ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definitzione
fàere totu a maganzas, a màncias, guastu
Sinònimos e contràrios
atufai,
guastare,
magunire,
marcitai
/
ammaladiai,
apuntorai,
atzacorare,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
Frases
ammagagnare su frutuàriu, su saludu
Tradutziones
Frantzesu
abîmer,
gâcher
Ingresu
to spoil,
to corrupt
Ispagnolu
estropear,
corromper
Italianu
guastare,
corrómpere
Tedescu
verderben.
anneciàre , vrb: neciare* Definitzione
pònnere nècias, magàngias, fàere guastu, pònnere neghe
Sinònimos e contràrios
ammaciae,
nesicare
Tradutziones
Frantzesu
abîmer,
détériorer,
ronger
Ingresu
to rot
Ispagnolu
estropear
Italianu
magagnare,
cariare
Tedescu
verderben,
angreifen.
arruínu , nm: orroghina,
roghina* Definitzione
dannu mannu, meda
Sinònimos e contràrios
desacatu,
isciàsciu
Frases
sa campagna est tota un'arruinu: àlvures istratzadas, trigos chi parent apeigados
Tradutziones
Frantzesu
ruine
Ingresu
ruin
Ispagnolu
ruina
Italianu
rovina
Tedescu
Verderben.
corrúmpere , vrb: currúmpere,
currúmpiri Definitzione
guastare, nau mescamente de su cumportamentu, de is ideas de unu, ma fintzes de cosas de papare
Sinònimos e contràrios
coeciare,
ingolofiare
/
marcitai
2.
s'arangixedhu chi apu postu suta de ispíritu est currumpendusí ◊ su binu si est corrúmpiu
Tradutziones
Frantzesu
corrompre
Ingresu
to corrupt,
to rot
Ispagnolu
corromper
Italianu
corrómpere,
guastarsi
Tedescu
verderben.
guastài, guastàre , vrb Definitzione
fàere guastu, iscónciu o dannu a calecuna cosa; pudrigare, nau de cosas de papare / pps. guastadu, guastau, guastu
Sinònimos e contràrios
addagnai,
bastare 1,
irguastae,
iscunsertare,
pèldere
/
ammagagnare
| ctr.
arragnare,
aconciai
Frases
no est totu curpa de is fogus si sa campagna s'est guastendi ◊ amus guastu sa màchina a fortza de li pònnere bàrrios a tropu ◊ no la ponzas a segare cosa tosta, sa fórtighe, ca la guastas! ◊ sas arburedhas las at totu guastas su bentu ◊ custas lampadinas, po comenti funt postas, bastat chi si ndi guastit una e non si alluint mancu is àteras
2.
cussu mànigu si est guastu, lassadu fora de su frigoríferu ◊ sa cosa cota puru cheret menzus posta in friscu, ca sinono si guastat
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
gâter,
abîmer
Ingresu
to ruin,
to spoil
Ispagnolu
estropear
Italianu
guastare,
danneggiare,
rovinare,
avariare
Tedescu
beschädigen,
verderben.
ingolofiàre , vrb Definitzione
cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru
Sinònimos e contràrios
coeciare,
corrúmpere,
imbalaucare,
improsae
Tradutziones
Frantzesu
embobiner (fig.),
corrompre
Ingresu
to reel,
to bribe
Ispagnolu
sobornar,
cohechar
Italianu
abbindolare,
corrómpere
Tedescu
betrügen,
verderben,
bestechen.
iscaminài , vrb: iscaminare,
scamminai Definitzione
coment'e bogare de su camminu giustu e bonu de s'onestade, de su fàere su dovere, cumbínchere o tròchere a fàere male; essire o trantzire fora de camminu
Sinònimos e contràrios
discaminare,
isciambedhare
| ctr.
incarrebai
Frases
dego non ti cherjo iscaminare, si tue ti cheres fàchere a pride, però pèssabbi!
2.
no iscamines dae s’àndhela, sinono rues!
