iscorrài , vrb: iscorrare,
scorrai Definitzione
segare is corros (fintzes unu solu); segare un'orrugu, una parte, de calecuna cosa; bènnere mancu a un'acórdiu, brigare
Sinònimos e contràrios
iscorrojare
/
menguai,
scorriai
Frases
mi ant iscorradu unu boe, una craba
3.
cussu est ómine chi at iscorradu! ◊ lassa chi s'iscorrent paribari! ◊ a s'incomintzu funt totus de acordu, e como a chie iscorrat a destra a chie a manca! (Z.Porcu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écorner
Ingresu
to dishorn
Ispagnolu
descornar
Italianu
scornare
Tedescu
die Hörner abbrechen.
iscorrutàre , vrb: iscurrutare,
scorrutai Definitzione
bogare, lassare su bestimentu de dolu, acabbare de si bestire a dolu po unu mortu
Sinònimos e contràrios
illutare
| ctr.
allutare
Frases
si sa fémina chi morit est in lutu, dh'iscorrutant e dhi ponent su bestire de gala ◊ cussas si sunt iscurrutatas cun s'abbrítiu de si torrare a cojuare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
quitter le deuil
Ingresu
to come out of mourning
Ispagnolu
desenlutar
Italianu
sméttere il lutto
Tedescu
die Trauer ablegen.
iscratzàre , vrb Definitzione
segare a tiradura e isperradura, a iscórriu, naes, cambos e cosas deasi (fintzes bestimentu in sa cosidura)
Sinònimos e contràrios
ilgratzare,
iscosciai,
scascellai
Frases
no pighes a cussa camba ca est fine e ndhe l’iscratzas! ◊ comente mi so imbassiadu mi apo iscratzadu sos pantalones in mesu de ancas ◊ su limone si ndh'est totu iscratzadu de cantu ndhe zughet: cheriat afurcarzadu!
Tradutziones
Frantzesu
déchirer
Ingresu
to break by drawing
Ispagnolu
arrancar
Italianu
divèllere,
scosciare
Tedescu
die Schenkel ausrenken.
ismandroníre , vrb Definitzione
lassare sa mandronia, fàere passare sa mandronia
Sinònimos e contràrios
smandronai,
spreitzai
| ctr.
ammandronare,
ammandronire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
guérir de la paresse
Ingresu
to act
Ispagnolu
desemperezarse
Italianu
spoltronire
Tedescu
die Faulheit austreiben.
ispajolàre , vrb: ispogiolare,
ispojolare,
ispujolare Definitzione
púnghere su pogiolu, o pojolu, asuta de s'origa
Sinònimos e contràrios
iggannai,
irgangare,
ispaulare,
ispobiai,
ispojai,
sgraguenai,
spuinai
Frases
apustis chi l'at dau su corfu a conca, a su porcu, pro che l'acabbare l'at ispojolau su trucu ◊ l'at ispojolau chin s'istillu ◊ ita est, procu, ca dhu bolint ispujai?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
égorger
Ingresu
to slaughter
Ispagnolu
degollar
Italianu
sgozzare
Tedescu
die Kehle durchschneiden.
ispallaritzàre , vrb Definitzione
inartare is codhos, fàere de codhos coment'e po nàrrere chi de su chi at inténdhiu o dhi ant pediu no ndhe ischit, no ndhe dh'importat
Sinònimos e contràrios
incodhare,
ingropire
Tradutziones
Frantzesu
hausser les épaules
Ingresu
to shrug
Ispagnolu
encogerse de hombros
Italianu
fare spallucce
Tedescu
die Achseln zucken.
ispallatzàda , nf Definitzione
genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia
Sinònimos e contràrios
ispaliotada
Frases
candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tape sur l'épaule
Ingresu
to slap on the shoulder
Ispagnolu
palmada en la espalda
Italianu
pacca sulle spalle
Tedescu
Klaps auf die Schulter.
ispalpedhàre , vrb: isprapedhai,
isprapiedhai,
isprepedhai,
isprepedhiare,
ispripiedhare,
sprapadhai Definitzione
isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru
Sinònimos e contràrios
ilbambarriare,
irbarriolare,
ispamparinare,
ispamporionare,
isparpalociai,
ispitzulinare,
sparrancai
/
abberberedhare,
acrabionare,
allutzighinare,
sparrunchiai
/
allampare
Frases
iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu
2.
est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ouvrir grand
Ingresu
to open wide
Ispagnolu
abrir los ojos,
abrir de par en par
Italianu
spalancare gli òcchi
Tedescu
die Augen aufsperren.
