còdi , nf, nm: cuda,
cude,
cudu Definizione
su pígiu de pitzu de sa carre, sa pedhe fine de sa carena; su lardu cun su corgiolu
Sinonimi e contrari
corgiolu,
cudis,
scuda
/
pedhe
2.
arribba sa piús cude manna de su lardu a maju longu!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
cute(m)
Traduzioni
Francese
peau,
derme
Inglese
skin
Spagnolo
piel,
cutis
Italiano
cute,
dèrma
Tedesco
Haut.
còglia , nf: colza,
corja,
corza Definizione
su corgiolu a parte de foras pruschetotu de is frutos / corza de nuche, de méndhula, de fae, de basolu, corza russa, fine, frisca, sica; essire corzi fine (nau de ccn.) = essiri dilicau, unu pagu físchidu
Sinonimi e contrari
cogòtzola,
colzola,
corgiolu,
ispuligadura,
pidhoncu,
pigiolu,
scroxu
| ctr.
chibu
Frasi
pro sos gatos da bi at semper carchi cantu de corja de casu ◊ sa fae modhe, candho su ranu est minudu meda, si podet fàghere a chiu e corza
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peau,
écorce
Inglese
skin
Spagnolo
cáscara
Italiano
bùccia,
gùscio
Tedesco
Schale,
Hülse.
cógliu , nm: colzu 1,
córgiu,
corju,
corzu,
croxu Definizione
est prus che àteru sa pedhe de animales de petza manna (àinu, boe, cuadhu, e àteros) e po cussu grussa meda; si narat in cobertantza de sa pedhe de su cristianu puru, mescamente a disprétziu, o de calecunu bestimentu malu a manigiare samunandho de cantu est grussu
Sinonimi e contrari
pedhe
/
còglia,
corgiolu,
iscortza,
scroxu
/
pidhoncu
Modi di dire
csn:
su croxu de sa mela, de s'àxina, croxu de àrburi, de pani, de nuxi, de méndula, de arenada, de coloru = sa corza; gherrare a corjos = a istrumpas
Frasi
de sos corzos contzados, segundhu s'animale si faghent loros, sogas, traíglias, solas e àteru ◊ li lasso su colzu a si lu fàghere a botinos
2.
no podea abarrai in croxu de su feli chi tenea! ◊ ancu ti boghent su corzu, coromeu!…◊ lu felzeint a ue su colzu est piús duru ◊ timet a lu corpare, a su fizu, a bortas puru chi li guastet su corzu!…
3.
bogadichelu cussu corzu de tzacheta, ca ti la sàmuno!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
coriu(m)
Traduzioni
Francese
cuir,
peau
Inglese
leather,
rind
Spagnolo
cuero,
piel
Italiano
cuòio,
bùccia
Tedesco
Leder,
Schale.
corgiólu , nm: corjolu,
corzolu,
craxolu,
croxó,
croxolu,
curzolu Definizione
su pígiu de fora de calecuna cosa, mescamente su córgiu de su procu (corgiolu de lardu), ma fintzes de sa castàngia, de sa nughe, de sa patata, de is frutos / arrisu cun craxolu = su arriri cun amargura, po no prangi
Sinonimi e contrari
badhu 2,
pedhe,
pedhola
/
colzola,
còglia
Frasi
su corzolu de su lardu est tostu, si no est porchedhu minore ◊ su corzolu de su casu est tostu, sa mata est modhe ◊ arrustendi su procedhu no fatzast abbruxai su croxó!
Cognomi e Proverbi
smb:
Corgiolu, Corzolu, Curgiolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couenne,
peau
Inglese
pigskin,
skin
Spagnolo
hoja de tocino,
témpano
Italiano
coténna,
bùccia
Tedesco
Schwarte,
Schale.
cúdis , nf: cutis Definizione
su pígiu de pitzu de sa carre, fora, sa pedhe fine de sa carena
Sinonimi e contrari
codi
Terminologia scientifica
crn
Etimo
spn.
cutis
Traduzioni
Francese
peau
Inglese
skin
Spagnolo
cutis
Italiano
cute
Tedesco
Haut.
iscaldíre , vrb: iscardire,
scardiri Definizione
giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada
Sinonimi e contrari
acalorire,
caentare,
caglientai,
cheghentare,
iscaentare,
iscardillare
/
friai,
malandrare
| ctr.
ifridare
Frasi
in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis
2.
cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga
3.
iscardi custos coros fritos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
rougir la peau sous l'effet du frottement
Inglese
to heat,
to redden the skin by rubbing
Spagnolo
calentar,
enrojecer
Italiano
scaldare,
arrossare la pèlle per sfregaménto
Tedesco
erwärmen,
durch Reiben röten.
