ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definitzione fàere totu a maganzas, a màncias, guastu Sinònimos e contràrios atufai, guastare, magunire, marcitai / ammaladiai, apuntorai, atzacorare, demare, ilmaladiare, inciacai, tunconire Frases ammagagnare su frutuàriu, su saludu Tradutziones Frantzesu abîmer, gâcher Ingresu to spoil, to corrupt Ispagnolu estropear, corromper Italianu guastare, corrómpere Tedescu verderben.

anneciàre , vrb: neciare* Definitzione pònnere nècias, magàngias, fàere guastu, pònnere neghe Sinònimos e contràrios ammaciae, nesicare Tradutziones Frantzesu abîmer, détériorer, ronger Ingresu to rot Ispagnolu estropear Italianu magagnare, cariare Tedescu verderben, angreifen.

arruínu , nm: orroghina, roghina* Definitzione dannu mannu, meda Sinònimos e contràrios desacatu, isciàsciu Frases sa campagna est tota un'arruinu: àlvures istratzadas, trigos chi parent apeigados Tradutziones Frantzesu ruine Ingresu ruin Ispagnolu ruina Italianu rovina Tedescu Verderben.

corrúmpere , vrb: currúmpere, currúmpiri Definitzione guastare, nau mescamente de su cumportamentu, de is ideas de unu, ma fintzes de cosas de papare Sinònimos e contràrios coeciare, ingolofiare / marcitai 2. s'arangixedhu chi apu postu suta de ispíritu est currumpendusí ◊ su binu si est corrúmpiu Tradutziones Frantzesu corrompre Ingresu to corrupt, to rot Ispagnolu corromper Italianu corrómpere, guastarsi Tedescu verderben.

guastài, guastàre , vrb Definitzione fàere guastu, iscónciu o dannu a calecuna cosa; pudrigare, nau de cosas de papare / pps. guastadu, guastau, guastu Sinònimos e contràrios addagnai, bastare 1, irguastae, iscunsertare, pèldere / ammagagnare | ctr. arragnare, aconciai Frases no est totu curpa de is fogus si sa campagna s'est guastendi ◊ amus guastu sa màchina a fortza de li pònnere bàrrios a tropu ◊ no la ponzas a segare cosa tosta, sa fórtighe, ca la guastas! ◊ sas arburedhas las at totu guastas su bentu ◊ custas lampadinas, po comenti funt postas, bastat chi si ndi guastit una e non si alluint mancu is àteras 2. cussu mànigu si est guastu, lassadu fora de su frigoríferu ◊ sa cosa cota puru cheret menzus posta in friscu, ca sinono si guastat Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu gâter, abîmer Ingresu to ruin, to spoil Ispagnolu estropear Italianu guastare, danneggiare, rovinare, avariare Tedescu beschädigen, verderben.

ingolofiàre , vrb Definitzione cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru Sinònimos e contràrios coeciare, corrúmpere, imbalaucare, improsae Tradutziones Frantzesu embobiner (fig.), corrompre Ingresu to reel, to bribe Ispagnolu sobornar, cohechar Italianu abbindolare, corrómpere Tedescu betrügen, verderben, bestechen.

iscaminài , vrb: iscaminare, scamminai Definitzione coment'e bogare de su camminu giustu e bonu de s'onestade, de su fàere su dovere, cumbínchere o tròchere a fàere male; essire o trantzire fora de camminu Sinònimos e contràrios discaminare, isciambedhare | ctr. incarrebai Frases dego non ti cherjo iscaminare, si tue ti cheres fàchere a pride, però pèssabbi! 2. no iscamines dae s’àndhela, sinono rues! Tradutziones Frantzesu pervertir, dévoyer Ingresu to misleed, to pervert Ispagnolu pervertir Italianu pervertire, traviare Tedescu verderben, verführen.

maciàre , vrb: ammaciae, manciai, manciare, mantzare Definitzione fàere marcos de diferente colore, magas de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu; nàrrere fàulas chi noghent a s'onore de s'àteru Sinònimos e contràrios macrare, tacare / aciacai, anneciare, colpire, inciacai, tunconire, ticai / innoriare, ofèndhere Frases sas berveches marciavant de biancu e de sonos sas umbras de sas notes e de sas dies 2. in is intragnas de sa mama sua at pigau una carri manciada de su pecau 3. càgliadi, limba isfrenada, su bastante mi as manciadu! ◊ si in conca tua no ti seras, ti sighis a mantzare s'onore! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tacher, gâter, corrompre Ingresu to stain Ispagnolu manchar, malear Italianu macchiare, bacare Tedescu beflecken, schädigen, verderben.

