abrúdhu , nm: abudhu,
budhu 1 Definizione
su pudhu o cria de s'abe
Sinonimi e contrari
abutu
Terminologia scientifica
crp, sbs
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couvain,
œufs d'abeilles
Inglese
bee grub
Spagnolo
larva de las abejas
Italiano
cacchióne,
larva delle api
Tedesco
Bienenei.
acaogàre , vrb: acaugai,
acaugare,
caugai Definizione
pèrdere is fortzas, su si calare cédios; su respirare chi faet su cane a buca aperta e a limba in fora candho tenet basca meda o at curtu meda
Sinonimi e contrari
acalamai,
allacanae,
allartzanai
/
buchiai,
camulare,
scanai
Frasi
mi seu acaugau in d-una perda: mi ant totus abbandonau
2.
sos canes sunt totu acaughendhe, comente ant curtu pessighindhe cuss'animale
Traduzioni
Francese
haleter
Inglese
to pant
Spagnolo
perder las fuerzas,
jadear
Italiano
trafelare
Tedesco
hecheln.
àe , nf: ave Definizione
is pigiones pentzaos e pigaos chentza distintziones e totus impare; dhu narant de ccn. pigione precisu, o fintzes de unu pigione ebbia bastat chi siat: candho acontesset custu si narat pl. puru; a logos, unu de is pigiones prus mannos, s'àbbile
Sinonimi e contrari
pigionia,
pilloneri,
pugione,
ulturina
/
àbbila
Modi di dire
csn:
pintare s'ae a bolu = èssiri grandu pintori diaderus de pintai is pillonis candu funti bolendi; lestru che ae in bolu = lestru meda, àbbile faghindhe faina
Frasi
no si moet de ae corogosta: pro paura s'isméntigat d'olare (L.Cubeddu)◊ si bolare coment'e ae podia, pro poder bènnere a cue su bolu pesare dia (A.G.Solinas)◊ sunt totu a una piae, che iscapados a s'ae ndh'essesint solovrados ◊ s'olia si l'est manighendhe s'ae ◊ s'ae famida est faghindhe dannu meda in binza
2.
no píulat un'ae ◊ sas aes sulcant sas aeras ◊ sas aes puru, a trumas, ant boladu ◊ sas aves sunt cantandhe, bolendhe, faghindhe su nidu ◊ s'ischit chi sempre subra de sas ruinas sas aes mortorzeras faghent festa! ◊ pòneti alas de ave e bola artu! ◊ sas aves ant cambiadu boghe
Etimo
ltn.
ave(m)
Traduzioni
Francese
faune ornithologique
Inglese
birdlife
Spagnolo
las aves
Italiano
avifàuna,
i volàtili
Tedesco
Vögel.
aggodhetonàre , vrb Definizione
fàere su godhetone, s’eremàgiu o muntone de su laore messau prontu po treulare
Sinonimi e contrari
afrascalzare,
aggodhetare,
aggremagliare,
apostorzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entasser
Inglese
to shock
Spagnolo
hacer las gavillas
Italiano
abbicare
Tedesco
aufschichten.
ammajucàre , vrb Definizione
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Sinonimi e contrari
ammajucolare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
Inglese
to treats.o. with kindness
Spagnolo
coger por las buenas
Italiano
prènder con le buòne
Tedesco
jdm. gut zureden.
àrra 2 , nf Definizione
genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat
Terminologia scientifica
crp, varroa destructor
Traduzioni
Francese
varroa
Inglese
insect able to kill bees into the apiary
Spagnolo
parásito que mata las abejas en las colmenas
Italiano
varròa
Tedesco
Varroamilbe.
avacàre , vrb: avocare 1 Definizione
finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias
Frasi
s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre ses vacances
Inglese
to take holiday
Spagnolo
tener las vacaciones
Italiano
prènder le vacanze
Tedesco
Urlaub nehmen.
cannajòni , nm Definizione
una genia de pastudrèmini: dhu narant puru carcàngiu longu e pei longu / c. de cresuri, c. cambas longas = erbavérrina; c. de àcua = Paspalum quadrifarium
Sinonimi e contrari
peilongu
Terminologia scientifica
rba, Elytrigia repens
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chiendent
Inglese
couchgrass,
weed
Spagnolo
grama de las boticas
Italiano
caprinèlla
Tedesco
Hundszahn.
cartéri , nm Definizione
chie in su giogu minat e giaet is cartas
Etimo
spn.
cartero
Traduzioni
Francese
qui mêle les cartes
Inglese
dealer
Spagnolo
quien baraja las cartas de juego
Italiano
cartaro
Tedesco
Kartengeber.
cartolài , vrb Definizione
pònnere su númeru a is pàginas (de unu libbru, de àteru)
Traduzioni
Francese
numéroter
Inglese
to number the pages
Spagnolo
numerar las páginas
Italiano
numerare le pàgine
Tedesco
die Seiten numerieren.
càsticu , avb: càstigu,
càstiu 1 Definizione
a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu
Sinonimi e contrari
| ctr.
