arrítzu 1 , nm: erritzu 1,
ritzu 2 Definizione
orrughedhu minudu de calecuna cosa, fintzes bículu o tanchedhu de cosa a papare
Sinonimi e contrari
abighíngiu,
brutura,
grisu 1,
rena,
renza,
rosca,
solla
Frasi
dogna arritzu ti parit una trai ◊ bis s'arritzu me is ogus de su bixinu ma no su truncu chi portas tui ◊ a pràngiu teneus malloredhus cun ghisau, arritzus de sartitzu e tomatas ◊ in sa símbula no dhui lassàt un'arritzu de pódhini
Cognomi e Proverbi
smb:
(S)arritzu
Traduzioni
Francese
fétu,
grain de poussière
Inglese
speck
Spagnolo
pizca
Italiano
brùscolo
Tedesco
Körnchen.
brutúra , nf Definizione
cosighedha pitica meda, malesa, brutore, cosa chi no est bona o no dhue depet èssere in mesu de àtera cosa o logu
Sinonimi e contrari
abbunzu 1,
abighíngiu,
arritzu 1,
grisu 1,
rena,
renza,
solla
/
brutesa,
ludrinzu,
muga
Frasi
che zuto una brutura in s'ogru ◊ che li at intradu una brutura in s'ogru ◊ che li at rutu una brutura a su piatu ◊ sa brutura tenechela, si bi ndhe as bidu!
Etimo
itl.
bruttura
Traduzioni
Francese
fétu,
grain de poussière
Inglese
speck
Spagnolo
pizca,
brizna
Italiano
brùscolo
Tedesco
Körnchen.
grànu , nm Definizione
su sèmene de unas cantu erbas, ma mescamente de is laores; pibione de àghina, fintzes frutu de unas cantu tupas o matas (es. murta, lidone); biculedhu de cosa piticu, tundhitu, coment'e arena; fintzes una genia de ammosta o figura chi si faet in s’orrobba, mescamente in tessíngiu / min. granichedhu, granixedhu; sos granos = sa gràtzia, su lori chi ghetant a is cojaus nous bessendi o torrendi de crésia
Sinonimi e contrari
nau 1,
ranu
/
gràtzia
Frasi
de sa fava, a tie su granu e a mie su corju?!
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
granum
Traduzioni
Francese
grain,
pépin
Inglese
grape,
grain
Spagnolo
grano
Italiano
chicco,
granèllo
Tedesco
Korn.
nàu 1 , nm Definizione
su sèmene de unas cantu erbas, ma mescamente de su trigu e totu is laores / min. nauxedhu
Sinonimi e contrari
granu*,
ranu
Frasi
s'ispiga portat is naus, is naus portant sa camisedha o capa chi finit cun s'arista
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
grain
Inglese
grain
Spagnolo
grano
Italiano
chicco
Tedesco
Korn.
nèa 1 , nf, nm: neu Definizione
pintirighinu de diferente colore in sa pedhe, una genia de cancru (po su prus nudha de malu, ma a bortas, candho si tzucat a crèschere, malu e de bogare impresse); foedhandho de linnas o de frutuàrios, genia de nodighedhu; foedhandho de su fàere, de su cumportamentu, pecu, difetu
Sinonimi e contrari
negru,
ula
2.
prima fis sentza unu neu, como ses totu perfia! (I.Virdis)
Etimo
ltn.
neus
Traduzioni
Francese
grain de beauté
Inglese
naevus (spot)
Spagnolo
lunar
Italiano
nèo
Tedesco
Muttermal,
Mal,
Schönheitsfehler.
padennòste , nm: parinostu,
pedrinostu,
perdinnosti,
pradennostre,
prainnoste Definizione
donniunu de is granos de una corona, de una cannaca / collana de prainnostes = zenia de prendha de coradhu
Sinonimi e contrari
babbunostru
/
aelmaria
/
nàcaru
Frasi
is didus allisant is parinostus, arrosariendi ◊ est unu pedrinostedhu pitiu pitiu ◊ essiat contendhe sos perdinnostis annoischidhados cun filu istramanadu ◊ minuda, ocannu, s'olia: paret pradennostres!
