afilàre 1 , vrb: fibai* Definizione
fàere un'afilada, una síngia fine che filu, ma de segada cun cropu o atumbada, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (bidru, terra, o fintzes linnàmene, muros o àteru)
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
cannire,
filiri,
frasellare,
fresai,
intzignai,
iscrafangiai,
sacai,
scanniri,
sinniai,
trapare
Frasi
cussu est unu pratu afilau ◊ su corpu chi li amus dadu, a su piatu, l'at afiladu ◊ custa linna comente sicat si afilat totu
Traduzioni
Francese
fendre
Inglese
to cleave
Spagnolo
agrietar
Italiano
fèndere
Tedesco
spalten.
chinníre 1, chinníri , vrb Definizione
fàere un'aperta, un'afilada, una segada chi paret fine che unu filu, a unu traste de cosa tètera, mescamente a un'istrégiu (in cobertantza, si narat de gente chi bogat fama mala, chi s'imbrutat s'onore)
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
afilai,
cannire*,
filiri,
frasellare,
fresai,
sacai,
scanniri,
sinniai,
tinnire
Frasi
si chinnit una tassa, una cíchera, e dónnia cicílliu ndi aciocas a domu!
Cognomi e Proverbi
prb:
tatza chinnida niune la neat
Traduzioni
Francese
fendre,
fêler
Inglese
to cleave
Spagnolo
rajar,
resquebrar
Italiano
fèndere,
incrinare
Tedesco
spalten,
einreißen.
fibài , vrb: afilare 1,
filai,
filare Definizione
fàere una filada, una síngia fine che filu (fibadura), ma de segada chi si faet cun cropu, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (imbidru, terra, ma fintzes linnàmene, muru)
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
cannire,
filiri,
frasellare,
fresai,
iscrafangiai,
sacai,
scanniri,
sinniai
Frasi
cussu est unu pratu filau ◊ cussa crésia est a murus filaus
2.
si fibat su coru, si trúmbulat su sàngui, s'intruat su sentidu, si trobílicat s'ànima (L.Porcedhu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fendre
Inglese
to cleave
Spagnolo
hender
Italiano
fèndere
Tedesco
spalten.
fresài , vrb: fresare Definizione
fàere a fresa, isperrare, apèrrere a pígios
Sinonimi e contrari
iscaltulare
/
abbèrrere,
cannire,
crasare,
filiri,
sacai,
scanniri,
sinniai
Modi di dire
csn:
fresare su pane = iscopercare su pane, segare su pane de fresa ororu pro ispitzigare sos duos pizos e ndhe furriare unu a manera de resurtare ambos de su matessi betu ca sunt lísios a parte de fora ma aspros a parte de intro; fresai sa castàngia = trapare, ispitighedhare sa castanza pro no si tzocare arrustindhe
Frasi
fint chie coghindhe e chie fresendhe, a sa cota ◊ su fritu li at fresau sas manos ◊ su sole coghet sa terra faghíndhela fresare
Etimo
ltn.
fresus
Traduzioni
Francese
fendre,
scinder,
crevasser,
craqueler
Inglese
to chapp,
to separate,
to cleave
Spagnolo
hender,
escindir,
agrietar
Italiano
fèndere,
scìndere,
screpolare
Tedesco
spalten,
trennen,
rissig machen.
isperrài , vrb: isperrare,
sperrai Definizione
segare, fàere a perras (o fintzes a fitas), in duas o in medas partes si donniuna si sighit a isperrare
Sinonimi e contrari
sperraciae
/
ispartzire,
paltire
Frasi
sonos de fàghere trèmere chelu e terra ch'isperraiant su coro in mesu in mesu ◊ s'isperrat sa linna tropu russa ◊ su cifraxu, a bortas, s’isperrat po fai pistocu o po si dhu papai cun ollu o cun ladru
2.
sa pilladra si faet de pira matzi niedha isperrada e sicada in su sole
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fendre,
couper,
scinder
Inglese
to cleave,
to divide
Spagnolo
hender
Italiano
spaccare,
scìndere
Tedesco
spalten.
scaravangiài , vrb: iscrafangiai*,
scrafangiai Definizione
su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere
Sinonimi e contrari
afilai,
cheprinare,
crebulare,
sacai,
spreciai
/
acarrongiai,
afrangillonai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
cipirodhare,
frongire
/
ischerchedhare
Frasi
su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast!
2.
custus pannus si funt scrafangiaus
3.
no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?!
Traduzioni
Francese
se crevasser,
fendre
Inglese
to crack,
to get chapped
Spagnolo
hender,
agrietar
Italiano
fèndersi,
screpolarsi
Tedesco
sich spalten,
bersten,
rissig werden.
tracàre , vrb: atracare 1 Definizione
su chi faet sa linna candho s'isperrat, s'iscratzat, si aperit a isperradura (mescamente in is frochidhaduras): faet una genia de sonu de cosa àrrida isperradho, faet unu tzàcurru (tracada)/ t. focu = tzacare, apuntai fogu
Sinonimi e contrari
sacai
Frasi
faladindhe impresse de cussa nae ca l'intendho trachendhe!
2.
dae meda chena piòere, sa terra est intostada e tracada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crépiter,
fendre
Inglese
to crack (apart)
Spagnolo
chascar
Italiano
crepitare,
fèndere
Tedesco
knistern,
spalten.
trapàre , vrb Definizione
fàere segadas o trincos a lepedha, a gurtedhu, o fintzes segare a sola si est cosa tostada o frida
Sinonimi e contrari
intacugliare,
ispitighedhare,
sacai
/
trapai*
Frasi
si trapat s'olia pro la cufetare, sa castanza pro l'arrustire ◊ su fritu mi at trapadu totu sas manos ◊ s'impastu tropu rassu si trapat, comente assutat, si no est abbadu meda
2.
adhae si bidet una lughe atzesa tremulendhe che oju lagrimosu in tundhu in tundhu trapendhe sa note (G.Fiori)◊ su dolore punghet e trapat carres e sentidu
Traduzioni
Francese
graver,
entailler,
fendre
Inglese
to engrave,
to notch,
to cleave
Spagnolo
incidir,
hendir
Italiano
intagliare,
incìdere,
fèndere
Tedesco
schnitzen,
einschneiden.
tzacài , vrb: ciacai,
sacai,
tzacare 1,
tzacari Definizione
fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
afilai,
calpire,
cannire,
cherpai,
filiri,
fresai,
ischisciai,
iscopiare,
iscrafangiai,
issacai,
scanniri,
sinniai,
tzacarrai,
tzocare
/
incrivire,
iscúdere
Modi di dire
csn:
tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru
Frasi
nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla
2.
a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru!
3.
toca, tzaca stradoni!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fendre,
éclater,
crépiter
Inglese
to crack
Spagnolo
hender,
reventar,
crepitar
Italiano
fèndere,
fessurare,
scoppiare,
crepitare
Tedesco
spalten,
bersten.