fitianu
Frasi
custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réservé pour les grandes occasions
Inglese
reserved for the feasts
Spagnolo
para las fiestas
Italiano
riservato per le fèste
Tedesco
für die Festtage aufbewahrt.
chizíre , vrb Definizione
mòvere is chígios, is prabaristas, nau prus che àteru cun s'avérbiu no po nàrrere chi istat firmu deunudotu
Sinonimi e contrari
chinnire
Frasi
mancu chizit de cantu est atentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cligner des yeux,
clignoter
Inglese
to move eye brows (lash)
Spagnolo
fruncir las cejas
Italiano
muòvere le cìglia,
le sopraccìglia
Tedesco
die Wimpern und die Augenbrauen bewegen.
coberigàscia , nm Definizione
telu téssiu po dhu pònnere a usu de tiàgia in pitzu de is càscias
Sinonimi e contrari
coberibbanca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nappe pour coffre
Inglese
box cover
Spagnolo
tela para cubrir las arcas
Italiano
copricassa
Tedesco
Truhedecke.
contrasinnàre , vrb Definizione
cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos)
Traduzioni
Francese
modifier la marque du bétail pour tromper
Inglese
to falsify the signs
Spagnolo
cambiar la marca de las reses
Italiano
falsare i ségni
Tedesco
die Zeichen entstellen.
culturínas , avb Definizione
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Traduzioni
Francese
toucher à sa fin
Inglese
said of a situation coming to an end (action)
Spagnolo
estar en las últimas
Italiano
agli sgóccioli
Tedesco
am Ende.
dhàdharu , nm Definizione
sa boghe e càntigu de is arranas
Frasi
s'intendhet dhàdharu de ranedhas
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coassements
Inglese
croaking
Spagnolo
el croar de las ranas
Italiano
gracidìo
Tedesco
Gequake.
dhas , prn: las Definizione
prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu
Frasi
cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso
Etimo
ltn.
illas
Traduzioni
Francese
les
Inglese
them
Spagnolo
las
Italiano
le (prn.)
Tedesco
sie.
fadhísa , nf: fadhixa Definizione
chinisu, cussu budhiu asuta de sa braxa; su fogu etotu
Sinonimi e contrari
cardufari,
fairivàiri
Frasi
si sa Sardigna sighit a bruxare goi no at a passare annos meda chi s'at a reduire a un'ísula de fadhixa ◊ coghiat sa cótzula in sa fadhixa
Etimo
ltn.
*falliva
Traduzioni
Francese
cendre sous la braise
Inglese
hot ash
Spagnolo
ceniza caliente debajo de las brasas
Italiano
cinìgia
Tedesco
Glutasche.
fairivàiri , nm: farivàiri,
farivari,
frarivrari Definizione
chinisu biu e giai orrúbiu de cantu est budhiu meda asuta de sa braxa, tanti ca faet a dhue còere cosa (patata, castàngia, ou)
Sinonimi e contrari
calduchinu,
cardufari,
fadhisa
Frasi
cust'ou at a èssi prus saboriu si dhu fia tebidebi in su fairivàiri? ◊ s'istrumpat in s'arena finivini che pisita in su farivari ◊ allorigados in su farivari, mesa bentre tizirint in caentu…
Etimo
ltn.
flagrare
Traduzioni
Francese
cendre sous la braise
Inglese
hot ash
Spagnolo
ceniza caliente debajo de las brasas
Italiano
cinìgia
Tedesco
Glutasche.
grusàre , vrb: gruxare Definizione
incrubare, fàere abbasciare; serrare, nau prus che àteru de is liagas e feridas; iscorare, dispràxere meda coment'e faendho bregúngia / grusare sas pupias, sas pibiristas = serrai is ogus
Sinonimi e contrari
dòrchere,
imbasciai,
incruai*,
ingruxare,
mugrare,
pinnicai
/
serrai
/
scorai
Frasi
sa fiara si est pesada a cadharida e già grusada ◊ presentendhe unu fiore si gruxant e saludant cun rispetu ◊ piús no gruxet su tuju a su pesante giuale chi li faghet sa carena a un'ancuju! (G.Oggiana)◊ gruxeit ancora de piús s'ischina suta de su tribàgliu
2.
benidindhe che a tandho como puru a grusare sas pibiristas mias cun sa friscione de àteras vias! (G.Ruju)◊ bídere e faedhare ti cheria e grusare cun basos sas feridas!
3.
no agato divagos si no cussos, avilidu e grusadu finas oe ◊ ponides sa betzesa in sacrifítziu grusèndhebbos su coro cun sa mente (A.Dettori)◊ at a finire su disterru chi nos grusat sas dies de sa vida! (P.Mossa)◊ mi so grusendhe cun tantos pensamentos
Traduzioni
Francese
baisser,
mortifier,
attrister
Inglese
to lower,
to make bitter,
to sadden,
to dishearten
Spagnolo
bajar,
cerrarse las heridas,
humillar
Italiano
abbassare,
avvilire,
amareggiare
Tedesco
herunterlassen,
beschämen,
verbittern.