bistàcu, bistàculu , nm Definizione
mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas
Traduzioni
Francese
éphélide,
tache de rousseur
Inglese
a kind of skin disease,
freckle
Spagnolo
efélide,
cloasma
Italiano
efèlide,
cloasma
Tedesco
Sommersprosse,
Ephelide,
Chloasma,
Leberfleck.
carregàrre , avb Definizione
atacau, própriu tocandhosi carre cun carre
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
au contact du corps
Inglese
on contact with the skin
Spagnolo
piel contra piel
Italiano
a contatto con la pèlle
Tedesco
dicht an der Haut.
còdi , nf, nm: cuda,
cude,
cudu Definizione
su pígiu de pitzu de sa carre, sa pedhe fine de sa carena; su lardu cun su corgiolu
Sinonimi e contrari
corgiolu,
cudis,
scuda
/
pedhe
2.
arribba sa piús cude manna de su lardu a maju longu!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
cute(m)
Traduzioni
Francese
peau,
derme
Inglese
skin
Spagnolo
piel,
cutis
Italiano
cute,
dèrma
Tedesco
Haut.
còglia , nf: colza,
corja,
corza Definizione
su corgiolu a parte de foras pruschetotu de is frutos / corza de nuche, de méndhula, de fae, de basolu, corza russa, fine, frisca, sica; essire corzi fine (nau de ccn.) = essiri dilicau, unu pagu físchidu
Sinonimi e contrari
cogòtzola,
colzola,
corgiolu,
ispuligadura,
pidhoncu,
pigiolu,
scroxu
| ctr.
chibu
Frasi
pro sos gatos da bi at semper carchi cantu de corja de casu ◊ sa fae modhe, candho su ranu est minudu meda, si podet fàghere a chiu e corza
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peau,
écorce
Inglese
skin
Spagnolo
cáscara
Italiano
bùccia,
gùscio
Tedesco
Schale,
Hülse.
corgiólu , nm: corjolu,
corzolu,
craxolu,
croxó,
croxolu,
curzolu Definizione
su pígiu de fora de calecuna cosa, mescamente su córgiu de su procu (corgiolu de lardu), ma fintzes de sa castàngia, de sa nughe, de sa patata, de is frutos / arrisu cun craxolu = su arriri cun amargura, po no prangi
Sinonimi e contrari
badhu 2,
pedhe,
pedhola
/
colzola,
còglia
Frasi
su corzolu de su lardu est tostu, si no est porchedhu minore ◊ su corzolu de su casu est tostu, sa mata est modhe ◊ arrustendi su procedhu no fatzast abbruxai su croxó!
Cognomi e Proverbi
smb:
Corgiolu, Corzolu, Curgiolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couenne,
peau
Inglese
pigskin,
skin
Spagnolo
hoja de tocino,
témpano
Italiano
coténna,
bùccia
Tedesco
Schwarte,
Schale.
cúdis , nf: cutis Definizione
su pígiu de pitzu de sa carre, fora, sa pedhe fine de sa carena
Sinonimi e contrari
codi
Terminologia scientifica
crn
Etimo
spn.
cutis
Traduzioni
Francese
peau
Inglese
skin
Spagnolo
cutis
Italiano
cute
Tedesco
Haut.
cutícula , nf Definizione
su pigighedhu fine de pitzu de sa pedhe
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
épiderme
Inglese
skin
Spagnolo
cutícula,
epitelio
Italiano
epidèrmide
Tedesco
Epidermis.
iscaldíre , vrb: iscardire,
scardiri Definizione
giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada
Sinonimi e contrari
acalorire,
caentare,
caglientai,
cheghentare,
iscaentare,
iscardillare
/
friai,
malandrare
| ctr.
ifridare
Frasi
in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis
2.
cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga
3.
iscardi custos coros fritos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
rougir la peau sous l'effet du frottement
Inglese
to heat,
to redden the skin by rubbing
Spagnolo
calentar,
enrojecer
Italiano
scaldare,
arrossare la pèlle per sfregaménto
Tedesco
erwärmen,
durch Reiben röten.
