opía , nf Definition
istrégiu piticu de ortigu po umprire abba a bufare in is funtanas, fintzes ortigu mannu cofudu po pònnere cosa a papare po medas, in su sartu
Synonyms e antonyms
conchedha 1,
gupu,
obria,
trobia,
upada,
umpridorzu,
upu
/
bagione
2.
sa petza arrustia, tirada de su schidoni, dha poniant in is opias de ortigu po is tundidoris
Scientific Terminology
stz
Etymon
srd.
Translations
French
puisette
English
pail
Spanish
recipiente para beber en las fuentes
Italian
attingitóio
German
Schöpfgefäß.
pedruvà, pedruvàba, pedruvàe , nm: perdivà,
perduvà,
perduvaba,
predufava,
preduvae Definition
genia de bobboitedhu niedhudu (upm) chi ponet mescamente a sa fae e a su prisuche chistios sicaos e dhos istampat, deasi comente un'àtera genia prus pitica ponet a su trigu
Synonyms e antonyms
bobboivada,
facioni 1,
perdubisedhu,
stevedau
Sentences
in sa fae bi apo àpidu duos pedruvaes ◊ su pedruvae dhue fut a nue e ispitzulandho pariat muschitu!
Scientific Terminology
crp, laria pisorum, spermophagus subfasciatus
Etymon
srd.
Translations
French
charançon
English
weevil
Spanish
escarabajo de las legumbres,
gorgojo
Italian
tónchio
German
Samenkäfer.
pillonéri , nm Definition
totugantos is pigiones cunsideraos impare chentza distintziones de genia o de calidade
Synonyms e antonyms
ae,
pigionia,
pugione,
ulturina
Sentences
su pilloneri candu est bolendi artu e a ischius marcat su tempus
Etymon
srd.
Translations
French
faune ornithologique
English
birdlife
Spanish
las aves
Italian
avifàuna
German
Vögel.
pudhínu , agt Definition
de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo
Synonyms e antonyms
domaresu,
casandrinu
Idioms
csn:
andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare
Sentences
préigu, piugu pudhinu, erba pudhina
2.
su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos
Surnames and Proverbs
smb:
Puddinu
Etymon
srd.
Translations
French
de la volaille
English
fowl
Spanish
de las aves de corral
Italian
pollino
German
Hühner,
Huhn.
rengrassiàre , vrb: arrengrassiai,
ringrasciare,
ringrassiare,
ringratziai,
ringratziare,
ringratziari Definition
torrare gràtzias po calecunu bene o praxere chi unu at tentu
Synonyms e antonyms
ammertzedare
Sentences
santu Frantziscu meu, dego no apo paràgulas pro bos ringrassiare! ◊ faint sa prucessione po ringratziari su Santu ◊ depimos dare unu presente a su retore pro lu rengrassiare
Translations
French
remercier
English
to thank
Spanish
agradecer,
dar las gracias
Italian
ringraziare
German
danken.
sas , art, prn Definition
artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina
Synonyms e antonyms
is
Sentences
sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!…
2.
sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas!
Etymon
ltn.
ipsas
Translations
French
les
English
the,
them
Spanish
las
Italian
le
German
die.
selíre , nm: cirile,
serile,
silíriu,
sirile,
sirili,
tirile,
tzerile Definition
imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura
Synonyms e antonyms
bilga,
coxonale,
pissiarolu,
sira
Sentences
candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas
Scientific Terminology
crn
Etymon
srd.
Translations
French
pénis d'animaux
English
animal penis
Spanish
pene de las reses
Italian
pène di animale
German
Penis der Tiere.
sílva , nf: sirba,
sirva 1 Definition
s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente
Idioms
csn:
mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini
Sentences
sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva
Surnames and Proverbs
smb:
Silva, Silvas, Sirva
Etymon
ltn.
silva
Translations
French
tiges des cucurbitacées
English
stalk
Spanish
tallo de las cucurbitáceas
Italian
fusto delle cucurbitàcee e sìmili
German
Stamm der Kürbisgewächse.
smanciài , vrb Definition
bogare o fàere isparire is màncias, is marcos de brutesa
Synonyms e antonyms
| ctr.
ammaciae,
tacai 1
Translations
French
détacher
English
to clean
Spanish
quitar las manchas
Italian
smacchiare
German
entflecken.
tatalléu , nm Definition
sa paga chi si giaet a sa dida
Synonyms e antonyms
tadaitu,
tatajiu
Translations
French
mois de nourrice
English
wet-nurse's wages
Spanish
sueldo que se da a las nodrizas
Italian
baliàtico
German
Ammenlohn.
tíngiu , nm Definition
genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas
Scientific Terminology
crp
Etymon
srd.
Translations
French
pou de San josé
English
plant louse
Spanish
piojo de las plantas
Italian
pidòcchio delle piante
German
Blattlaus.
tipilíre , vrb Definition
atripare s'unu cun s'àteru, brigandho
Synonyms e antonyms
acanciofai,
aciufai 1,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
trifiare
Sentences
si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza
Translations
French
en venir aux mains
English
to come to blows
Spanish
pelear,
venir a las manos
Italian
azzuffarsi
German
sich raufen.
topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene)
ciopímine,
sopímini,
tzopímene* Definition
pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu
Synonyms e antonyms
assópiu,
insopímini,
topia,
topíghine,
topine
Sentences
apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas
Scientific Terminology
mld
Translations
French
piétin
English
foot-and-mouth desease
Spanish
cojera producida en las reses por una enfermedad
Italian
zoppina,
zoppìa
German
Hinken,
Maul-und Klauenseuche.