Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrítzu 1 , nm: erritzu 1, ritzu 2 Definitzione orrughedhu minudu de calecuna cosa, fintzes bículu o tanchedhu de cosa a papare Sinònimos e contràrios abighíngiu, brutura, grisu 1, rena, renza, rosca, solla Frases dogna arritzu ti parit una trai ◊ bis s'arritzu me is ogus de su bixinu ma no su truncu chi portas tui ◊ a pràngiu teneus malloredhus cun ghisau, arritzus de sartitzu e tomatas ◊ in sa símbula no dhui lassàt un'arritzu de pódhini Sambenados e Provèrbios smb: (S)arritzu Tradutziones Frantzesu fétu, grain de poussière Ingresu speck Ispagnolu pizca Italianu brùscolo Tedescu Körnchen.

brutúra , nf Definitzione cosighedha pitica meda, malesa, brutore, cosa chi no est bona o no dhue depet èssere in mesu de àtera cosa o logu Sinònimos e contràrios abbunzu 1, abighíngiu, arritzu 1, grisu 1, rena, renza, solla / brutesa, ludrinzu, muga Frases che zuto una brutura in s'ogru ◊ che li at intradu una brutura in s'ogru ◊ che li at rutu una brutura a su piatu ◊ sa brutura tenechela, si bi ndhe as bidu! Ètimu itl. bruttura Tradutziones Frantzesu fétu, grain de poussière Ingresu speck Ispagnolu pizca, brizna Italianu brùscolo Tedescu Körnchen.

grànu , nm Definitzione su sèmene de unas cantu erbas, ma mescamente de is laores; pibione de àghina, fintzes frutu de unas cantu tupas o matas (es. murta, lidone); biculedhu de cosa piticu, tundhitu, coment'e arena; fintzes una genia de ammosta o figura chi si faet in s’orrobba, mescamente in tessíngiu / min. granichedhu, granixedhu; sos granos = sa gràtzia, su lori chi ghetant a is cojaus nous bessendi o torrendi de crésia Sinònimos e contràrios nau 1, ranu / gràtzia Frases de sa fava, a tie su granu e a mie su corju?! Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. granum Tradutziones Frantzesu grain, pépin Ingresu grape, grain Ispagnolu grano Italianu chicco, granèllo Tedescu Korn.

nàu 1 , nm Definitzione su sèmene de unas cantu erbas, ma mescamente de su trigu e totu is laores / min. nauxedhu Sinònimos e contràrios granu*, ranu Frases s'ispiga portat is naus, is naus portant sa camisedha o capa chi finit cun s'arista Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu grain Ingresu grain Ispagnolu grano Italianu chicco Tedescu Korn.

nèa 1 , nf, nm: neu Definitzione pintirighinu de diferente colore in sa pedhe, una genia de cancru (po su prus nudha de malu, ma a bortas, candho si tzucat a crèschere, malu e de bogare impresse); foedhandho de linnas o de frutuàrios, genia de nodighedhu; foedhandho de su fàere, de su cumportamentu, pecu, difetu Sinònimos e contràrios negru, ula 2. prima fis sentza unu neu, como ses totu perfia! (I.Virdis) Ètimu ltn. neus Tradutziones Frantzesu grain de beauté Ingresu naevus (spot) Ispagnolu lunar Italianu nèo Tedescu Muttermal, Mal, Schönheitsfehler.

padennòste , nm: parinostu, pedrinostu, perdinnosti, pradennostre, prainnoste Definitzione donniunu de is granos de una corona, de una cannaca / collana de prainnostes = zenia de prendha de coradhu Sinònimos e contràrios babbunostru / aelmaria / nàcaru Frases is didus allisant is parinostus, arrosariendi ◊ est unu pedrinostedhu pitiu pitiu ◊ essiat contendhe sos perdinnostis annoischidhados cun filu istramanadu ◊ minuda, ocannu, s'olia: paret pradennostres! Ètimu itl. padrenostro Tradutziones Frantzesu grain du chapelet Ingresu rosary bead Ispagnolu cuenta, grano Italianu grano del rosàrio Tedescu Rosenkranzperle.