mariolàre , vrb: ammariolare Definitzione pigare a ingannu, cun ispedientes a manera de portare s'àteru a su chi si bolet / fàghere sa cosa mariolamariola = a trassa, a sa fraissina Sinònimos e contràrios abbovai, abbuvonare, coluvronare, imbaucare, imbusterai, improsae, ingannai, ingrangugliare, piocai, trampai Frases Pilatu timet mascamente sa traganza de sa piata mariolada dai sos inimigos de Gesús Ètimu itl. mariolare Tradutziones Frantzesu duper, tromper, corrompre Ingresu to cheat, to corrupt Ispagnolu engañar, estafar Italianu imbrogliare, corrómpere Tedescu betrügen, verderben.

nesicàre , vrb: nesigare Definitzione fàere nésigas, lassare nésiga, calecuna neghe, guastu (mescamente a gente, animales, frutuàriu) Sinònimos e contràrios guastai, maculai 1, neciare Frases sos sinnos nostros nésigant totue (P.Fogarizzu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abîmer Ingresu to turn bad Ispagnolu echar a perder, estropear Italianu magagnare Tedescu verderben, faulen.

passàe , vrb: passai, passari, passare Definitzione in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno Sinònimos e contràrios cobai, sciadhie / èssere, nàrrere | ctr. abarrai, durai, firmai Maneras de nàrrere csn: fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat Frases at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau! 2. mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus 3. li at dadu malu passare 4. sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos 5. bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa 6. fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória! 7. a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura 8. cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!… Ètimu ltn. passare Tradutziones Frantzesu passer Ingresu to pass Ispagnolu pasar, transitar Italianu passare, transitare, trascòrrere Tedescu durchgehen, vorbeigehen, vergehen, verbringen, verderben.

perdisciòne , nf: perdissione, perditzione, perditzioni Definitzione su pèrdere, su perdimentare, su andhare male de sa cosa / èssere a p. = (nau de ccn.) macu deretu, chi no faet a ndhe fàere supa Sinònimos e contràrios disperdíssiu, isperdíciu 2. est a perdissione cussa cosa: no ndhe lucuramus nudha! Tradutziones Frantzesu perdition Ingresu ruin Ispagnolu perdición, desperdicio Italianu perdizióne Tedescu Verderben.

pestulèssa, pestuléssia , nf Definitzione maladia mala apicigosa chi s'ispraghet e cundhit gente meda; in cobertantza, css. cosa mala meda, dannosa Sinònimos e contràrios apesta 2. a bias pariat una beneissone, àteras una pestulessa ◊ cudhu portale timiu e rispetau… como si frimmant medas pro pissiare comente a unu restu de pestuléssia! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu épidémie Ingresu pestilence Ispagnolu pestilencia Italianu pestilènza Tedescu Pestilenz, Verderben, Unheil.

pordiài , vrb: apudrigare, prodicare, prudiae, prudicare, prudigare, pudrigare, purdiai, purdigare, putriare, putricare Definitzione nau de totu su chi est vegetale o animale (materiale orgànicu), guastare, pudèsciri, andhare male coment'e cosa morta chi martzit, s'isfaet e pudeschet, fragat; in cobertantza, currúmpere, essire malos Sinònimos e contràrios abburdèschere, allacare 1, frazicare, imprudiare, pudrire Frases za ch'esso, za ch'esso, dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ sa frúture si arribbaiat chena si pudrigare finas a su beranu ◊ sa denti est purdiendisí ◊ pudrigada in prexone dha biant! 2. aiant bistu lavras ozosas, dentes gróghinas, ànimas prudigàs e una birgonza manna chi los punghiat in su coro (G.Brocca) Ètimu ltn. putricare Tradutziones Frantzesu pourrir Ingresu to putrefy Ispagnolu pudrir Italianu putrefare Tedescu verwesen, faulen, verderben.

«« Torra a chircare