ciuàre , vrb: (ci-u-a-re?)
Definition
cantare, nau de sa tzonca
Sentences
cíuat sa tonca, créculat sa rana, ischémiat su biju, grígliat su grígliu
Scientific Terminology
bga
Translations
French
cri du petit duc
English
horned owl call
Spanish
el grito del autillo
Italian
il vèrso dell'assiuòlo
German
Gesang der Zwergohreule.
còco , nm Definition
genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia
Synonyms e antonyms
pinnadedhu 1,
sebeste
2.
fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi!
Surnames and Proverbs
smb:
Cocco, Coco
Etymon
srd.
Translations
French
petite bague qu'on porte sur soi,
qui préserve du mauvais œil
English
jet ring against evil eye
Spanish
azabache
Italian
anellino di giavazzo cóntro il malòcchio
German
Gagatring gegen bösen Blick.
coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja,
cuilàglia,
cuilàrgia,
cuilarza,
cuilarzu,
cuilarxa,
cuilarxu,
cuilatza,
cuilaxa,
curiatza Definition
tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra
Synonyms e antonyms
coibi,
pastoritzale
Sentences
cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia
Scientific Terminology
pst
Etymon
srd.
Translations
French
terrain où il y a des enceintes pour les animaux
English
corral
Spanish
terreno donde hay apriscos
Italian
terréno dóve insistono i recinti per il bestiame
German
Viehpferch.
corporzàle , nm Definition
sa parte grussa de una carena, foras is bratzos, is cambas e sa conca
Synonyms e antonyms
dossu
Scientific Terminology
crn
Etymon
srd.
Translations
French
tronc sans les membres
English
trunk
Spanish
tronco
Italian
il trónco escluse le mèmbra,
tórso
German
Oberkörper.
corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare,
currutare Definition
fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu
Sentences
coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe!
Etymon
srd.
Translations
French
être en deuil,
prendre le deuil
English
to be in mourning,
to go into mourning
Spanish
estar en duelo
Italian
èssere in lutto,
méttere il lutto
German
Trauer tragen.
crisài , vrb: crisare,
grisai* Definition
nau de sa Luna, cambiare, passare de sa luna noa a sa bècia, fintzes in su sensu de cambiare colore, fàere múrinu, iscuru; nau de su cuadhu, aumbrare, pigare assíchidu, fintzes provare ischifu
Sentences
ant a crisare unu die custas lunas ojanas ◊ sa luna si fut crisada e dèu mi fua crocau aspetendi a torrai su lugori
2.
su cuadhu si fut crisau, cun s'arriscu de ndhe betare su mere ◊ crisa crisa no papas!
Translations
French
croissant de lune
English
lunar phases changing
Spanish
fases lunares
Italian
il rinnovarsi delle fasi lunari
German
sich erneuern der Mondphasen.
crò , nm Definition
sa boghe de is crobos / ispetare su cro = abetai po debbadas
Synonyms e antonyms
cra,
cróida
2.
milli boghes proite no pesades pro no prànghere ancora ispetendhe su cro de milli faularzos?!
Surnames and Proverbs
smb:
Cro, Cro'
Scientific Terminology
bga
Etymon
srd.
Translations
French
croassement
English
crow noise
Spanish
cro
Italian
il vèrso dei còrvi
German
Krächzen.
cumprendhínzu , nm Definition
su cumprèndhere
Synonyms e antonyms
cumpresa
Etymon
srd.
Translations
French
compréhension
English
understanding
Spanish
comprensión
Italian
il capire,
l'azióne di comprèndere
German
Verstehen.
dòlere , vrb: doli,
dòliri Definition
provare o sentire su dolore po calecunu male a sa carena, fàere male; sentire dispraxere po css. male o dannu: s'impreat solu sa 3ˆ p. singulare de unu modu finiu (mi, ti, li dolet, nos, bos, lis dolet, doliat, e totu deasi), s’inf., pps. e ger. / pps. dófidu, dólfidu, dórfiu, dólidu, dóliu, dóssiu
Synonyms e antonyms
incrèschere,
incrudèschere
/
dispiàchere
Sentences
dae su pódhighe malu mi ndhe dolet totu su bratzu ◊ mi est dolindhe meda, custa pistadura, como a sàmbene fritu ◊ narabbilu a mamma, fizu meu, inue ti dolet! ◊ mi ses tochendi aundi mi dolit ◊ no mi sunt mai dólias is origas
2.
