opía , nf Definizione
istrégiu piticu de ortigu po umprire abba a bufare in is funtanas, fintzes ortigu mannu cofudu po pònnere cosa a papare po medas, in su sartu
Sinonimi e contrari
conchedha 1,
gupu,
obria,
trobia,
upada,
umpridorzu,
upu
/
bagione
2.
sa petza arrustia, tirada de su schidoni, dha poniant in is opias de ortigu po is tundidoris
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
puisette
Inglese
pail
Spagnolo
recipiente para beber en las fuentes
Italiano
attingitóio
Tedesco
Schöpfgefäß.
pedruvà, pedruvàba, pedruvàe , nm: perdivà,
perduvà,
perduvaba,
predufava,
preduvae Definizione
genia de bobboitedhu niedhudu (upm) chi ponet mescamente a sa fae e a su prisuche chistios sicaos e dhos istampat, deasi comente un'àtera genia prus pitica ponet a su trigu
Sinonimi e contrari
bobboivada,
facioni 1,
perdubisedhu,
stevedau
Frasi
in sa fae bi apo àpidu duos pedruvaes ◊ su pedruvae dhue fut a nue e ispitzulandho pariat muschitu!
Terminologia scientifica
crp, laria pisorum, spermophagus subfasciatus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
charançon
Inglese
weevil
Spagnolo
escarabajo de las legumbres,
gorgojo
Italiano
tónchio
Tedesco
Samenkäfer.
pillonéri , nm Definizione
totugantos is pigiones cunsideraos impare chentza distintziones de genia o de calidade
Sinonimi e contrari
ae,
pigionia,
pugione,
ulturina
Frasi
su pilloneri candu est bolendi artu e a ischius marcat su tempus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faune ornithologique
Inglese
birdlife
Spagnolo
las aves
Italiano
avifàuna
Tedesco
Vögel.
pudhínu , agt Definizione
de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo
Sinonimi e contrari
domaresu,
casandrinu
Modi di dire
csn:
andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare
Frasi
préigu, piugu pudhinu, erba pudhina
2.
su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos
Cognomi e Proverbi
smb:
Puddinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de la volaille
Inglese
fowl
Spagnolo
de las aves de corral
Italiano
pollino
Tedesco
Hühner,
Huhn.
rengrassiàre , vrb: arrengrassiai,
ringrasciare,
ringrassiare,
ringratziai,
ringratziare,
ringratziari Definizione
torrare gràtzias po calecunu bene o praxere chi unu at tentu
Sinonimi e contrari
ammertzedare
Frasi
santu Frantziscu meu, dego no apo paràgulas pro bos ringrassiare! ◊ faint sa prucessione po ringratziari su Santu ◊ depimos dare unu presente a su retore pro lu rengrassiare
Traduzioni
Francese
remercier
Inglese
to thank
Spagnolo
agradecer,
dar las gracias
Italiano
ringraziare
Tedesco
danken.
sas , art, prn Definizione
artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina
Sinonimi e contrari
is
Frasi
sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!…
2.
sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas!
Etimo
ltn.
ipsas
Traduzioni
Francese
les
Inglese
the,
them
Spagnolo
las
Italiano
le
Tedesco
die.
selíre , nm: cirile,
serile,
silíriu,
sirile,
sirili,
tirile,
tzerile Definizione
imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura
Sinonimi e contrari
bilga,
coxonale,
pissiarolu,
sira
Frasi
candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pénis d'animaux
Inglese
animal penis
Spagnolo
pene de las reses
Italiano
pène di animale
Tedesco
Penis der Tiere.
sílva , nf: sirba,
sirva 1 Definizione
s'iscova o truncu de unas cantu erbas (es. pisu, síndria, melone, crucuriga) chi creschent a cambu longu meda chi s'isterret in terra o si che artzat segundu su chi agatat (es. raiga): unu tempus fut fintzes su matedu, su padente
Modi di dire
csn:
mardi de sirba = sirva, sughe sirvonina, sa sue de su porcrabu; sa sirba de sa bértula = su mesale, s'ala de mesu, tra unu fodhe e àteru; èssere a sirba sua (nadu de ccn.) = èssiri educau mali de no fai contu de su chi narant is àterus, fai comenti dhi acucat, su chi dhi parit e praxit a tostorrímini
Frasi
sas pumatas ant fatu bonas a sirba ma ndhe sunt cumprindhe pagas ◊ su basolu zughet sa sirba gàrriga de fiore ◊ sa sirba de sa curcuriga no si che acadhat a sas àrbures ◊ custu melone est totu sirva
Cognomi e Proverbi
smb:
Silva, Silvas, Sirva
Etimo
ltn.
silva
Traduzioni
Francese
tiges des cucurbitacées
Inglese
stalk
Spagnolo
tallo de las cucurbitáceas
Italiano
fusto delle cucurbitàcee e sìmili
Tedesco
Stamm der Kürbisgewächse.
smanciài , vrb Definizione
bogare o fàere isparire is màncias, is marcos de brutesa
Sinonimi e contrari
| ctr.
ammaciae,
tacai 1
Traduzioni
Francese
détacher
Inglese
to clean
Spagnolo
quitar las manchas
Italiano
smacchiare
Tedesco
entflecken.
tatalléu , nm Definizione
sa paga chi si giaet a sa dida
Sinonimi e contrari
tadaitu,
tatajiu
Traduzioni
Francese
mois de nourrice
Inglese
wet-nurse's wages
Spagnolo
sueldo que se da a las nodrizas
Italiano
baliàtico
Tedesco
Ammenlohn.
tíngiu , nm Definizione
genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas
Terminologia scientifica
crp
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pou de San josé
Inglese
plant louse
Spagnolo
piojo de las plantas
Italiano
pidòcchio delle piante
Tedesco
Blattlaus.
tipilíre , vrb Definizione
atripare s'unu cun s'àteru, brigandho
Sinonimi e contrari
acanciofai,
aciufai 1,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
trifiare
Frasi
si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza
Traduzioni
Francese
en venir aux mains
Inglese
to come to blows
Spagnolo
pelear,
venir a las manos
Italiano
azzuffarsi
Tedesco
sich raufen.
topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene)
ciopímine,
sopímini,
tzopímene* Definizione
pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu
Sinonimi e contrari
assópiu,
insopímini,
topia,
topíghine,
topine
Frasi
apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
piétin
Inglese
foot-and-mouth desease
Spagnolo
cojera producida en las reses por una enfermedad
Italiano
zoppina,
zoppìa
Tedesco
Hinken,
Maul-und Klauenseuche.