Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

opía , nf Definitzione istrégiu piticu de ortigu po umprire abba a bufare in is funtanas, fintzes ortigu mannu cofudu po pònnere cosa a papare po medas, in su sartu Sinònimos e contràrios conchedha 1, gupu, obria, trobia, upada, umpridorzu, upu / bagione 2. sa petza arrustia, tirada de su schidoni, dha poniant in is opias de ortigu po is tundidoris Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu puisette Ingresu pail Ispagnolu recipiente para beber en las fuentes Italianu attingitóio Tedescu Schöpfgefäß.

pedruvà, pedruvàba, pedruvàe , nm: perdivà, perduvà, perduvaba, predufava, preduvae Definitzione genia de bobboitedhu niedhudu (upm) chi ponet mescamente a sa fae e a su prisuche chistios sicaos e dhos istampat, deasi comente un'àtera genia prus pitica ponet a su trigu Sinònimos e contràrios bobboivada, facioni 1, perdubisedhu, stevedau Frases in sa fae bi apo àpidu duos pedruvaes ◊ su pedruvae dhue fut a nue e ispitzulandho pariat muschitu! Terminologia iscientìfica crp, laria pisorum, spermophagus subfasciatus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu charançon Ingresu weevil Ispagnolu escarabajo de las legumbres, gorgojo Italianu tónchio Tedescu Samenkäfer.

pillonéri , nm Definitzione totugantos is pigiones cunsideraos impare chentza distintziones de genia o de calidade Sinònimos e contràrios ae, pigionia, pugione, ulturina Frases su pilloneri candu est bolendi artu e a ischius marcat su tempus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faune ornithologique Ingresu birdlife Ispagnolu las aves Italianu avifàuna Tedescu Vögel.

pudhínu , agt Definitzione de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo Sinònimos e contràrios domaresu, casandrinu Maneras de nàrrere csn: andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare Frases préigu, piugu pudhinu, erba pudhina 2. su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos Sambenados e Provèrbios smb: Puddinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de la volaille Ingresu fowl Ispagnolu de las aves de corral Italianu pollino Tedescu Hühner, Huhn.

rengrassiàre , vrb: arrengrassiai, ringrasciare, ringrassiare, ringratziai, ringratziare, ringratziari Definitzione torrare gràtzias po calecunu bene o praxere chi unu at tentu Sinònimos e contràrios ammertzedare Frases santu Frantziscu meu, dego no apo paràgulas pro bos ringrassiare! ◊ faint sa prucessione po ringratziari su Santu ◊ depimos dare unu presente a su retore pro lu rengrassiare Tradutziones Frantzesu remercier Ingresu to thank Ispagnolu agradecer, dar las gracias Italianu ringraziare Tedescu danken.

sas , art, prn Definitzione artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina Sinònimos e contràrios is Frases sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!… 2. sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas! Ètimu ltn. ipsas Tradutziones Frantzesu les Ingresu the, them Ispagnolu las Italianu le Tedescu die.

selíre , nm: cirile, serile, silíriu, sirile, sirili, tirile, tzerile Definitzione imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura Sinònimos e contràrios bilga, coxonale, pissiarolu, sira Frases candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pénis d'animaux Ingresu animal penis Ispagnolu pene de las reses Italianu pène di animale Tedescu Penis der Tiere.

sílva , nf: sirba, sirva 1 Definitzione s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente Maneras de nàrrere csn: mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini Frases sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva Sambenados e Provèrbios smb: Silva, Silvas, Sirva Ètimu ltn. silva Tradutziones Frantzesu tiges des cucurbitacées Ingresu stalk Ispagnolu tallo de las cucurbitáceas Italianu fusto delle cucurbitàcee e sìmili Tedescu Stamm der Kürbisgewächse.

smanciài , vrb Definitzione bogare o fàere isparire is màncias, is marcos de brutesa Sinònimos e contràrios | ctr. ammaciae, tacai 1 Tradutziones Frantzesu détacher Ingresu to clean Ispagnolu quitar las manchas Italianu smacchiare Tedescu entflecken.

tatalléu , nm Definitzione sa paga chi si giaet a sa dida Sinònimos e contràrios tadaitu, tatajiu Tradutziones Frantzesu mois de nourrice Ingresu wet-nurse's wages Ispagnolu sueldo que se da a las nodrizas Italianu baliàtico Tedescu Ammenlohn.

tíngiu , nm Definitzione genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pou de San josé Ingresu plant louse Ispagnolu piojo de las plantas Italianu pidòcchio delle piante Tedescu Blattlaus.

tipilíre , vrb Definitzione atripare s'unu cun s'àteru, brigandho Sinònimos e contràrios acanciofai, aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, trifiare Frases si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza Tradutziones Frantzesu en venir aux mains Ingresu to come to blows Ispagnolu pelear, venir a las manos Italianu azzuffarsi Tedescu sich raufen.

topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene) ciopímine, sopímini, tzopímene* Definitzione pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu Sinònimos e contràrios assópiu, insopímini, topia, topíghine, topine Frases apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu piétin Ingresu foot-and-mouth desease Ispagnolu cojera producida en las reses por una enfermedad Italianu zoppina, zoppìa Tedescu Hinken, Maul-und Klauenseuche.