Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammagagnàre, ammagangiài , vrb: magagnare* Definition fàere totu a maganzas, a màncias, guastu Synonyms e antonyms atufai, guastare, magunire, marcitai / ammaladiai, apuntorai, atzacorare, demare, ilmaladiare, inciacai, tunconire Sentences ammagagnare su frutuàriu, su saludu Translations French abîmer, gâcher English to spoil, to corrupt Spanish estropear, corromper Italian guastare, corrómpere German verderben.

anneciàre , vrb: neciare* Definition pònnere nècias, magàngias, fàere guastu, pònnere neghe Synonyms e antonyms ammaciae, nesicare Translations French abîmer, détériorer, ronger English to rot Spanish estropear Italian magagnare, cariare German verderben, angreifen.

arruínu , nm: orroghina, roghina* Definition dannu mannu, meda Synonyms e antonyms desacatu, isciàsciu Sentences sa campagna est tota un'arruinu: àlvures istratzadas, trigos chi parent apeigados Translations French ruine English ruin Spanish ruina Italian rovina German Verderben.

corrúmpere , vrb: currúmpere, currúmpiri Definition guastare, nau mescamente de su cumportamentu, de is ideas de unu, ma fintzes de cosas de papare Synonyms e antonyms coeciare, ingolofiare / marcitai 2. s'arangixedhu chi apu postu suta de ispíritu est currumpendusí ◊ su binu si est corrúmpiu Translations French corrompre English to corrupt, to rot Spanish corromper Italian corrómpere, guastarsi German verderben.

guastài, guastàre , vrb Definition fàere guastu, iscónciu o dannu a calecuna cosa; pudrigare, nau de cosas de papare / pps. guastadu, guastau, guastu Synonyms e antonyms addagnai, bastare 1, irguastae, iscunsertare, pèldere / ammagagnare | ctr. arragnare, aconciai Sentences no est totu curpa de is fogus si sa campagna s'est guastendi ◊ amus guastu sa màchina a fortza de li pònnere bàrrios a tropu ◊ no la ponzas a segare cosa tosta, sa fórtighe, ca la guastas! ◊ sas arburedhas las at totu guastas su bentu ◊ custas lampadinas, po comenti funt postas, bastat chi si ndi guastit una e non si alluint mancu is àteras 2. cussu mànigu si est guastu, lassadu fora de su frigoríferu ◊ sa cosa cota puru cheret menzus posta in friscu, ca sinono si guastat Etymon itl. Translations French gâter, abîmer English to ruin, to spoil Spanish estropear Italian guastare, danneggiare, rovinare, avariare German beschädigen, verderben.

ingolofiàre , vrb Definition cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru Synonyms e antonyms coeciare, corrúmpere, imbalaucare, improsae Translations French embobiner (fig.), corrompre English to reel, to bribe Spanish sobornar, cohechar Italian abbindolare, corrómpere German betrügen, verderben, bestechen.

iscaminài , vrb: iscaminare, scamminai Definition coment'e bogare de su camminu giustu e bonu de s'onestade, de su fàere su dovere, cumbínchere o tròchere a fàere male; essire o trantzire fora de camminu Synonyms e antonyms discaminare, isciambedhare | ctr. incarrebai Sentences dego non ti cherjo iscaminare, si tue ti cheres fàchere a pride, però pèssabbi! 2. no iscamines dae s’àndhela, sinono rues! Translations French pervertir, dévoyer English to misleed, to pervert Spanish pervertir Italian pervertire, traviare German verderben, verführen.

maciàre , vrb: ammaciae, manciai, manciare, mantzare Definition fàere marcos de diferente colore, magas de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu; nàrrere fàulas chi noghent a s'onore de s'àteru Synonyms e antonyms macrare, tacare / aciacai, anneciare, colpire, inciacai, tunconire, ticai / innoriare, ofèndhere Sentences sas berveches marciavant de biancu e de sonos sas umbras de sas notes e de sas dies 2. in is intragnas de sa mama sua at pigau una carri manciada de su pecau 3. càgliadi, limba isfrenada, su bastante mi as manciadu! ◊ si in conca tua no ti seras, ti sighis a mantzare s'onore! Etymon spn. Translations French tacher, gâter, corrompre English to stain Spanish manchar, malear Italian macchiare, bacare German beflecken, schädigen, verderben.

mariolàre , vrb: ammariolare Definition pigare a ingannu, cun ispedientes a manera de portare s'àteru a su chi si bolet / fàghere sa cosa mariolamariola = a trassa, a sa fraissina Synonyms e antonyms abbovai, abbuvonare, coluvronare, imbaucare, imbusterai, improsae, ingannai, ingrangugliare, piocai, trampai Sentences Pilatu timet mascamente sa traganza de sa piata mariolada dai sos inimigos de Gesús Etymon itl. mariolare Translations French duper, tromper, corrompre English to cheat, to corrupt Spanish engañar, estafar Italian imbrogliare, corrómpere German betrügen, verderben.

nesicàre , vrb: nesigare Definition fàere nésigas, lassare nésiga, calecuna neghe, guastu (mescamente a gente, animales, frutuàriu) Synonyms e antonyms guastai, maculai 1, neciare Sentences sos sinnos nostros nésigant totue (P.Fogarizzu) Etymon srd. Translations French abîmer English to turn bad Spanish echar a perder, estropear Italian magagnare German verderben, faulen.

