nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definizione fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Etimo srd. Traduzioni Francese faire une neuvaine Inglese to pray novenas Spagnolo hacer novenas Italiano fare le novène Tedesco die Novene beten.

Nostrasennòra, Nostrasignòra , nf Definizione nostra segnora: sa mama de Cristos, cunsiderada mama de is cristianos puru Traduzioni Francese la Vierge Inglese our lady Spagnolo la Virgen Italiano la Madònna Tedesco die Madonna, die Gottesmutter Maria.

obèschere , vrb: ovèschere Definizione arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Sinonimi e contrari abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Frasi si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Traduzioni Francese avaler de travers Inglese to go the wrong way Spagnolo atragantarse Italiano andare di travèrso (détto di cibo) Tedesco sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

oliài, oliàre , vrb Definizione giare o pònnere is ògios santos a su malàidu, mescamente a su grave morindhosi; fintzes cundhire cun ógiu; rfl. in cobertantza, arrennegare meda Sinonimi e contrari estremuntziai, ozusantare, pernuliai Frasi su preíderu fit oliendhe unu betzu in letu ◊ príderu Nurra, curzat ca mi óliat sa fémina ca est morzendhe! ◊ cuss'ómini est morendisí, dh'ant oliau puru!◊ mi seo immalaidada meda e s'arretore mi at oliau Etimo ctl. oliar Traduzioni Francese donner l'extrème-onction Inglese to give the extreme unction Spagnolo olear Italiano dare l'estrèma unzióne Tedesco die letzte Ölung geben.

oróru , avb: aroru Definizione acanta a s'oru, in totu su tretu de is oros Frasi fiu cichendi isparau ororu de cresura ◊ su fogu fuidu s'est frimmu totu ororu de istrada ◊ so andhadu ororu de riu ◊ in cue sas piantas sunt créschidas ororu de sa trempa Etimo srd. Traduzioni Francese tout le long de… Inglese along the edge Spagnolo a lo largo Italiano lungo i màrgini Tedesco die Ränder entlang.

ozusantàre , vrb Definizione pònnere, giare is ogiossantos a unu malàdiu Sinonimi e contrari oliai, pernuliai Frasi deviat mòrrere dai como a posca, l'aiant fintzamentras ozusantadu e cuminigadu… epuru torresit sanu che pische! Etimo srd. Traduzioni Francese donner l'extrême- onction Inglese to give the extreme unction Spagnolo olear Italiano dare l'estrèma unzióne Tedesco die letzte Ölung geben, die Krankensalbung geben.

pisedhína , nf Definizione pipios matucos e piciochedhos Sinonimi e contrari edora, feduliu, fegliutina, fratamaza, pagina, pibidhia, piciocalla, pitzinnàglia, ratatúglia, rustia / cdh. pipiàglia, stidhina Frasi sa pisedhina li ponzeit fatu comente a su preíderu candho essit a betare s'abbasanta ◊ che assiles nois pisedhina lompiaimis a chimas de sa solzaga ◊ bi at acudidu zente manna e pisedhina ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rundhinedhas Etimo srd. Traduzioni Francese les enfants Inglese children Spagnolo los niños Italiano i bambini Tedesco die Kinder.

promòres , nm pl Definizione is mannos, is antzianos Etimo ltn. primores Traduzioni Francese les personnes âgées Inglese old men Spagnolo los mayores Italiano gli anziani, i maggióri Tedesco die Alten.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definizione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinonimi e contrari bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frasi so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Etimo spn. rondar Traduzioni Francese faire la ronde Inglese to do the rounds Spagnolo rondar Italiano far la rónda Tedesco die Runde machen.

sa , art, prn: cià, tza Definizione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene fémina sing. (sa barra, sa corte, sa domu, sa fémina, sa gana, sa lepa, sa mama, sa nue, sa panatera, sa pipia, sa sorri, sa téula), andhat sèmpere bene apostrofau cun númenes chi cumènciant cun vocale (s'ànima, s'arte, s'eréntzia, s'intrada, s'ispina, s'olia, s'ortalíssia, s'umbra): si ponet sèmpere cun númenes upm. (es. sa folla, sa méndhula, sa nuxedha, s'olia, sa musca) e candho inditant su paru, s'arratza, totu sa genia (es. sa craba = totu is crabas, su paru cràbinu, sa fémina = totu is féminas, su paru fémina); che a totu is artículos est pronúmene puru (cun significau de cudha, sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare); cun prep.: a, cun, de, in, pro sa (in srd. no faet mai “articolata”!); su pl. sas, is, as / a/c.: cun númene de parentela inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona-sugetu de sa fràsia (es. Antoni est bénnidu cun sa muzere; sa muzere est essida a cumandhu = cale muzere? cussa de s'ómine chi seus naendho / in sa de... = anch'e ..., a che… (sèmpere gente); sa ’irgonza!… = ita brigúngia! Frasi sa die de sa Sardinna ◊ sa domu de sa mama ◊ o sa tzia!, o sa meri! 2. sa chi mi piaghet mi chírrio ◊ mi pigu sa chi istimu dèu, a mulleri ◊ piga sa chi boles 3. sa pudha mia criat in sa de compare ◊ a sa de su conaju bi andhaiat àtera zente ◊ unu de sos chimbe fradighedhos andheit a sa de babbu e lu pregunteit, ma babbu lu giagareit nèndheli a si ndhe torrare a sa de nois 4. Antoni fit cun sa muzere ◊ su pipiu est cun sa mama Etimo ltn. ipsa Traduzioni Francese la, celle Inglese the, that Spagnolo la Italiano la, quélla Tedesco die, jene.

