Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aberènza , nf Definitzione genia de erruca (e calagasu) chi si papat sa chera de s'abe in is casidhos Sinònimos e contràrios arrenze, ramedha, tanzolu Terminologia iscientìfica crp, galleria mellonella Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fausse teigne de la cire Ingresu greater wax moth Ispagnolu tiña, polilla de la cera Italianu tignòla dell'àrnia, càmola del miele Tedescu große Wachsmotte

acabbadòre , agt, nm Definitzione chi o chie che agabbat su malàidu Sinònimos e contràrios bochidore Frases a su nàrrere, s'acabbadora fit una fémina chi atogaiat sos moribbundhos, che los agabbaiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu celui qui provoque la mort par euthanasie Ingresu who practises euthanasia Ispagnolu quien practica la eutanasia Italianu chi pratica l'eutanasia Tedescu Sterbehelfer.

acajólu , nm: acajou, arcajolu Definitzione coment'e una fentanedha fata in is muros grussos, aperta a una parte, ananti, coment'e unu níciu, fintzes cun tàula a metade, a manera de dhue pòdere pònnere o arrimare ccn. cosa Sinònimos e contràrios camaritu, colomberi, fenesta, macarina, muricone 2. iscruculla is arcajolus de s'ómini e as agatai sa beridadi de sa vida Terminologia iscientìfica dmo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu débarras Ingresu receptable, storeroom Ispagnolu espacio empotrado en la pared para guardar algo Italianu ricettàcolo, ripostìglio Tedescu Abstellnische, Wandschränkchen.

acanciofài , vrb Definitzione aferrare a pilos brigandho e iscudendho o fintzes pigare de mala manera; betare apare, totu a méschiu Sinònimos e contràrios aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frases nosu iscioperendu e is crumirus andendu a trabballai: ma is féminas gei dhus iant acanciofaus, iant ispinniau fintzas s'autista! 2. cumentzat s'esami e ge m'iant acanciofau: de dogn'arratza mi nd'iant fatu, fintzas acapiau a manus e a peis in d-una cadira! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se crêper le chignon Ingresu to brawl Ispagnolu andar a la greña Italianu accapigliarsi Tedescu sich raufen.

acastài, acastàre , vrb: aggastare Definitzione parare arratza bona, prus bona Sinònimos e contràrios acartare, arraciai Frases comporadu ch'at porcos in Sarule e giutos a s'ingrassa màscios de acastare in sa Trexenta ◊ pro acastare sas bacas insoro cheriant boes de sa Pianarza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sélectionner Ingresu to grade Ispagnolu seleccionar la raza Italianu selezionare la razza Tedescu selektieren.

acavacài , vrb: acovecai, acrobecare, acrovecai, cavacai Definitzione betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret Sinònimos e contràrios abbucai, acuguzare, apatigai, bíncere, furriai, tavacare | ctr. iscavacare Frases chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus 2. tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat! 3. li ant covacadu sa carena in su putu 4. cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retourner, renverser Ingresu to turn upside down Ispagnolu volcar, dar la vuelta Italianu capovòlgere Tedescu auf den Kopf stellen.

aconziminàre , vrb: conziminare Definitzione aconciare, agiustare a sa bona Sinònimos e contràrios arragnare Tradutziones Frantzesu ajuster tan bien que mal Ingresu to repair as best one can Ispagnolu arreglar a la diabla Italianu aggiustare alla bèlla mèglio Tedescu so gut es geht instandsetzen.

addugonàre , vrb Definitzione fàere su dugone Sinònimos e contràrios cumandai, ghiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être à la tête, mener, guider Ingresu to lead Ispagnolu capitanear, ponerse a la cabeza Italianu capeggiare Tedescu anführen.

afaltài, afaltàre , vrb: afartai, faltai Definitzione fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia Sinònimos e contràrios ammancai 2. mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se sentir coupable Ingresu to feel guilty about stg Ispagnolu faltar, tener la conciencia sucia Italianu sentirsi in cólpa, in fallo Tedescu sich schuldig fühlen.