Etimo
itl.
padrenostro
Traduzioni
Francese
grain du chapelet
Inglese
rosary bead
Spagnolo
cuenta,
grano
Italiano
grano del rosàrio
Tedesco
Rosenkranzperle.
pibiòne, pibiòni , nm: pipione,
pubugione,
pubujone,
pupione,
pupugione,
pupujone,
pupuxone,
pupuzone Definizione
su granu (upm) de s'àghina comente dhu sèberat su frore de su gurdone; genia de puntighedha tundha comente acabbat su chelu de sa buca, apalas, in s'oru de s'ingurtidórgiu; nodighedhu o lobitu de sa trama chi si faet in su tessíngiu in tapetos, fànugas, burras e àteru, po pòdere essire a figuras, ma fintzes àtera genia de nodighedhu piticu / partes de su pipione: nasedhu, fodhone o fodhe, mata o prupa, sèmene o pisu; su pupujone de sa bula = angaule, sa méndula de su gúturu, su fundu de su paladari
Sinonimi e contrari
aginedhu,
pubone
/
cdh. pupioni
Frasi
gustant sos pubujones rujos e dorados trones ponent in sas pischezolas ◊ custos fundhos batint ua pupujoni madura ◊ custos sunt sos pupuzones de s'úrtima iscaluza
2.
no ischimus si tessent a pibione overas a ranu de ogu ◊ su sudori, messendi, calaiat a pibionedhus
Terminologia scientifica
rbr, crn
Traduzioni
Francese
grume,
grain de raisin
Inglese
grape
Spagnolo
grano
Italiano
àcino
Tedesco
Beere der Weintraube.
rànu , nm Definizione
su sèmene (upm) de unas cantu erbas, ma pruschetotu de is laores; orrughedhu piticu, tundhu, de css. cosa / min. ranighedhu, ranedhu; trigu a mesu r. = abbiveradu, mesu aortitzu / betare sos ranos a sos isposos = ghetai sa gràtzia
Sinonimi e contrari
granu*,
nau 1
/
gràtzia
Frasi
sunt isetendhe a pònnere ranu s'orzu, su trigu, s'avena ◊ cantos ranos maduros màrghinas! ◊ su ranu semenadu naschet, creschet, faghet sede, si aupat, bogat s'ispiga e ingranit ◊ acolli su ranu, fizu meu, ca custas sunt sas gràtzias de Deu! ◊ a ranu a ranu si faghet su muntone
2.
semus ranedhos de terra ansida in s'aera intemperiosa (G.Orgolesu)
3.
comente sunt colados in carrela, sos isposos, lis amus betadu sos ranos
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
grain
Inglese
grain
Spagnolo
grano
Italiano
chicco,
granèllo
Tedesco
Korn,
Funke.
rànza , nf Definizione
orrugu pitichedhedhu de ccn. cosa, cosa pagu pagu
Sinonimi e contrari
granzuta,
rena
Frasi
ranzas de sale, de nie, de tempus ◊ cun sos píberes usa reguardu, su sale ponebbilu a ranza a ranza ◊ est un'incunza lanza: fischinidas de ànima e de coro si coglint chei s'oro a ranza a ranza ◊ che ranzas de sale si ant a sòlvere sas pupias suas!
2.
biso ranzas de fortuna ◊ mi so imbenujadu limosinendhe ranzas de terrinu inue piantare rughes de vida ◊ sos prófugos de Oriente sunt limosinendhe ranzas de terrinu
Traduzioni
Francese
grain
Inglese
particle
Spagnolo
grano,
brizna
Italiano
granèllo
Tedesco
Funke.
renighèdha , nf Definizione
min. de rena, arena pitichedhedha
Sinonimi e contrari
granzuta,
remu 1
Traduzioni
Francese
grain
Inglese
grain
Spagnolo
arenilla
Italiano
granèllo
Tedesco
Korn.
sòlla , nf Definizione
pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca
Sinonimi e contrari
atiza,
cadassa,
crosta,
freadu,
itzolla,
muga,
pagiagoda,
tizola,
tògia*
/
abighíngiu,
arritzu 1,
brutura,
fioca,
grisu 1,
rena,
renza,
tadhàine
/
ispiàtzulu
2.
is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu)
Cognomi e Proverbi
smb:
Solla
Traduzioni
Francese
grain,
fragment,
flocon de neige
Inglese
speck,
snowflake
Spagnolo
pizca,
copo de nieve
Italiano
brùscolo,
fiòcco di néve
Tedesco
Körnchen,
Schneeflocke.