pèdhe , nf: pedhi Definizione
est su pígiu de fora de un'organísimu animale, fintzes de animales piticos e po cussu de pagu grussària (de animale mannu si narat córgiu, de su porcu corzolu, de su cristianu fintzes cude); totu s'abe de unu casidhu candho, bogau su mele, si che càmbiat a un'àteru casidhu; in cobertantza, morte de persona / pedhe crua = chi no est contzada; min. pedhitzola = pedhe contzada, minoredha
Sinonimi e contrari
corgiolu,
corju,
pidhoncu
Modi di dire
csn:
p. de s'ocru = prapedha, covacu de s'ogru; a pedhes mortas, a p. pérdida = cun totu s'ànima, chentza si risparmiare, chentza abbaidare su perígulu; èssere in pedh'e mama = ispollincu nudu, chentza bestimenta nudha, aici acomenti si nascit; curri su cuadhu a pedhi = a sa nuda; èssere o pònneresi a pedhe innanti = arriscare, pònneresi in perígulu, afrontare su perígulu chentza si risparmiare; leare sa pedhe a unu = bochire; pedhe morta = pedhevogu; pedhe crua = chentza contzada; zúchere sa pedhe imbolicada a s'ossu = romasu cadidu, èssiri marriu meda, sentza prupa nudha, isceti pedhi e ossus; pedhe pedhe, pedhi pedhi = própiu suta de sa pedhe, intr'e petza e croxu; tocai pedhi pedhi = tocare carre cun carre; aggarrare a ccn. pedhe pedhe = betàreli manos a subra; pònniri sa pedhi de unu a bendi = bogàreli fogu, nàrrere cosas chi no sunt, fàghere a birgonza a unu; iscroxai su priogu pro sa p. = èssere limidos a s'úrtimu etzessu, asuriosos a meda; èssere tirau che pedhe in brocu = èssiri tirau che cani, èssere chentza tempus nudha nudha pro s'itevàghere; èssere che pilu in pedhe, a pedhi = (nau de una mata o fintzas de àteru) chi portat frutu meda, chi est càrriga càrriga, a meda; lassa fàchere a Tziu Pedhe! = lassa fàghere a Zagu, lassai fai a mimi!; guai de sa pedhi tua! = arguai a tie!; èssiri mala pedhi = malu, dadu a su malu fàghere
Frasi
totu su corpus umanu est cobertu de sa pedhi e de su pilloncu ◊ sa brusiadura est crusiada e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ sas pedhes de anzone, de berbeghe, de craba las collint a las contzare ◊ is prus mannos drommiant ammontaos cun pedhes de brebei ◊ a sa pedhi mia no dhi apodhat su soi
2.
at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes ◊ at bocau sos mojos a montes ube su beranu est prus sucotianu e sas pedhes si campant totucantas
3.
fachiant bardanas e fortzis zuchiant peri carchi pedhe in sa cusséntzia ◊ paritzas pedhes teniat a pala e at fatu trint'annos de bandhidu
4.
ocannu sas olias ndhe sunt che pilu in pedhe, de cantu ant barriadu! ◊ me ingunis c'est su muschitu a pedhi, dhoi fut su priogu a pedhi ◊ in cussu logu dhoi fait su fenugu a pedhi ◊ in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu ◊ sos mannos nostros ant dadu mente e ànima a sa terra, si sunt cunsagrados a issa a pedhes mortas ◊ si lis presenteit unu becu mannu a ischélios e a isburridas chi ndhe pesaiant sa pedhe in palas ◊ mi ant aggarrau pedhe pedhe e a caserma!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pedde, Peddes, Peddi, Peddis
/
prb:
in pedhe anzena corrias largas! ◊ in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
pelle(m)
Traduzioni
Francese
peau,
épiderme
Inglese
skin
Spagnolo
piel
Italiano
pèlle,
epidèrmide
Tedesco
Haut,
Epidermis.
pilirintzòne , nm Definizione
pedhighedha fine, pigighedhu de pedhe
Sinonimi e contrari
pidhoncu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
peau
Inglese
cuticle
Spagnolo
trocito de piel
Italiano
pellicina
Tedesco
Häutchen.
pudhérigas , nf pl Definizione
casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu
Sinonimi e contrari
càricas,
chichiridhas,
pudhedras
Traduzioni
Francese
taches rouges de la peau à cause de la chaleur
Inglese
caloric spot
Spagnolo
cloasma producido por el calor
Italiano
cloasma calòrico
Tedesco
Leberfleck (wegen der Feuerhitze).