abbagadiàre , vrb: bagadiare Definition fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare Synonyms e antonyms afestai Sentences su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca Etymon srd. Translations French prendre congé English to take a day off Spanish estar de vacaciones Italian celebrare il giórno festivo, far vacanza German feiern.

abbalvatàre , vrb: abbarbatare, abbarvatare, abratare 1, alvatare, arbatare, arvatare, barbatare*, brabatai 1, brabatari Definition arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare Synonyms e antonyms irrudiare, scoturai Sentences alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos Etymon srd. Translations French défricher English to till Spanish roturar Italian dissodare il terréno German urbar machen.

abbrusciàre , vrb: abbrussare, abbrutzai, abbrutzare, abbultzare, abbursai, abburtzai, abburtzare Definition tocare su brúciu po connòschere su motu de s'artéria, su tochedhu de su coru; mòvere is bratzos, istrínghere cun is bratzos, cun is brúcios, a logos giare e istrínghere sa manu saludandho Synonyms e antonyms apulsai, brucitai / anatare Sentences bengat, su dotori, a mi abburtzai! ◊ bi at dutore chi ti faghet sa retzeta e mancu ti abbrutzat ◊ mi abbultzo: su coro est martedhendhe ◊ pustis chi si l'at bene abbadiada l'abbrúsciat e fit débbile de motu 2. Tzipirianu si nc'est ghetau a s'àcua: dhu bideis abbrutzendi? ◊ ndhe apo abbrussadu de àrbures, sempre a su piga e fala a segare sida a su bestiàmine!… 3. aus annovau e abbursau is amigus partendu Etymon srd. Translations French tâter le pouls au poignet, prendre le pouls English to feel s.o.’s pulse Spanish tomar el pulso Italian tastare il pólso German den Puls fühlen.

addordigàre , vrb: addortigare, atorticare, atortigare Definition bínchere sa fortza de ccn. cosa atrotigandhodha, incrubandho o acostindho apare is duos càbudos; imbodhigare cosa a tantas bortas; nau in cobertantza, ammasedare a unu, aderetzare in su cumportamentu, giare curretzione / a. sa bica = abbrandhare s'atrivimentu, sa barrosia de ccn. Synonyms e antonyms atortiae, atrotixai, indortigare / trogai / annestrare 2. cussu est malu chei su pudidinosu, ma si benit in petus de su tiu za lu addórdigat bene! Etymon srd. Translations French tortiller, corriger English to twist, to correct Spanish torcer, corregir, reprender Italian attortigliare, corrèggere il comportaménto German verbiegen, zurechtbiegen.

addotorài, addotoràre , vrb Definition giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda Translations French décerner un diplôme, obtenir son diplôme, faire le pédant English to graduate, to air one’knowledge Spanish licenciarse, titularse, maestrear, presumir de docto Italian addottorarsi, fare il saccènte German doktorieren, den Besserwisser spielen.

alimèta , nf: animeta 1, limeta 1 Definition bículu de tela tètera, bianca nida, pus che àteru a forma cuadrada, de pònnere po ammontare su càlighe naendho sa missa Scientific Terminology prdc Translations French pale English pall Spanish palia Italian palla, quadrato di téla per coprire il càlice nella méssa German Tuch, das den Messkelch zudeckt.

arranomonài , vrb: arrenomenai Definition nàrrere su númene de unu Synonyms e antonyms arremonae, fentomare, mantovare Sentences fostei no nd'iat inténdiu mai arranomonendi? Etymon ctl. renomenar Translations French nommer English to name Spanish nombrar Italian nominare, fare il nóme di qlc German erwähnen.

atzipàre , vrb Definition aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones Synonyms e antonyms abbibare, achicai, assissai, ateneae, atzipajare, ischichinare, scarrabbussonai Sentences est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile Etymon srd. Translations French alimenter le feu English to foment Spanish atizar el fuego Italian fomentare, alimentare il fuòco German das Feuer unterhalten.

batorúnu , nm Definition de bàtoro, unu: una parte de css. cantidade o mannària ispartzia in bàtoro partes oguales Sentences si apillieit a sos carvonajos a li dare su batorunu de su carvone Etymon srd. Translations French quartier English quarter Spanish la cuarta parte Italian il 25% German fünfundzwanzig prozent.

cadredhòne , agt Definition chi dhu tenet a vítziu a cadredhare Synonyms e antonyms cadredhosu Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French impatient English craving person Spanish agitado, inquieto Italian che ha il vìzio di smaniare German erregt.

cadredhósu , agt Definition chi de naturale costumat a cadredhare, chi no tenet passiéntzia Synonyms e antonyms cadramissosu, cadredhone, latranghigultzu Sentences sa crapita si est posta a cúrrere, cadredhosa, e nch'est sadhida a intro de un'àtera tanca ◊ unu de sos frades fuit ideosu, fogaritzu, cadredhosu e presumidu Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French impatient, nerveux English eager Spanish impaciente Italian impaziènte, che ha il vìzio di smaniare German ungeduldig, aufgeregt.

cambizàre , vrb Definition annestrare, domare unu cuadhu a camminare comente bolet chie dhu cicit Etymon srd. Translations French dresser un cheval English horse training Spanish adiestrar el caballo Italian addestrare il cavallo German zureiten.

carrucàre , vrb: carrugare Definition portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare Synonyms e antonyms assedare, isseidare Sentences los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu Etymon srd. Translations French porter les graines à l'aire English to carry grain to barnyard Spanish rebañar el trigo en la era Italian portare il grano all'àia per la trebbiatura German den Weizen auf den Dreschplatz bringen.

carvonàre , vrb Definition fàere o manigiare crabone Sentences sa sacheta la zughiat su babbu carvonendhe Etymon srd. Translations French faire du charbon English to coal Spanish carbonear Italian fare il carbóne German Kohle brennen.

