anníciu , agt, nm: annicru,
annígiu,
annígliu,
anniglu,
annigru,
annigu,
annirgu,
anniu,
annixu Definizione
porchedhu, vitellu, cuadhu, angione o àteru pegus de calecunu annu, passau s’annu
Sinonimi e contrari
annigrotu,
annorinedhu,
tentógliu
Frasi
s'anníciu est in sa giota, su crapitu est a brincos, in sa pinneta apedhat su catzedhu
2.
sunt pulpuzos de peta de porcu anniju pesadu a mannalitinu
Terminologia scientifica
anall
Etimo
ltn.
annic(u)lus
Traduzioni
Francese
animal de la ferme agé de deux ans
Inglese
one years old cattle
Spagnolo
añojo
Italiano
annìcolo
Tedesco
einjähriges Tier.
casíle , nf Definizione
domo de sartu, su logu de ue unu est, inue istat; fintzes famíglia, is parentes / gheta casiles = betadomos, dannarzu mannu
Sinonimi e contrari
dommo,
madau
/
aredeu,
arrampile
Frasi
maridu meu de su coro, no ti che andhes ca mi che ghetas sa casile!
2.
giuchiamus, furisteris, pirispone de casile e de muzere (L.Loi)◊ custu est pro tene e pro totu sa casile tua ◊ at picau un'ómine pro cadauna casile de totus sas tribbús
Etimo
ltn.
casalis
Traduzioni
Francese
ferme
Inglese
farmstead
Spagnolo
caserío
Italiano
cascinale
Tedesco
Meierhof.
cugnàu , pps, agt, nm: cungiadu,
cungiau,
cunzadu,
cunzatu,
cunzau Definizione
de cugnare e var.; terrenu no meda mannu serrau a cresura o a muru / min. cunzaedhu, cunzatolu
Sinonimi e contrari
lacanadu,
serradu,
tancadu
/
cruju
| ctr.
abbeltu
3.
tenet unu bellu cunzadu, totu serradu a muru ◊ custu cunzadu est totu àidos abbertos in campu, paret chi no tenet mere
Traduzioni
Francese
entouré,
espace fermé
Inglese
enclosed farm
Spagnolo
cercado
Italiano
chiuso,
podére recintato
Tedesco
geschlossen,
eingefriedeter Gutshof.
fírmu , agt: frimmu,
frimu Definizione
asseliau, chi no si movet (ma si narat fintzes in su sensu chi at acabbau de si mòvere, cun valore de pps. = frimmadu), chi est tostau; chi no est trebballandho, faendho (fintzes po maladia); chi no càmbiat idea, est seguru
Sinonimi e contrari
arressu,
arrimadu,
físciu
/
sidhadu 1,
tostadu
/
frimmadu
/
malàdiu
| ctr.
módiu
Modi di dire
csn:
terra firma = continente; firmu de conca (nadu de ccn.)= chi est sériu, sàbiu, chi tenet frimmesa, arrexonat; avb: a frimmu = bene, meda, forte, cun atentzione, a físciu, cun seguresa; corpare, betare, mossigare, muntènnere in frimmu = in cosa frimma, chi no si moet, a sa segura; muntènnere in frimmu = aguantai bèni firmu, a forti de no lassai mòviri sa cosa
Frasi
apedalu torra e no passat meda chi atóbiu una truma de cincu o ses, firmus e sétzius ◊ est arrumbau firmu, non si mofet prus ◊ po giogari si circat una preda lada poite ca depet abarrari firma in su pè ◊ a sa bénnida semus abbarrados tres dies frimmos in Tzivitavéchia
2.
proite sezis frimmos como chi faghet a triballare?
3.
in chelu bi est sa luna e frimmu si est su bentu in s'àlvure de s'arantzu (G.M.Cherchi)◊ si est frimmu atesu ◊ in logu de si che andhare, cussa zente s'est frimma ◊ candho l'apo bidu sa prima borta si mi est frimmu su coro (S.Saba)
4.
si fint durmios a firmu, a sorrocru, e no si sunt abbizaos de nudha ◊ figuraisí s'ispantu cosa sua candu si acatàt ca is ogus si moviant e dhu castiànt a frimu a frimu ◊ su ferreri ponet su ferru in sa mossa pro lu segare in frimmu ◊ portat is titas firmas che tapu de tzucorera! ◊ beni a innoxi e secirí a firmu ca ti depu narri una cosa! ◊ teni sa menti firma ca mi as donau fuedhu!