a nois nos dolet su dannu chi ant tentu in cussa famíllia! ◊ mi dolit su coru solu su pensai ◊ su èssere pecadore mi dolet cantu su èssere bisonzosu
Etymon
ltn.
dolere
Translations
French
avoir mal
English
to ache
Spanish
sentir dolor,
sentir
Italian
sentire il dolóre,
dolére,
rincréscere
German
weh tun,
leid tun.
escabítu , nm Definition
cosighedha fine bona a tènnere po allumiare su fogu
Synonyms e antonyms
chimuza,
frustigalla,
pampuzia
Translations
French
substance pour allumer le feu
English
tinder
Spanish
yesca
Italian
ésca per accèndere il fuòco
German
Zunder.
fogliàre , vrb: vogliare Definition
furriare is crebedhos, su si ammachiare
Synonyms e antonyms
ammachiae,
dilliriai,
fatzellare,
foglietare
Etymon
ctl.
follejar
Translations
French
devenir fou
English
to go mad
Spanish
enloquecer,
volverse loco
Italian
impazzire,
pèrdere il sénno
German
verrückt werden.
frullanàre , vrb Definition
messare fenu a frullana
Synonyms e antonyms
farciae
Etymon
srd.
Translations
French
faucher le foin
English
to scythe
Spanish
segar,
cortar el heno
Italian
falciare il fièno
German
heuen.
imbaratíre , vrb Definition
calare de prétziu, abbasciare is prétzios
Synonyms e antonyms
abbaratai,
abbaratire,
abasciai,
arrebbasciai,
ibbalorie,
imbaratare
| ctr.
incarie
Sentences
sa cosa no imbaratit, no!
Etymon
srd.
Translations
French
baisser les prix
English
to reduce prices
Spanish
rebajar
Italian
ribassare il prèzzo
German
herabsetzen.
incungiài, incungiàre , vrb: incunzare Definition
arregòllere s'incúngia, is laores o àteru chi produet sa terra, a domo, a magasinu; arregòllere e chistire, assentare in su logu, fintzes batire a domo calecuna cosa; mantènnere o istare isserrau
Synonyms e antonyms
coglire,
coltoire,
remonire
/
inserrai
Sentences
chini messat incúngiat ◊ geo sèmeno, incúngio e béntulo
2.
de tantas peràulas ndhe apo incunzadu unu sacu de fàulas ◊ dhoi at genti chi pentzat isceti a incungiai dinai ◊ cun sas manos bostras murghides e incunzades su late
3.
cussa cosa incungiaidha in su calàsciu ◊ a una certa ora tocat a incungiai is pudhas ◊ candho si ammamabant sos crapitos, sas crapas fint incunzadas in sa mandra ◊ est abarrau otu diis incungiau in s'aposentu ◊ dhu possant ingungiai in d-unu presoni nou!
Etymon
srd.
Translations
French
engranger
English
to harvest,
to keep the harvest
Spanish
encamarar,
cosechar
Italian
fare la raccòlta,
ripórre il raccòlto
German
ernten,
die Ernte einbringen.
infachilàre , vrb: infacilai,
infacilare Definition
pònnere su fachile, sa faciola; pònnere calecuna cosa a cuare sa cara
Synonyms e antonyms
acapuciai,
acubudhare,
acuguciai,
acugudhai,
fachilare,
incugudhai
Etymon
srd.
Translations
French
avoir des œillères (fig.)
