acontèssere, acontèssi, acontèssiri , vrb: acuntèssere,
acuntessi,
acuntèssiri,
cuntessi Definizione
su si fàere o bènnere de sa cosa, de is fatos, de is chistiones, siat bolendho e siat mescamente desesi, a solos, sentza bòllere
Sinonimi e contrari
acadessi,
capitai,
costare 1,
cumbinare,
incapitae,
sucèdere
Frasi
a su mellus ómini puru podit acuntèssiri de pèrdiri s'alientu ◊ no si acuntessat de bociri! ◊ chi dh'apu fatu una borta, no mi at a acuntessi sa de duas! ◊ at a acontèssiri a mei su chi est sutzédiu a is àterus ◊ lah chi no ti torrit a acuntessi! ◊ comente podet acuntèssere a bogare mintzídios?!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
se passer,
arriver
Inglese
to happen,
to occur
Spagnolo
acontecer,
suceder,
pasar
Italiano
avvenire,
accadére,
succèdere
Tedesco
geschehen.
aframicosadòre , agt Definizione
chi mantenet s'àteru a fàmine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affameur
Inglese
starver
Spagnolo
quien hace pasar hambre
Italiano
affamatóre
Tedesco
Aushungerer.
aframicosàre , vrb Definizione
mantènnere, lassare o istare a fàmene
Sinonimi e contrari
aframicare,
ammiserae,
arremitanare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affamer
Inglese
to starve (out)
Spagnolo
hacer pasar hambre,
hambrear
Italiano
affamare
Tedesco
aushungern.
afràmicu , nm: fàmigu Definizione
su mantènnere, lassare o istare a fàmene
Sinonimi e contrari
aframicosamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
privation de vivres
Inglese
starving
Spagnolo
el hacer pasar hambre
Italiano
affamaménto
Tedesco
Aushungerung.
afutíre, afutíri , vrb rfl Definizione
lassare cúrrere, lassare andhare, pigaresidha a pagu incuru, no fàere contu de sa cosa, de un'ofesa, de una chistione
Sinonimi e contrari
impipai 1,
importai,
incodiare,
strafudhai,
strufudhire
Frasi
si ndhe afutit de contes e de barones! ◊ medas de sas lezes si ndhe afutint ◊ proat gustu a minter su didu in sa ferida afutèndhesi de su dolore de su malàidu ◊ is mortus abarrant mortus e no dhis intrat prus nudha: afutassindhi! (A.Garau)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'envoyer,
s'en ficher (vulg.)
Inglese
not to give a fuck
Spagnolo
pasar de
Italiano
fregàrsene,
fóttersene
Tedesco
pfeifen auf.
agganíre , vrb Definizione
batire o pònnere gana, prus che àteru de papare
Sinonimi e contrari
irfamigare,
sciamigai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affamer
Inglese
to starve
Spagnolo
hacer pasar hambre
Italiano
affamare
Tedesco
aushungern.
apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare,
apapassare,
pabassai Definizione
nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa
Sinonimi e contrari
acalamai,
ammustiai,
irmurtire
/
apilardae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se flétrir
Inglese
to wither
Spagnolo
pasar
Italiano
appassire
Tedesco
verwelken.
aporríre , vrb: aporriri,
porrire* Definizione
giare calecuna cosa a unu chi si portat acanta, candho no dhue lompet a si dha pigare issu etotu o est un’istràngiu; fintzes giare a ischire una segurtade, una nova / cong. 2ˆ p. sing.: apòrgiast
Sinonimi e contrari
apòrrere,
apurriai,
dare,
donai
/
nàrrere
Frasi
aporridhi una cadira, a gomai! ◊ aproxat unu billetu! ◊ pònedi in cue ca custa cosa ti l'aporro deo! ◊ da’ue ses apórrimi sa manu! ◊ su didali ti dh'apòrgiu dèu ◊ no dhi apòrgiasta feli comenti ant fatu a Cristus!
2.
addaghi li ant aporridu sa segurtàntzia ndh'est bénnidu isartigadu fatu! ◊ mi ant aporridu chi sa robba mia la tenent tancada in tale logu
Etimo
Traduzioni
Francese
passer,
rapporter
Inglese
to hand,
to refer
Spagnolo
pasar,
alcanzar,
referir
Italiano
pòrgere,
riferire
Tedesco
reichen,
berichten.
passàe , vrb: passai,
passari,
passare Definizione
in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno
Sinonimi e contrari
cobai,
sciadhie
/
èssere,
nàrrere
| ctr.
abarrai,
durai,
firmai
Modi di dire
csn:
fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat
Frasi
at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau!
2.
mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus
3.
li at dadu malu passare
4.
sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos
5.
bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa
6.
fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória!
7.
a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura
8.
cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!…
Etimo
ltn.
passare
Traduzioni
Francese
passer
Inglese
to pass
Spagnolo
pasar,
transitar
Italiano
passare,
transitare,
trascòrrere
Tedesco
durchgehen,
vorbeigehen,
vergehen,
verbringen,
verderben.
probassài, probassàre , vrb: propassai,
propassare Definizione
andhare prus ainnanti de un'àteru (gente, logu, cosa, tempus o àteru)
Sinonimi e contrari
acabulare,
cobai,
isazerare,
isigolare
| ctr.
ammoderai
Frasi
su tallu passat in bidha, propassat su ponti e sighit andai a innantis
Etimo
ctl., spn.
propasar
Traduzioni
Francese
dépasser
Inglese
to go beyond
Spagnolo
superar,
pasar
Italiano
oltrepassare,
sorpassare,
superare
Tedesco
übersteigen,
überschreiten,
überholen.
strafudhài , vrb: strufudhai Definizione
importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu
Sinonimi e contrari
afutire,
impipai 1,
strufudhire
Frasi
si ndh'est strufudhau
Traduzioni
Francese
se ficher de
Inglese
not to care
Spagnolo
pasar,
tener sin cuidado
Italiano
infischiarsi
Tedesco
pfeifen auf.
strufudhíre , vrb Sinonimi e contrari
afutire,
impipai 1,
strafudhai
Traduzioni
Francese
s'en ficher
Inglese
not to give a damn
Spagnolo
pasar
Italiano
fregàrsene
Tedesco
pfeifen (auf).
sucèdere , vrb: sucèdiri,
suceri,
sunsèdere,
suntzedi,
sussedi,
sussèdiri,
sutzèdere,
sutzedi,
sutzèdiri Definizione
su capitare de is cosas e fatos chentza dhu bòllere ccn.: vrb. intransitivu, ma si su sugetu no est precisu, in is tempos cumpostos podet pigare su ausilàriu àere
Sinonimi e contrari
acadessi,
acontèssere,
capitai,
cumbinare,
incapitae
Frasi
ma ita totu est sussedendu? ◊ su chi no sucedit in chentu annos sucedit in d-un'ora ◊ ite bi at sutzessu in sa cussorza?◊ po si èssi azardau de fai is tres missas at sucédiu in issa tres cosas de ispantu (R.Pani Murgia)◊ ite ist sunsedendho inongi?!◊ fiza mia, ite t'at sutzessu? ◊ una dí iat sutzédiu una cosa unu paghedhu istrama (M.Porru)◊ si fiat abarrara in domu, totu custu no fiat sucériu!◊ eite at sussédiu?
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
se passer,
arriver
Inglese
to happen
Spagnolo
pasar,
ocurrir
Italiano
succèdere
Tedesco
geschehen.