ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definizione
fàere totu a maganzas, a màncias, guastu
Sinonimi e contrari
atufai,
guastare,
magunire,
marcitai
/
ammaladiai,
apuntorai,
atzacorare,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
Frasi
ammagagnare su frutuàriu, su saludu
Traduzioni
Francese
abîmer,
gâcher
Inglese
to spoil,
to corrupt
Spagnolo
estropear,
corromper
Italiano
guastare,
corrómpere
Tedesco
verderben.
anneciàre , vrb: neciare* Definizione
pònnere nècias, magàngias, fàere guastu, pònnere neghe
Sinonimi e contrari
ammaciae,
nesicare
Traduzioni
Francese
abîmer,
détériorer,
ronger
Inglese
to rot
Spagnolo
estropear
Italiano
magagnare,
cariare
Tedesco
verderben,
angreifen.
arruínu , nm: orroghina,
roghina* Definizione
dannu mannu, meda
Sinonimi e contrari
desacatu,
isciàsciu
Frasi
sa campagna est tota un'arruinu: àlvures istratzadas, trigos chi parent apeigados
Traduzioni
Francese
ruine
Inglese
ruin
Spagnolo
ruina
Italiano
rovina
Tedesco
Verderben.
corrúmpere , vrb: currúmpere,
currúmpiri Definizione
guastare, nau mescamente de su cumportamentu, de is ideas de unu, ma fintzes de cosas de papare
Sinonimi e contrari
coeciare,
ingolofiare
/
marcitai
2.
s'arangixedhu chi apu postu suta de ispíritu est currumpendusí ◊ su binu si est corrúmpiu
Traduzioni
Francese
corrompre
Inglese
to corrupt,
to rot
Spagnolo
corromper
Italiano
corrómpere,
guastarsi
Tedesco
verderben.
guastài, guastàre , vrb Definizione
fàere guastu, iscónciu o dannu a calecuna cosa; pudrigare, nau de cosas de papare / pps. guastadu, guastau, guastu
Sinonimi e contrari
addagnai,
bastare 1,
irguastae,
iscunsertare,
pèldere
/
ammagagnare
| ctr.
arragnare,
aconciai
Frasi
no est totu curpa de is fogus si sa campagna s'est guastendi ◊ amus guastu sa màchina a fortza de li pònnere bàrrios a tropu ◊ no la ponzas a segare cosa tosta, sa fórtighe, ca la guastas! ◊ sas arburedhas las at totu guastas su bentu ◊ custas lampadinas, po comenti funt postas, bastat chi si ndi guastit una e non si alluint mancu is àteras
2.
cussu mànigu si est guastu, lassadu fora de su frigoríferu ◊ sa cosa cota puru cheret menzus posta in friscu, ca sinono si guastat
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
gâter,
abîmer
Inglese
to ruin,
to spoil
Spagnolo
estropear
Italiano
guastare,
danneggiare,
rovinare,
avariare
Tedesco
beschädigen,
verderben.
ingolofiàre , vrb Definizione
cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru
Sinonimi e contrari
coeciare,
corrúmpere,
imbalaucare,
improsae
Traduzioni
Francese
embobiner (fig.),
corrompre
Inglese
to reel,
to bribe
Spagnolo
sobornar,
cohechar
Italiano
abbindolare,
corrómpere
Tedesco
betrügen,
verderben,
bestechen.
iscaminài , vrb: iscaminare,
scamminai Definizione
coment'e bogare de su camminu giustu e bonu de s'onestade, de su fàere su dovere, cumbínchere o tròchere a fàere male; essire o trantzire fora de camminu
Sinonimi e contrari
discaminare,
isciambedhare
| ctr.
incarrebai
Frasi
dego non ti cherjo iscaminare, si tue ti cheres fàchere a pride, però pèssabbi!
2.
no iscamines dae s’àndhela, sinono rues!
Traduzioni
Francese
pervertir,
dévoyer
Inglese
to misleed,
to pervert
Spagnolo
pervertir
Italiano
pervertire,
traviare
Tedesco
verderben,
verführen.
maciàre , vrb: ammaciae,
manciai,
manciare,
mantzare Definizione
fàere marcos de diferente colore, magas de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu; nàrrere fàulas chi noghent a s'onore de s'àteru
Sinonimi e contrari
macrare,
tacare
/
aciacai,
anneciare,
colpire,
inciacai,
tunconire,
ticai
/
innoriare,
ofèndhere
Frasi
sas berveches marciavant de biancu e de sonos sas umbras de sas notes e de sas dies
2.