isperriài, isperriàre , vrb: sperriai Definitzione
sparrunchiai, apèrrere is cambas coment'e po cicire a cuadhu e po cicire a cuadhu etotu, ma dhu narant fintzes in su sensu de pònnere passos, camminare / isperriare sas alas = abbèrrere sas alas pro bolare
Sinònimos e contràrios
acabadhare,
acuadhigai,
imperriare,
intrare,
zumpare
/
sparrancai,
sperrioncai
Frases
candu mi pigant cussus iscimíngius no ispérriu passu ◊ apena isperriadu su giannile bidia una broca in su cuzolu ◊ e chie mi che torrat a isperriare subra de cussu animalatzu candho deo no apo piús impita? ◊ cussa fit una carreraja chi s’isperriat pro duos sodhos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écarter les jambes
Ingresu
to open one's legs
Ispagnolu
despatarrarse,
esparrancarse
Italianu
aprire le gambe
Tedescu
die Beine spreizen.
ispertàre 1 , vrb: ispertzare,
ispirtzare,
ispreciare,
ispretare 1,
spertzai Definitzione
petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba
Sinònimos e contràrios
ispedhitzare,
ispizare,
pantonai,
scabitai,
scallitai
Frases
isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!…
Tradutziones
Frantzesu
démêler les cheveux
Ingresu
to extricate one's hair
Ispagnolu
desenredar
Italianu
districare i capélli
Tedescu
die Haare entwirren.
ispitàre , vrb: spiciai Definitzione
ispuntare, segare is puntas, su pitzu; bogare in croba o fai de pruàcia sa bide; segare unu bículu de su corgiolu a sa castàngia po dha pònnere a còere
Sinònimos e contràrios
ispitighedhare,
ispuntai,
pitare,
trapare
Frases
ca devet sas perdijas ispilire no s'ispitet sas úngias de sa manu! ◊ sa limba, si la zughes longa, ispitadila!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épointer,
couper le bout,
inciser
Ingresu
to blunt,
to slit
Ispagnolu
despuntar,
incidir
Italianu
spuntare,
incìdere
Tedescu
die Spitze abbrechen,
einschneiden.
ispitighedhàre , vrb Definitzione
fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada)
Sinònimos e contràrios
ispitare,
ispitudhare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
inciser les châtaignes
Ingresu
to slit
Ispagnolu
hacer una incisión en la cáscara de las castañas
Italianu
castrare le castagne
Tedescu
die Kastanien einschneiden.
ispuntài , vrb: ispuntare,
spuntai Definitzione
segare is puntas, segare o guastare sa punta, tocare su binu nou; bogare cosa posta a punghidura; cumenciare a bogare, a essire sa punta; rfl. nau de is binos, essire aghedos, guastos
Sinònimos e contràrios
ispitare,
scomai
/
essire
/
achedare 1
| ctr.
acuciai
Frases
in binza semus ispuntendhe sa bide ◊ a faedhare male ses avesu: sa limma ti la deves ispuntare! (V.Congias)
3.
in Sardigna no passat dí chi no ispuntit unu frori de una mata
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épointer
Ingresu
to blunt,
to cut the tip off,
to come up,
to become sour
Ispagnolu
despuntar,
aparecer,
agriarse
Italianu
spuntare
Tedescu
die Spitze abbrechen.
istrocàre 1 , vrb Definitzione
essire o birare s'abba de is surcos tropu prenos, fintzes essire s'abba de su letu de un'erriu, essire de su trocu
Sinònimos e contràrios
besciare,
iscarropai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déborder
Ingresu
to overflow
Ispagnolu
desbordar
Italianu
esondare
Tedescu
über die Ufer treten.
majonèta , nf Definitzione
genia de fémina bècia, fata a pentzamentu, chi nanca iat a bènnere su note de Pasca de is Tres Gurrès a batire giogos a is piciochedhos…
Sinònimos e contràrios
befana
Terminologia iscientìfica
fnt
Tradutziones
Frantzesu
"befana"
Ingresu
befana (kindly old witch who brings children toys at Epiphany)
Ispagnolu
vieja que trae regalos a los niños para los Reyes
Italianu
befana
Tedescu
Befana,
alte,
gerechte Hexe,
die,
nach der italienischen Volksüberlieferung.
mèa , agt, prn: mia Definitzione
agt. e prn. sing. f. de 1ˆ persona sing. chi giaet un'idea de possessu meu, de apartenidura a mimi, a mie, a bortas nau prus che àteru po istima, cun làstima / a./c. a logos sa forma mea currespondhet a sa forma mimi, mimme, mie in cmpl (es. ant faedhau apustis de mea = apustis de mimi, apustis meu)
Frases
parto torra pessandhe chin tristesa a cantu ses ciambada, bidha mea ◊ mamma mia bella! ◊ Nostra Segnora mia, azuàdennos bois! ◊ sorre mia, ite ti poto fàghere deo si mancu sos tuos ti ant pótidu azuare?
