Idioms csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Sentences cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Surnames and Proverbs smb: Moi, Mou, Moy Scientific Terminology stz, mds, sjl Etymon ltn. modius Translations French boisseau, ruche English modius, apiary Spanish moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italian mòggio, alveare German Scheffel, Bienenstock.

nesíre , vrb: niscire, nisire, nisiri, nissire Definition sonare su nare, su nasu, innisire su mucu Synonyms e antonyms inniscire, ischisciare, ischiscire, mucai, sinire Sentences nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu! Etymon srd. Translations French se moucher English to blow one's nose Spanish sonarse, limpiarse las narices Italian soffiarsi il naso German sich schneuzen, sich die Nase putzen.