in is intragnas de sa mama sua at pigau una carri manciada de su pecau
3.
càgliadi, limba isfrenada, su bastante mi as manciadu! ◊ si in conca tua no ti seras, ti sighis a mantzare s'onore!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
tacher,
gâter,
corrompre
Inglese
to stain
Spagnolo
manchar,
malear
Italiano
macchiare,
bacare
Tedesco
beflecken,
schädigen,
verderben.
mariolàre , vrb: ammariolare Definizione
pigare a ingannu, cun ispedientes a manera de portare s'àteru a su chi si bolet / fàghere sa cosa mariolamariola = a trassa, a sa fraissina
Sinonimi e contrari
abbovai,
abbuvonare,
coluvronare,
imbaucare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
piocai,
trampai
Frasi
Pilatu timet mascamente sa traganza de sa piata mariolada dai sos inimigos de Gesús
Etimo
itl.
mariolare
Traduzioni
Francese
duper,
tromper,
corrompre
Inglese
to cheat,
to corrupt
Spagnolo
engañar,
estafar
Italiano
imbrogliare,
corrómpere
Tedesco
betrügen,
verderben.
nesicàre , vrb: nesigare Definizione
fàere nésigas, lassare nésiga, calecuna neghe, guastu (mescamente a gente, animales, frutuàriu)
Sinonimi e contrari
guastai,
maculai 1,
neciare
Frasi
sos sinnos nostros nésigant totue (P.Fogarizzu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abîmer
Inglese
to turn bad
Spagnolo
echar a perder,
estropear
Italiano
magagnare
Tedesco
verderben,
faulen.
passàe , vrb: passai,
passari,
passare Definizione
in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno
Sinonimi e contrari
cobai,
sciadhie
/
èssere,
nàrrere
| ctr.
abarrai,
durai,
firmai
Modi di dire
csn:
fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat
Frasi
at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau!
2.
mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus
3.
li at dadu malu passare
4.
sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos
5.
bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa
6.
fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória!
7.
a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura
8.
cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!…
Etimo
ltn.
passare
Traduzioni
Francese
passer
Inglese
to pass
Spagnolo
pasar,
transitar
Italiano
passare,
transitare,
trascòrrere
Tedesco
durchgehen,
vorbeigehen,
vergehen,
verbringen,
verderben.
perdisciòne , nf: perdissione,
perditzione,
perditzioni Definizione
su pèrdere, su perdimentare, su andhare male de sa cosa / èssere a p. = (nau de ccn.) macu deretu, chi no faet a ndhe fàere supa
Sinonimi e contrari
disperdíssiu,
isperdíciu
2.
est a perdissione cussa cosa: no ndhe lucuramus nudha!
Traduzioni
Francese
perdition
Inglese
ruin
Spagnolo
perdición,
desperdicio
Italiano
perdizióne
Tedesco
Verderben.
pestulèssa, pestuléssia , nf Definizione
maladia mala apicigosa chi s'ispraghet e cundhit gente meda; in cobertantza, css. cosa mala meda, dannosa
Sinonimi e contrari
apesta
2.
a bias pariat una beneissone, àteras una pestulessa ◊ cudhu portale timiu e rispetau… como si frimmant medas pro pissiare comente a unu restu de pestuléssia!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
épidémie
Inglese
pestilence
Spagnolo
pestilencia
Italiano
pestilènza
Tedesco
Pestilenz,
Verderben,
Unheil.
pordiài , vrb: apudrigare,
prodicare,
prudiae,
prudicare,
prudigare,
pudrigare,
purdiai,
purdigare,
putriare,
putricare Definizione
nau de totu su chi est vegetale o animale (materiale orgànicu), guastare, pudèsciri, andhare male coment'e cosa morta chi martzit, s'isfaet e pudeschet, fragat; in cobertantza, currúmpere, essire malos
Sinonimi e contrari
abburdèschere,
allacare 1,
frazicare,
imprudiare,
pudrire
Frasi
za ch'esso, za ch'esso, dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ sa frúture si arribbaiat chena si pudrigare finas a su beranu ◊ sa denti est purdiendisí ◊ pudrigada in prexone dha biant!
2.
aiant bistu lavras ozosas, dentes gróghinas, ànimas prudigàs e una birgonza manna chi los punghiat in su coro (G.Brocca)
Etimo
ltn.
putricare
Traduzioni
Francese
pourrir
Inglese
to putrefy
Spagnolo
pudrir
Italiano
putrefare
Tedesco
verwesen,
faulen,
verderben.