casigiài , vrb: casizare Definition fàere a casu, fàere su casu Scientific Terminology csu Etymon srd. Translations French faire le fromage English to make cheese Spanish hacer el queso, quesear Italian fare il formàggio German Käse bereiten.

cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu, chenadorju, chenadorza, chenadorzu, chenadroxu, chenatòglia, chenatógliu, chenatòrgia Definition s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote Idioms csn: istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu Sentences sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas 2. dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia Scientific Terminology sdi Etymon srd. Translations French heure du dîner, lieu du dîner English time and place of the supper Spanish la hora y el lugar donde se cena Italian l'óra e il luògo della céna German Uhrzeit und Ort des Abendessens.

chi , prn: ci 1 Definition prn. relativu in parte de calesiògiat númene mascu o fémina, singulare o plurale, sugetu o cumplementu (su sardu no narat "su/sa cale, is calis, sos/sas cales", si no cun valore de càusa: su cales); coment'e prn. relativu s'impreat meda cun funtzione de avb. de logu in su sensu de inue, aundi, de tempus in su sensu de candho e de àteros cumplementos (fintzes acumpangiau cun pron. pers. po su sensu precisu de su cmpl.); in campidanesu e mesania s'impreat meda cun valore de cng. si po pònnere una cunditzione (e fintzes in prop. de ispédhiu); faet un'avb. in d-unas cantu maneras de nàrrere po inditare un'atzione chi sighit: èssere o istare + bvrb. sing. 2ˆ p. impr + chi ti… + bvrb (1ˆ p. sing. ind. pres.) = èssere o istare a su + bvrb 2ˆ p. impr. + matessi bvrb 2ˆ p. impr.; su/sa + nm. chi est su/sa + matessi nm… = fintzas su/sa… (s'impreat fintzes cun avb: oe chi est oe… = fintzes oe, ancora como) Synonyms e antonyms ue, candho / si Sentences dàemi sa cosa chi zughes in manu ◊ càstia a su trabballu chi ses fendi! ◊ custu est su contu chi praxit a tui ◊ bi ndhe at chi trampistant negusciendhe runza ◊ nàrami totu sas cosas chi cheres ◊ a carrela acudiat pisedhos chi teniant àteras cosas de contare ◊ sa Sardínnia tenit risorsas chi point èssi postas a fundamentu de indústrias noas ◊ apo arriciu is novas ci mi as mannau ◊ custa no est màchina chi potas cúrrere meda!◊ su ci apo fatu est istàpia una cosa ci est pràcia a totus (C.Argiolas) 2. sa domo chi isto l'apo comporada ◊ bi aiat unu palatu chi bi fint sas fadas ◊ sa die chi ant fatu a tie no ant fatu àtera cosa si no gravèglios e rosas ◊ fut s'annu chi at niau meda ◊ a candho como chi no at mes'annu apedhat, ite at a èssere a mannu, custu catedhu! ◊ sa dí chi furia gioghendu a mammacua apu agatau custu ◊ in s'annu chi non isciu ci funta duus fradis, unu arricu e s'àteru pòbiru ◊ sa poesia est unu frutu chi li cunfaghet su tempus asciutu (Màsala)◊ aiant postu a béndhere una siendha chi su mere fuit mortu ◊ at tzerriau unu cassadori chi dhi teniat cunfiantza meda (E.Musio) 3. un'amigu bonu no dhu agatas mancu a perda furriada, chi dhu circas in s'ora de s'abbisúngiu ◊ su meri miu, ci tèngiu fàmini, mi donat pastura ◊ chi boles chi mi chelle, chelladi innanti tue! ◊ como, ci morzo, mi morzo cuntentu ◊ oe nemos andhat a carrixae: bieus ci su mere si decidit a nosi pagae comente si depet! ◊ filla mia, chi si lassasta intrai finas a candu passat s'àcua! 4. fúrria chi ti fúrrio, e ite no ant imbentadu?! ◊ fint tira chi ti tiro fintzas chi che l'ant segadu ◊ est totaganta die pista chi ti pisto, cun cudhu martedhu! ◊ fit chirca chi ti chirco, fintzas chi l'at àpidu ◊ primu fiast sempri "papa chi est papa" e immoi no mi ndi bolis donai?! 5. teniat unu difetu chi no papàt atra cosa si no pasta reali 6. sa fera chi est sa fera candho ofendhet lu fachet pro si difèndhere (G.Piga) Etymon ltn. qui Translations French que, qui English what, which Spanish que Italian che, il quale, la quale, i quali, le quali German der, die, das, welcher, welche, welches.

chimbúnu , nm Definition de chimbe, unu: de una css. cantidade o mannària ispartzia in chimbe partes oguales, una Sentences su trigu si l'at collidu su mere pro iscontare chimbunos ◊ su podestade li at mandhadu sos carabbineris a domo pro l'istasire pagas misuras de trigu chi li depiat de chimbunu Etymon srd. Translations French le 20% English twenty per cent Spanish 20% Italian il 20% German zwanzig Prozent.

chimíre , vrb Definition nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore Synonyms e antonyms abbrabai, abbrossare, frunzire 1, inchimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire / folai, indobiri Sentences beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu Etymon srd. Translations French bourgeonner English to sprout Spanish germinar, brotar Italian germogliare, fare il gètto o stèlo di alcune èrbe German sprießen, treiben.

chirighitài , vrb Definition fàere su chirighiri Synonyms e antonyms tzilighitare, ischizire 1 Etymon srd. Translations French chatouiller English to tickle Spanish hacer cosquillas Italian fare il sollético German kitzeln.

«« Search again