2.
custa domo est sa mia ◊ sa cosa tua a tie, sa mia a mie
Ètimu
ltn.
mea
Tradutziones
Frantzesu
ma (adj.),
la mienne (pron.)
Ingresu
my
Ispagnolu
mi
Italianu
mia
Tedescu
meine,
meine,
die meine,
die meinige.
mèas , agt, prn: mias Definitzione
agt. e prn. pl. f. de 1ˆ persona sing. chi inditat possessu, apartenidura a mimi
Frases
deo cufesso sas curpas meas, tue cufessa sas tuas! ◊ deo tenzo sos pitzinnos e sas cosas mias de atèndhere ◊ biadas is amigas mias impari cun is piciocus, passillendi! ◊ ci mi bolet iscurtare dhi depo nàrrere is òperas mias
Tradutziones
Frantzesu
mes (adj.),
les miennes (pron.)
Ingresu
my
Ispagnolu
mis
Italianu
mie
Tedescu
meine,
meine,
die meinen,
die meinigen.
mediàgu , nm: ammeriagu,
meliagru,
meraju,
mereacru,
meriacru,
meriaghe,
meriagru,
meriagu,
meriaju,
meriarzu,
meriaxu,
miliacru,
miriàciu,
miriacru,
miriagu,
moliagru Definitzione
s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra
Sinònimos e contràrios
camadroxu,
meriadórgiu,
umbraghe
Frases
sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru"
Terminologia iscientìfica
pst
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ombrage
Ingresu
nook where the flock tooks shelter from the sun
Ispagnolu
sesteadero
Italianu
sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle
Tedescu
Ort im Schatten,
wo die Schafe Mittagsruhe halten.
mèos , agt, prn: mios,
mius Definitzione
agt. e prn. pl. m. de 1ˆ persona sing. chi giaet un'idea de possessu meu: chi apartenent a mie, a mimi, chi mi pertocant o fintzes chi dhos istimo, chi dhos sento caros / sos meos, is mios, is mius (nau de gente) = is de domo, is parentes; pisedhos mios!… = ma càstia!… (nau a ispantu, coment'e dispràxius, coment'e sentza nci bolli crei)
Frases
maridu meu est su babbu de fizos mios ◊ no chelzo chi su tempus si apadronet de sos pensamentos mios ◊ fizos mios, arretzide sa beneditzione mia! ◊ sos amantes mios como los bido passendhe a un'ancuju ◊ la chíllio in bratzos meos ◊ àbbile ammuntadore, lassa sos anzones meos! ◊ as abbruxau sos sentidos meos ◊ is afetus mius no s'isciollint ◊ dona atentzioni a is cuntzillus mius ◊ a is tempos de is babbais mios furint diferentes medas cosas
2.
is mios no bollent a fàere cosas deosi! ◊ sos mios sunt allimidos e isfidant fogu e ferru pro m'iscavare fossos suta de pes ◊ crepint is de crepai, is mius impari a is tuus: sa cosa si at a fai bollendi nosus duus!
3.
ell'e tandho, babbutzios mios, no nos dades nudha?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione!…◊ pisedhos mios, a birgonza, a furare! ◊ pisedhos mios, ite fatza sa chi at zutu a mi pedire dinari candho ndhe tenet e mi ndhe depet puru!
Tradutziones
Frantzesu
mes (adj.),
les miens (pron.)
Ingresu
my
Ispagnolu
míos,
los míos
Italianu
miei
Tedescu
meine,
meine,
die meinen,
die meinigen.
nesíre , vrb: niscire,
nisire,
nisiri,
nissire Definitzione
sonare su nare, su nasu, innisire su mucu
Sinònimos e contràrios
inniscire,
ischisciare,
ischiscire,
mucai,
sinire
Frases
nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se moucher
Ingresu
to blow one's nose
Ispagnolu
sonarse,
limpiarse las narices
Italianu
soffiarsi il naso
Tedescu
sich schneuzen,
sich die Nase putzen.