English
to put blinkers
Spanish
poner anteojera
Italian
méttere il paraòcchi
German
Scheuklappen aufsetzen.
inghiràre , vrb: inghiriare,
ingiriai,
irghiriare Definition
pònnere in mesu una cosa o a unu (fintzes po dhu cassare, po dhu bínchere de ccn. manera) o istare a inghíriu, passare a inghíriu; fàere su giru, passare de un'àtera parte po lòmpere a unu tretu, a unu logu; abbarrare andhandho e torrandho, in giru, po bíere, o fintzes perdendho tempus
Synonyms e antonyms
acircai,
afurriare,
arrodeare,
incircai,
mobietai,
vorriare,
zirare
/
aggrucare,
atraessare,
inghiriotare
Sentences
falat sa néula de sa sorte inghirandhe sas élighes ◊ sa tràbila de s'impinnu l'at fata inghiriare a intundhu de sa créjia ◊ burrincu est abbituau a ingiriai in sa mola ◊ si ant inghiradu a nois in mesu ◊ sa famíllia s'inghiriabat su focu ◊ los at inghiriados su fogu, azummai che los aiat brusiados in mesu ◊ si l'ant inghiriadu fintzas chi che l'ant cumbintu ◊ fit fachendhe carchi zestru chin sas manos irghiriandhe a fúrriu de su fochile ◊ sos carabbineris l'ant inghiriadu e tentu ◊ soe afrebbada: mi depet èssere inghiriandhe s'ifruéntzia!◊ a s'impudhile nos fit inghiriandhe su sonnu
2.
bae e inghíria ca inoghe no faghet a colare! ◊ sa carrela fit irfossada, no faghiat a colare e semus inghiriados de s'àtera bandha
3.
in su monte ant cumintzau a inghiriare pro godire s'àghera frisca ◊ a su síndhigu li ant fatu inghiriare totu s'iscola noa ◊ su logu inghiriadilu totu a bídere si est bonu d'erba! ◊ ite ses inghiriendhe ancora inoghe e no andhas a su cumandhu?! ◊ bi lis namus e mutu: abbite istamus inghiriendhe?!
4.
gei ndi at a portai de àngius ingiriaus, cussu, candu at a morri!…
Etymon
srd.
Translations
French
entourer,
faire le tour
English
to surround,
to trick,
to do one's rounds,
to search
Spanish
rodear
Italian
circondare,
attorniare,
contornare,
circüire,
fare il giro,
perlustrare
German
umgeben,
umringen,
umgarnen,
umlaufen,
absuchen.
inlutài, inlutàre , vrb rfl Definition
pònnere su dolu, bestire a dolu, po unu mortu
Synonyms e antonyms
allutare,
lutare 2
| ctr.
slutai
Etymon
srd.
Translations
French
prendre le deuil
English
to go into mourning
Spanish
enlutar
Italian
méttere,
portare il lutto
German
Trauer tragen.
inniscíre , vrb: innisie,
innisire,
innixire Definition
sonare su nasu po ndhe bogare su mucu
Synonyms e antonyms
ischisciare,
ischiscire,
mucai,
nesire,
sinire
Sentences
innisíresi, nisire su mucu ◊ s'innisiant in su manigotu! ◊ est a istúrridos e innisíndhero
Etymon
srd.
Translations
French
se moucher
English
to blow one's nose
Spanish
sonarse
Italian
soffiarsi il naso
German
sich die Nase putzen.
isbatizài, isbatizàre , vrb: sbatillai,
sbatizai Definition
àere segamentos de conca cun ccn. cosa o chistione, iscúdere o atumbare a ccn. logu, pigare múngia, carda
Synonyms e antonyms
aciapuai,
atapai 1
/
atormentai,
imbatijare
Etymon
srd.
Translations
French
se creuser la cervelle
English
to bang,
to rack one's brain
Spanish
devanarse los sesos
Italian
sbatacchiare,
lambiccarsi il cervèllo
German
sich den Kopf zerbrechen.
iscassetàre , vrb Definition
nàrrere chentza bisóngiu sa cosa chi s'ischit a chie o candho no si depet
Synonyms e antonyms
iscobiare,
lendhare
/
atrogare
Etymon
srd.
Translations
French
rapporter,
répandre
English
to blab
Spanish
cantar la gallina,
contar
Italian
spifferare,
vuotare il sacco
German
ausplaudern.