pibiòne, pibiòni , nm: pipione, pubugione, pubujone, pupione, pupugione, pupujone, pupuxone, pupuzone Definitzione su granu (upm) de s'àghina comente dhu sèberat su frore de su gurdone; genia de puntighedha tundha comente acabbat su chelu de sa buca, apalas, in s'oru de s'ingurtidórgiu; nodighedhu o lobitu de sa trama chi si faet in su tessíngiu in tapetos, fànugas, burras e àteru, po pòdere essire a figuras, ma fintzes àtera genia de nodighedhu piticu / partes de su pipione: nasedhu, fodhone o fodhe, mata o prupa, sèmene o pisu; su pupujone de sa bula = angaule, sa méndula de su gúturu, su fundu de su paladari Sinònimos e contràrios aginedhu, pubone / cdh. pupioni Frases gustant sos pubujones rujos e dorados trones ponent in sas pischezolas ◊ custos fundhos batint ua pupujoni madura ◊ custos sunt sos pupuzones de s'úrtima iscaluza 2. no ischimus si tessent a pibione overas a ranu de ogu ◊ su sudori, messendi, calaiat a pibionedhus Terminologia iscientìfica rbr, crn Tradutziones Frantzesu grume, grain de raisin Ingresu grape Ispagnolu grano Italianu àcino Tedescu Beere der Weintraube.

rànu , nm Definitzione su sèmene (upm) de unas cantu erbas, ma pruschetotu de is laores; orrughedhu piticu, tundhu, de css. cosa / min. ranighedhu, ranedhu; trigu a mesu r. = abbiveradu, mesu aortitzu / betare sos ranos a sos isposos = ghetai sa gràtzia Sinònimos e contràrios granu*, nau 1 / gràtzia Frases sunt isetendhe a pònnere ranu s'orzu, su trigu, s'avena ◊ cantos ranos maduros màrghinas! ◊ su ranu semenadu naschet, creschet, faghet sede, si aupat, bogat s'ispiga e ingranit ◊ acolli su ranu, fizu meu, ca custas sunt sas gràtzias de Deu! ◊ a ranu a ranu si faghet su muntone 2. semus ranedhos de terra ansida in s'aera intemperiosa (G.Orgolesu) 3. comente sunt colados in carrela, sos isposos, lis amus betadu sos ranos Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu grain Ingresu grain Ispagnolu grano Italianu chicco, granèllo Tedescu Korn, Funke.

rànza , nf Definitzione orrugu pitichedhedhu de ccn. cosa, cosa pagu pagu Sinònimos e contràrios granzuta, rena Frases ranzas de sale, de nie, de tempus ◊ cun sos píberes usa reguardu, su sale ponebbilu a ranza a ranza ◊ est un'incunza lanza: fischinidas de ànima e de coro si coglint chei s'oro a ranza a ranza ◊ che ranzas de sale si ant a sòlvere sas pupias suas! 2. biso ranzas de fortuna ◊ mi so imbenujadu limosinendhe ranzas de terrinu inue piantare rughes de vida ◊ sos prófugos de Oriente sunt limosinendhe ranzas de terrinu Tradutziones Frantzesu grain Ingresu particle Ispagnolu grano, brizna Italianu granèllo Tedescu Funke.

renighèdha , nf Definitzione min. de rena, arena pitichedhedha Sinònimos e contràrios granzuta, remu 1 Tradutziones Frantzesu grain Ingresu grain Ispagnolu arenilla Italianu granèllo Tedescu Korn.

sòlla , nf Definitzione pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca Sinònimos e contràrios atiza, cadassa, crosta, freadu, itzolla, muga, pagiagoda, tizola, tògia* / abighíngiu, arritzu 1, brutura, fioca, grisu 1, rena, renza, tadhàine / ispiàtzulu 2. is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu) Sambenados e Provèrbios smb: Solla Tradutziones Frantzesu grain, fragment, flocon de neige Ingresu speck, snowflake Ispagnolu pizca, copo de nieve Italianu brùscolo, fiòcco di néve Tedescu Körnchen, Schneeflocke.