acontèssere, acontèssi, acontèssiri , vrb: acuntèssere, acuntessi, acuntèssiri, cuntessi Definizione su si fàere o bènnere de sa cosa, de is fatos, de is chistiones, siat bolendho e siat mescamente desesi, a solos, sentza bòllere Sinonimi e contrari acadessi, capitai, costare 1, cumbinare, incapitae, sucèdere Frasi a su mellus ómini puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ no si acuntessat de bociri! ◊ chi dh'apu fatu una borta, no mi at a acuntessi sa de duas! ◊ at a acontèssiri a mei su chi est sutzédiu a is àterus ◊ lah chi no ti torrit a acuntessi! ◊ comente podet acuntèssere a bogare mintzídios?! Etimo spn. Traduzioni Francese se passer, arriver Inglese to happen, to occur Spagnolo acontecer, suceder, pasar Italiano avvenire, accadére, succèdere Tedesco geschehen.

ammusàre , vrb Definizione pònnere is musas; acapiare, pònnere su musale, su musone a un’animale Sinonimi e contrari arrestai, imbrucinitai, ingriglionai, prèndhere / ammurralare 2. nisciunu at postu aficu a l'ammusare a calchi truncu, a custu poeta! 3. at ammusadu sos bijos a su narile Etimo srd. Traduzioni Francese menotter, passer les menottes Inglese to handcuff Spagnolo esposar Italiano ammanettare Tedesco Handschellen anlegen.

aporríre , vrb: aporriri, porrire* Definizione giare calecuna cosa a unu chi si portat acanta, candho no dhue lompet a si dha pigare issu etotu o est un’istràngiu; fintzes giare a ischire una segurtade, una nova / cong. 2ˆ p. sing.: apòrgiast Sinonimi e contrari apòrrere, apurriai, dare, donai / nàrrere Frasi aporridhi una cadira, a gomai! ◊ aproxat unu billetu! ◊ pònedi in cue ca custa cosa ti l'aporro deo! ◊ da’ue ses apórrimi sa manu! ◊ su didali ti dh'apòrgiu dèu ◊ no dhi apòrgiasta feli comenti ant fatu a Cristus! 2. addaghi li ant aporridu sa segurtàntzia ndh'est bénnidu isartigadu fatu! ◊ mi ant aporridu chi sa robba mia la tenent tancada in tale logu Etimo Traduzioni Francese passer, rapporter Inglese to hand, to refer Spagnolo pasar, alcanzar, referir Italiano pòrgere, riferire Tedesco reichen, berichten.

barigài, barigàre , vrb: varicare Definizione su passare mescamente de su tempus / barigai s'eca = zumpare sa zanna Sinonimi e contrari colare, ibarigai, passae Frasi bàrigant sos annos, sas dies ◊ barigai s'ierru ◊ in zerru sas dies che bàrigant impresse ca sunt curtzas ◊ fint dissignendhe su modu de che barigare sa note ◊ barigada si ch'est sa pitzinnia ◊ barigada si ch'est s'istella mia: pro cussu mi est su logu iscuriadu! (B.Sulis) Etimo ltn. varicare Traduzioni Francese passer Inglese to pass, to set Spagnolo transcurrir, passar Italiano passare, tramontare Tedesco vergehen, untergehen.

costài 1 , vrb: costare 1 Definizione chi podet èssere, chi podet capitare de fàere, de nàrrere, e àteru, siat bolendho e siat chentza bòllere, fintzes in su sensu de tènnere dannu Sinonimi e contrari acontèssere, capitai, cumbinare, tantare Modi di dire csn: costare cosa = calai guta, àere dannu; costau dh'est partu! = si at bidu sa morte in ogros, si est àpidu in arriscos mannos Frasi ojamomia it'arrori chi m'est costau, connau miu arrestau! ◊ no apo ischidu su chi mi est costau ca fio galu in sonnos (P.Piga)◊ chi fachiant cussu mi costat a mimme, ca lu fachiat una tzia mea ◊ apo intesu cosas chi a las narrer no parent costadas (P.Mereu)◊ nara su fatu comente est costau! ◊ iscuru a chie costat, sa mala fortuna! ◊ perunu male ti aiat costatu si aias fatu comente ti apo natu! ◊ no ti costet chei sa candhela, issa matessi a si fagher iscuru! ◊ at contau su chi dhi fut costau e chini dh'iat fatu ◊ e de cudhu tziu ita nd'est costau? 2. ite ti ndh'est costadu de cudha cumpannia? ◊ candho est andhau a liu narrer, a su pride, ca su nonnu fit unu comunista, azommai no ndhe li aiat costau cosa! Etimo ltn. constare Traduzioni Francese arriver, se passer Inglese to happen Spagnolo acontecer, ocurrir Italiano succèdere, avvenire Tedesco geschehen.