afenàre , vrb Definitzione abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Sinònimos e contràrios incubae Frases teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affener, contracter la strongylose Ingresu to feed on hay, to catch strongylosis Ispagnolu dar el heno, coger la strongilosis Italianu affienare, contrarre la strongilósi Tedescu mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

afibbiài , vrb Definitzione intrare sa coatza in sa tíbbia (es. chintórgiu, cringa, cordonera e cosas deasi) po istrínghere calecuna cosa Sinònimos e contràrios atibbiare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu boucler Ingresu to fasten Ispagnolu abrochar la hebilla Italianu affibbiare Tedescu zuschnallen.

aggorgotài , vrb: grogotai Definitzione fàere sa moida de s'abba candho proet a meda Sinònimos e contràrios abbrubudhai, abbrufulai, acrocuai, aggargalare, borbogliare, froculare, groggolare Tradutziones Frantzesu gargouiller, tomber à verse, gronder Ingresu to bubble, to pelt Ispagnolu caer fragorosamente la lluvia Italianu scrosciare Tedescu rauschen.

aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai, aggratziare, grassiare Definitzione fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua Sinònimos e contràrios annistiare, pedronai / ringratziai Frases l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu accorder ou faire grâce, gracier Ingresu to pardon Ispagnolu indultar, conceder la gracia Italianu graziare Tedescu begnadigen.

aggrinzàre , vrb Definitzione fàere sa bia de conca, petenandho is pilos Tradutziones Frantzesu faire la raie Ingresu to part (hair) Ispagnolu hacer la raya del pelo Italianu fare la scriminatura Tedescu scheiteln.

agioroscàre , vrb Tradutziones Frantzesu se jetter en grondant (chien qui gronde) Ingresu jumping of a growling dog with the intention of biting Ispagnolu acometer los perros en la caza Italianu l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere Tedescu sich knurrend auf jdn, stürzen.

allupaguàdhu 2 , nm Definitzione genia de erba chi no sicat mai Sinònimos e contràrios nuditzedhu, síntziri Terminologia iscientìfica rba, Polygonum equisetiforme Tradutziones Frantzesu renouée, centinode Ingresu knotgrass, knotweed Ispagnolu hierba de la sangre Italianu polìgono Tedescu Vogelknöteriche.

allutzàre , vrb Definitzione castiare cun atentzione atesu Sinònimos e contràrios abbadiai, allutae, annotare, apompiai, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Frases totinduna si parat múdrigu allutzendhe su bultu de sa santa che unu pedidore Ètimu itl. alluciare Tradutziones Frantzesu ouvrir grand les yeux Ingresu to keep one's eye peeled, to look far away Ispagnolu aguzar la vista Italianu guardare lontano, aguzzare la vista Tedescu fern schauen, den Blick schärfen.

ammengàre , vrb Definitzione fàere o èssere mengu, pòberu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivre dans la gêne Ingresu to be to poverty Ispagnolu empobrecer, vivir en la estrechez Italianu stare in misèria, nelle strettézze Tedescu im Elend leben.

ammodoinài , vrb: ammuduinare, modoinai Definitzione fàere o istare coment'e dormiu, pigare o pèrdere is atuamentos, sa memória Sinònimos e contràrios abbalaucare, ammadainare, asturdire, atontonare, immaidoinare, immaudinare, scilibriri, stolondrai, stontonai 1 Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu perdre la mémoire Ingresu to lose one's memory Ispagnolu perder la memoria Italianu smemorare Tedescu das Gedächtnis verlieren.

ammustài , vrb: ammustare Definitzione catzigare, istrecare o mòlere s’àghina po fàere su mustu; aciúnghere mustu; piscare sa binatza a istrégiu (cofa) po che lassare iscolare su mustu innanti de dha prentzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouler le raisin Ingresu to press grapes Ispagnolu pisar la uva Italianu pigiare l'uva Tedescu die Trauben pressen.