Etimo
ltn.
firmus
Traduzioni
Francese
immobile,
ferme
Inglese
steady
Spagnolo
parado,
estable,
sólido
Italiano
férmo,
stàbile,
stàtico,
sòlido
Tedesco
unbewiglich,
fest.
friscàdu , pps, agt: frischiau Definizione
de friscare; frisciadu, chi est serrau a friscu, a crae
Sinonimi e contrari
frilciadu,
serradu
| ctr.
abbeltu
Modi di dire
csn:
terra friscada = tropu tosta, mala a triballare; aeras friscadas = chi no sunt postas in abba, chi no bi cheret pròere; mudu che càssia friscada = chi no iscóbiat nudha
2.
s'apusentu est frisciadu a giae
Traduzioni
Francese
fermé à clef
Inglese
locked
Spagnolo
cerrado con llave,
atrancado
Italiano
chiuso a chiave
Tedesco
verschlossen.
serràdu , pps, agt: serrau Definizione
de serrare; chi portat o dhi ant postu serru; nau de unu, chi est de pagos foedhos
Sinonimi e contrari
cugnau,
lacanadu,
tancadu
| ctr.
abbeltu
2.
tancas serradas a muru fatas a s'aferra aferra… (M.Murenu)◊ si su logu est bene serradu su bestiàmine istat prus seguru ◊ bivit acorrau in d-una domu cun is murus artus a fúrriu, is fentanas serradas cun arreciadas de ferru ◊ su sàbudu is bancas funt serradas ◊ s'orcu tenera unu campu totu serrau a figumorisca
3.
a nàrriri sa beridadi, cun nosu ses istétiu sempri serrau serrau
Cognomi e Proverbi
smb:
Serrau
Traduzioni
Francese
fermé
Inglese
closed
Spagnolo
cerrado
Italiano
chiuso
Tedesco
geschlossen.
tancàdu , pps, agt: tancatu,
tancau Definizione
de tancare
Sinonimi e contrari
cugnau,
lacanadu,
serradu
| ctr.
abbeltu,
obertu
Traduzioni
Francese
fermé
Inglese
enclosed,
locked
Spagnolo
cerrado
Italiano
chiuso
Tedesco
geschlossen.
terravrímma , nf Definizione
terra manna (ma fintzes una parte) inghiriada de ocèanos, deasi manna de si dhue pòdere agatare totu is climas
Sinonimi e contrari
continente,
terramanna
Frasi
lah chi no ti addibbit su rei candu torras a terravrimma!
Traduzioni
Francese
terre ferme
Inglese
dry land
Spagnolo
tierra firme,
continente
Italiano
terraférma
Tedesco
Festland.
tostàdu , pps, agt: tostau Definizione
de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda
Sinonimi e contrari
istirau,
tiradu
/
intostadu,
tostu
/
abbetiosu
| ctr.
abbàmbiu,
lenu
/
gevi,
modhe
2.
bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas
3.
babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra!
Traduzioni
Francese
tendu,
ferme,
dur
Inglese
strained,
hard
Spagnolo
tenso,
duro
Italiano
téso,
consistènte,
sòdo
Tedesco
straff,
fest.
tostichínu , agt: tostighinu Definizione
chi est unu pagu tostau, firmu; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere cun tropu facilidade
Sinonimi e contrari
durànciu,
durianu,
tostadassu,
tostaióngiu,
tostianu
| ctr.
modhiatu,
modhincu
2.
Zuanne est tostichinu: candho li zirat non bi at diàulu chi l'ammódhicat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ferme,
dur
Inglese
solid
Spagnolo
consistente,
sólido
Italiano
consistènte,
sòdo
Tedesco
fest.