sacramentài , vrb: sacramentare Definizione giare is sacramentos; rfl. pigare is sacramentos / mòrrere sacramentadu = cun is sacramentus (cunfessau, comunigau, oliau) Traduzioni Francese administrer les sacrements Inglese to administer the sacraments to (s.o.) Spagnolo sacramentar Italiano sacramentare Tedesco die Sakramente spenden oder austeilen.

sas , art, prn Definizione artículu e fintzes prn. fémina pl.: dhue at bidha (Luras) chi est su solu art. pl. po númenes mascu e fémina Sinonimi e contrari is Frasi sas féminas, sas mamas, sas cosas, sas domos, sas lughes, sas bidhas ◊ sas manos che a su milesu, chi contaiat sas arantzos cun su pè!◊ si fit a li torrare sas colpos chi mi at dadu!… 2. sas chi mi piaghent mi còmporo! ◊ torra luego, mih, no fetas de sas tuas! Etimo ltn. ipsas Traduzioni Francese les Inglese the, them Spagnolo las Italiano le Tedesco die.

scadracilài , vrb: iscadranchilare*, scardacilai, scardacillai, scardancilai Definizione segare is cardanchiles a un'animale (po fàere dannu a su mere) Sinonimi e contrari irdarcilae, scardanchinare, scarracillai, scarrengibai Frasi si ndi arregordais su corrinu de is bacas scardacilladas? ◊ no ant a cantai prus su prantu po is tírrias ne is revesas chi scardancillant is bacas Traduzioni Francese couper le jarret Inglese to cut the hocks Spagnolo desjarretar Italiano sgarrettare Tedesco die Hachsen durchschneiden.

scuncodrài , vrb: isconcordare*, scuncordai, scuncordare Definizione segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere Sinonimi e contrari disconcordiare, isconciare, isordulare | ctr. cuncodrai Frasi Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus 2. cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai! 3. e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai Traduzioni Francese rompre un accord, décomposer, mettre en désordre Inglese to break an agreement, to disarrange Spagnolo romperquebrar un acuerdo, desarmar, desarreglar Italiano romper l'accòrdo, scompórre, méttere in disórdine Tedesco die Vereinbarung brechen, zergliedern, durcheinanderbringen.

slutài , vrb Definizione bogare o cambiare su bestimentu de dolu, su lutu Sinonimi e contrari | ctr. allutare, inlutai Etimo srd. Traduzioni Francese quitter le deuil Inglese to come out of mourning Spagnolo desenlutar Italiano sméttere il lutto Tedesco die Trauer ablegen.

sos , art pl, prn Definizione artículu chi acumpàngiat is númenes mascos in sa forma de su plurale: s'impreat fintzes coment'e prn. Sinonimi e contrari is Frasi sos babbos, sos fizos, sos tios, sos frores, sos animales 2. sos de domo, sos de como, sos de fora, sos chi cherent gai Etimo ltn. ipsos Traduzioni Francese les Inglese the Spagnolo los Italiano i, gli Tedesco die.

sparafundài , vrb: isperevundai*, sparavundai, sperefundai, sperevundai Definizione betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit Sinonimi e contrari apussiare Frasi po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu! Traduzioni Francese engouffrer, sombrer Inglese to sink Spagnolo arrojar, hundir Italiano sprofondare, inabissare Tedesco in die Tiefe stürzen, versenken, versinken.

speturriài , vrb: ispetorrare*, spiturriai Definizione bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas Sinonimi e contrari sborciai Frasi si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras Traduzioni Francese découvrir sa poitrine Inglese to throw off one's breast clothes Spagnolo despechugarse, descubrir el pecho Italiano scoprirsi il pètto Tedesco die Brust entblößen.

spreitzài, spreitziài , vrb Definizione lassare o bogare sa mandronia, sa preitza Sinonimi e contrari ismandronire, smandronai | ctr. ammandronae Etimo srd. Traduzioni Francese guérir de la paresse Inglese to give up laziness Spagnolo desemperezarse Italiano spoltrire Tedesco die Faulhiet austreiben.

spuntedhài, spuntedhàre , vrb: ispuntedhare* Definizione bogare o trantzire is puntedhos, is frucàgios, de asuta de sa cosa apuntedhada Sinonimi e contrari | ctr. apontedhae Traduzioni Francese ôter les étais Inglese to unprop Spagnolo desapuntalar Italiano spuntellare Tedesco die Stützbalken entfernen von.

«« Cerca di nuovo