Tradutziones
Frantzesu
pervertir,
dévoyer
Ingresu
to misleed,
to pervert
Ispagnolu
pervertir
Italianu
pervertire,
traviare
Tedescu
verderben,
verführen.
maciàre , vrb: ammaciae,
manciai,
manciare,
mantzare Definitzione
fàere marcos de diferente colore, magas de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu; nàrrere fàulas chi noghent a s'onore de s'àteru
Sinònimos e contràrios
macrare,
tacare
/
aciacai,
anneciare,
colpire,
inciacai,
tunconire,
ticai
/
innoriare,
ofèndhere
Frases
sas berveches marciavant de biancu e de sonos sas umbras de sas notes e de sas dies
2.
in is intragnas de sa mama sua at pigau una carri manciada de su pecau
3.
càgliadi, limba isfrenada, su bastante mi as manciadu! ◊ si in conca tua no ti seras, ti sighis a mantzare s'onore!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
tacher,
gâter,
corrompre
Ingresu
to stain
Ispagnolu
manchar,
malear
Italianu
macchiare,
bacare
Tedescu
beflecken,
schädigen,
verderben.
mariolàre , vrb: ammariolare Definitzione
pigare a ingannu, cun ispedientes a manera de portare s'àteru a su chi si bolet / fàghere sa cosa mariolamariola = a trassa, a sa fraissina
Sinònimos e contràrios
abbovai,
abbuvonare,
coluvronare,
imbaucare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
piocai,
trampai
Frases
Pilatu timet mascamente sa traganza de sa piata mariolada dai sos inimigos de Gesús
Ètimu
itl.
mariolare
Tradutziones
Frantzesu
duper,
tromper,
corrompre
Ingresu
to cheat,
to corrupt
Ispagnolu
engañar,
estafar
Italianu
imbrogliare,
corrómpere
Tedescu
betrügen,
verderben.
nesicàre , vrb: nesigare Definitzione
fàere nésigas, lassare nésiga, calecuna neghe, guastu (mescamente a gente, animales, frutuàriu)
Sinònimos e contràrios
guastai,
maculai 1,
neciare
Frases
sos sinnos nostros nésigant totue (P.Fogarizzu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
abîmer
Ingresu
to turn bad
Ispagnolu
echar a perder,
estropear
Italianu
magagnare
Tedescu
verderben,
faulen.
passàe , vrb: passai,
passari,
passare Definitzione
in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno
Sinònimos e contràrios
cobai,
sciadhie
/
èssere,
nàrrere
| ctr.
abarrai,
durai,
firmai
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat
Frases
at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau!
2.
mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus
3.
li at dadu malu passare
4.
sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos
5.
bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa
6.
fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória!
7.
a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura
8.
cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!…
Ètimu
ltn.
passare
Tradutziones
Frantzesu
passer
Ingresu
to pass
Ispagnolu
pasar,
transitar
Italianu
passare,
transitare,
trascòrrere
Tedescu
durchgehen,
vorbeigehen,
vergehen,
verbringen,
verderben.
perdisciòne , nf: perdissione,
perditzione,
perditzioni Definitzione
su pèrdere, su perdimentare, su andhare male de sa cosa / èssere a p. = (nau de ccn.) macu deretu, chi no faet a ndhe fàere supa
Sinònimos e contràrios
disperdíssiu,
isperdíciu
2.
est a perdissione cussa cosa: no ndhe lucuramus nudha!
Tradutziones
Frantzesu
perdition
Ingresu
ruin
Ispagnolu
perdición,
desperdicio
Italianu
perdizióne
Tedescu
Verderben.
pestulèssa, pestuléssia , nf Definitzione
maladia mala apicigosa chi s'ispraghet e cundhit gente meda; in cobertantza, css. cosa mala meda, dannosa
Sinònimos e contràrios
apesta
2.
a bias pariat una beneissone, àteras una pestulessa ◊ cudhu portale timiu e rispetau… como si frimmant medas pro pissiare comente a unu restu de pestuléssia!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
épidémie
Ingresu
pestilence
Ispagnolu
pestilencia
Italianu
pestilènza
Tedescu
Pestilenz,
Verderben,
Unheil.
pordiài , vrb: apudrigare,
prodicare,
prudiae,
prudicare,
prudigare,
pudrigare,
purdiai,
purdigare,
putriare,
putricare Definitzione
nau de totu su chi est vegetale o animale (materiale orgànicu), guastare, pudèsciri, andhare male coment'e cosa morta chi martzit, s'isfaet e pudeschet, fragat; in cobertantza, currúmpere, essire malos
Sinònimos e contràrios
abburdèschere,
allacare 1,
frazicare,
imprudiare,
pudrire
Frases
za ch'esso, za ch'esso, dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ sa frúture si arribbaiat chena si pudrigare finas a su beranu ◊ sa denti est purdiendisí ◊ pudrigada in prexone dha biant!
2.
aiant bistu lavras ozosas, dentes gróghinas, ànimas prudigàs e una birgonza manna chi los punghiat in su coro (G.Brocca)
Ètimu
ltn.
putricare
Tradutziones
Frantzesu
pourrir
Ingresu
to putrefy
Ispagnolu
pudrir
Italianu
putrefare
Tedescu
verwesen,
faulen,
verderben.