imperaulàre , vrb Definizione foedhare tempus innanti cun ccn. po àere calecuna cosa e giare su foedhu, impromítere Sinonimi e contrari aparagulare 2. chie fit già imperaulada, chie deviat atèndhere in domo, chie si deviat fàghere monza e neune lu cheriat ◊ sa robba mi l'ant chircada in medas e so imperauladu cun paritzos Etimo srd. Traduzioni Francese prendre la parole, passer la parole à qqn Inglese to reserve Spagnolo apalabrar, reservar Italiano prenotare Tedesco vorbestellen.

incapitàe, incapitài, incapitàre , vrb Definizione su èssere, imbàtere o agatare in calecunu logu o chistione po cumbinatzione, comente podet arresurtare chentza chi dipendhat de su bòllere de nemos Sinonimi e contrari capitai, incapai 1 / acontèssere Frasi arratza de mulleri chi apu incapitau! ◊ chi iat incapitau a mimi no si fut fuiu, no! ◊ míseru tue chi nche ses incapitandhe in cussa malasorte! ◊ chi incapitat a no nch'èssede zeo, nch'est issa ◊ incàpitat, a boltas, in su note, che unu pitzinnu s'ischidet su bentu (S.Baldino) Traduzioni Francese avoir lieu, se passer Inglese to come, to happen Spagnolo acontecer, ocurrir Italiano capitare Tedesco geraten, geschehen.

ingriglionài, ingriglionàre , vrb Definizione pònnere is grigliones, is ferros de arrestare a unu Sinonimi e contrari ammusare, arrestai, imbrillonai, imbrucinitai / acapiae, prèndhere 2. nos ant ingriglionadu a sa solidade de un'andhira morta ◊ sa Sardigna est bivendu ingriglionada e torrada a tzaraca de is istràngius ◊ no est su mari ch'ingriglionat un'ispera! Etimo ctl. engrillonar Traduzioni Francese passer les menottes Inglese to handcuff Spagnolo esposar Italiano ammanettare Tedesco Handschellen anlegen.

inlitzài , vrb Definizione pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Traduzioni Francese faire passer à travers les lisses (le fil) Inglese to heddle Spagnolo enlizar Italiano allicciare Tedesco einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

passàe , vrb: passai, passari, passare Definizione in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno Sinonimi e contrari cobai, sciadhie / èssere, nàrrere | ctr. abarrai, durai, firmai Modi di dire csn: fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat Frasi at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau! 2. mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus 3. li at dadu malu passare 4. sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos 5. bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa 6. fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória! 7. a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura 8. cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!… Etimo ltn. passare Traduzioni Francese passer Inglese to pass Spagnolo pasar, transitar Italiano passare, transitare, trascòrrere Tedesco durchgehen, vorbeigehen, vergehen, verbringen, verderben.

pinzellài, pinzellàre , vrb Definizione passare su pinzellu, tínghere a pinzellu Sinonimi e contrari impinzellai Etimo srd. Traduzioni Francese passer le pinceau Inglese to paint Spagnolo pincelar Italiano pennellare Tedesco pinseln.

samunàda , nf Definizione su samunare Sinonimi e contrari labada, sapunada, sciacuada Frasi dadi una samunada, ca ses totu brutu! ◊ dogni samunada leat su pizu sou Etimo srd. Traduzioni Francese passer à l'eau Inglese wash Spagnolo lavado Italiano lavata Tedesco Waschen.

sucèdere , vrb: sucèdiri, suceri, sunsèdere, suntzedi, sussedi, sussèdiri, sutzèdere, sutzedi, sutzèdiri Definizione su capitare de is cosas e fatos chentza dhu bòllere ccn.: vrb. intransitivu, ma si su sugetu no est precisu, in is tempos cumpostos podet pigare su ausilàriu àere Sinonimi e contrari acadessi, acontèssere, capitai, cumbinare, incapitae Frasi ma ita totu est sussedendu? ◊ su chi no sucedit in chentu annos sucedit in d-un'ora ◊ ite bi at sutzessu in sa cussorza?◊ po si èssi azardau de fai is tres missas at sucédiu in issa tres cosas de ispantu (R.Pani Murgia)◊ ite ist sunsedendho inongi?!◊ fiza mia, ite t'at sutzessu? ◊ una dí iat sutzédiu una cosa unu paghedhu istrama (M.Porru)◊ si fiat abarrara in domu, totu custu no fiat sucériu!◊ eite at sussédiu? Etimo itl. Traduzioni Francese se passer, arriver Inglese to happen Spagnolo pasar, ocurrir Italiano succèdere Tedesco geschehen.

tiràgiu , nm: tirazu Definizione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinonimi e contrari leva, levada Frasi mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Etimo itl. tiraggio Traduzioni Francese passer le conseil de révision Inglese medical examination for call up Spagnolo quinta, fiesta de los quintos Italiano vìsita di lèva Tedesco Musterung.

«« Cerca di nuovo