passàe , vrb: passai, passari, passare Definition in su sensu de su movimentu, andhare de unu puntu, de unu logu, de unu tretu a un'àteru, de una parte a un'àtera; in su sensu de su tempus, menguare, bènnere mancu, ispaciare una dura (e, coment’e nm., su tempus de sa vida), o fintzes impreare su tempus; acabbare, tènnere acabbu; nau de frutos, ispaciare su sabore bonu, èssere fora de su méngius tempus po dhos papare; fàere acabbare ccn. cosa / ger. passenno Synonyms e antonyms cobai, sciadhie / èssere, nàrrere | ctr. abarrai, durai, firmai Idioms csn: fàghere a su passa passa = chi che passat una, duas, tantas bortas fintzas chi una cosa si irméntigat; passai de conca = essire de conca, irmentigare; passai su trigu in ciuliru = fàghere in chiliru; passare ora = abarrai aici, sentza de fai nudha, a chistionu; passa die bona! = itl. buona giornata!; passare maladia (nadu sempre pro tempus passadu)= àere tentu maladia; passat goi e goi… = est cumbinadu chi..., est acontéssiu ca…; passare sa veridade a unu = nàrriri, contai sa beridadi; passai in palita = arrebbussai; passare su fàmine, su sidi, su fritu = catzare su fàmine, su sidi, bogare su fritu; passa passendhe = in passera, in su tempus e in su logu chi unu colat Sentences at passau s'arriu a cuadhu ◊ est passau su trenu ◊ sa luxi passat in is isperraduras ◊ me in sa fentana oberta passat su bentu ◊ in cussa carrela non bi passat màchinas ◊ Fulanu candho beniat a bidha passaiat in domo pro nos saludare ◊ pro intrare a binza tocaiat de passare in logu anzenu ◊ – Bistu m'eis a fillu miu? – Unu innòi ndi at passau! 2. mi nc'est passau su tempus ◊ ierru malu eus passau ◊ babbu in binza passaiat su tempus curendhe sos fundhos ◊ at passau sa noti sentza de dormiri ◊ sa maista est abarrara atenta ascurtendi cumenti dognunu at passau is vacantzas ◊ Tamasu iat passau annus medas de trabballu grai e sacrifítzius mannus 3. li at dadu malu passare 4. sa fruta candu si passat si púrdiat ◊ cussa petza est passada: est cumentzendi a fragai ◊ custa cosa ch'est passada a fogu ◊ sunt passendhe a fogu sos sartos 5. bufa su gafè ca ti passat su sonnu! ◊ chi ti pongu manu a pitzus, piciochedha, ti passant is ischinnitzus e totu sa furighedha! ◊ sa limonada passat is cursus ◊ no istes a su assaza assaza, ca ti che passat sa gana! ◊ passau austu, passat sa basca meda ◊ su dolore no mi est passadu ◊ cussa cuntentesa mi agguantaiat pagu, beniat semper carchi cosa a mi la fàghere passare ◊ passa passendhe, candho recuiat, cussu si che furaiat sempre carchi cosa 6. fàghela como, cussa cosa, ca faghet a su passa passa e ti ndhe irméntigas! ◊ m'abbàida, ca nachi faghia cudhu cumandhu: at fatu a su passa passa e so ancora gai! ◊ ti fato passare sa beridade ◊ mi at passau totu cussu chi mi est sutzédiu ◊ iscat chi passat custu, custu e cust'àteru: eco tota s'istória! 7. a tibi ti passat totu, ca ses ricu! ◊ a isse za li passat, si fintzas faedhat male, ca est criadura 8. cussu est gai ca at passadu sa melinzite ◊ de candho at passadu cussa maladia, bene cun bene no bi est sanadu prus ◊ mischinu, dh'ante fatu presoneri e nd'at passau de fàmene e fritu!… Etymon ltn. passare Translations French passer English to pass Spanish pasar, transitar Italian passare, transitare, trascòrrere German durchgehen, vorbeigehen, vergehen, verbringen, verderben.

perdisciòne , nf: perdissione, perditzione, perditzioni Definition su pèrdere, su perdimentare, su andhare male de sa cosa / èssere a p. = (nau de ccn.) macu deretu, chi no faet a ndhe fàere supa Synonyms e antonyms disperdíssiu, isperdíciu 2. est a perdissione cussa cosa: no ndhe lucuramus nudha! Translations French perdition English ruin Spanish perdición, desperdicio Italian perdizióne German Verderben.

pestulèssa, pestuléssia , nf Definition maladia mala apicigosa chi s'ispraghet e cundhit gente meda; in cobertantza, css. cosa mala meda, dannosa Synonyms e antonyms apesta 2. a bias pariat una beneissone, àteras una pestulessa ◊ cudhu portale timiu e rispetau… como si frimmant medas pro pissiare comente a unu restu de pestuléssia! Etymon spn. Translations French épidémie English pestilence Spanish pestilencia Italian pestilènza German Pestilenz, Verderben, Unheil.

pordiài , vrb: apudrigare, prodicare, prudiae, prudicare, prudigare, pudrigare, purdiai, purdigare, putriare, putricare Definition nau de totu su chi est vegetale o animale (materiale orgànicu), guastare, pudèsciri, andhare male coment'e cosa morta chi martzit, s'isfaet e pudeschet, fragat; in cobertantza, currúmpere, essire malos Synonyms e antonyms abburdèschere, allacare 1, frazicare, imprudiare, pudrire Sentences za ch'esso, za ch'esso, dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ sa frúture si arribbaiat chena si pudrigare finas a su beranu ◊ sa denti est purdiendisí ◊ pudrigada in prexone dha biant! 2. aiant bistu lavras ozosas, dentes gróghinas, ànimas prudigàs e una birgonza manna chi los punghiat in su coro (G.Brocca) Etymon ltn. putricare Translations French pourrir English to putrefy Spanish pudrir Italian putrefare German verwesen, faulen, verderben.