ispedhàre , vrb: ispedhiare,
spedhai Definizione
tirare o bogare sa pedhe a s'animale mortu e fintzes bochíere; bínchere totu sa posta a su giogu / ispedhiare s'ànima a unu = ofèndiri, pigai a s'ànima, a dónnia logu
Sinonimi e contrari
iscogliare,
ispellitzare
/
ispedhire,
spilossai
Frasi
l'aia pótida ispedhiare, sa guàrdia, ma apo pessadu a sa pitzinna ◊ a cussu che dh'ant ispedhiadu ca fit malu
2.
che li apo ispedhadu totugantu, zoghendhe a cartas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écorcher
Inglese
to skin
Spagnolo
desollar
Italiano
spellare,
scuoiare
Tedesco
häuten.
ispulicàre , vrb: ispuligare,
spuligai Definizione
illimpiare, pruschetotu in su sensu de ndhe segare su corgiolu; illimpiare de su púlighe puru; su si arrangiare, iscabbúllere in ccn. cosa
Sinonimi e contrari
innetiare,
ispigiolare,
spilloncai
/
pulicare
/
illitire
Frasi
ti apo connotu, fis un'ozastredhu ténneru e bellu e bene ispulicadu (L.Marteddu)◊ est ispulighendhe s'arantzu a resorza ◊ est in su bisonzu ma mandrone, cheret sa cosa a mossu ispuligadu!
3.
sos parentes… s'ispúlighent sas dentes: chirchent e tzapent peri sos cuzolos! ◊ as intesu ite ti at nadu: como ispuligadila!
Etimo
ltn.
ex + *policare
Traduzioni
Francese
peler
Inglese
to peel,
to skin
Spagnolo
pelar
Italiano
pelare
Tedesco
schälen.
muntonínu , nm Definizione
pedhe de mascu brebeghinu
Traduzioni
Francese
cuir de mouton,
basane
Inglese
ram skin
Spagnolo
piel de musmón
Italiano
pèlle di montóne
Tedesco
Schafleder.
pedhànciga, pedhàntziga , nf Definizione
coment'e pígiu de pedhe, pedhutu tostau
Sinonimi e contrari
pedhutu,
pedhíciula
Frasi
a unu famidedhu dat sa tita, ma li mordet cun fele sos cabixos che pedhànciga sicos (P.Casu)◊ e chie bi la faghet a mastigare custa pedhànciga?!…
Traduzioni
Francese
structure fibreuse par laquelle un muscle s'insère sur un os
Inglese
dry skin
Spagnolo
piel dura y seca
Italiano
pellètica
Tedesco
Feuerschwamm.
pèdhe , nf: pedhi Definizione
est su pígiu de fora de un'organísimu animale, fintzes de animales piticos e po cussu de pagu grussària (de animale mannu si narat córgiu, de su porcu corzolu, de su cristianu fintzes cude); totu s'abe de unu casidhu candho, bogau su mele, si che càmbiat a un'àteru casidhu; in cobertantza, morte de persona / pedhe crua = chi no est contzada; min. pedhitzola = pedhe contzada, minoredha
Sinonimi e contrari
corgiolu,
corju,
pidhoncu
Modi di dire
csn:
p. de s'ocru = prapedha, covacu de s'ogru; a pedhes mortas, a p. pérdida = cun totu s'ànima, chentza si risparmiare, chentza abbaidare su perígulu; èssere in pedh'e mama = ispollincu nudu, chentza bestimenta nudha, aici acomenti si nascit; curri su cuadhu a pedhi = a sa nuda; èssere o pònneresi a pedhe innanti = arriscare, pònneresi in perígulu, afrontare su perígulu chentza si risparmiare; leare sa pedhe a unu = bochire; pedhe morta = pedhevogu; pedhe crua = chentza contzada; zúchere sa pedhe imbolicada a s'ossu = romasu cadidu, èssiri marriu meda, sentza prupa nudha, isceti pedhi e ossus; pedhe pedhe, pedhi pedhi = própiu suta de sa pedhe, intr'e petza e croxu; tocai pedhi pedhi = tocare carre cun carre; aggarrare a ccn. pedhe pedhe = betàreli manos a subra; pònniri sa pedhi de unu a bendi = bogàreli fogu, nàrrere cosas chi no sunt, fàghere a birgonza a unu; iscroxai su priogu pro sa p. = èssere limidos a s'úrtimu etzessu, asuriosos a meda; èssere tirau che pedhe in brocu = èssiri tirau che cani, èssere chentza tempus nudha nudha pro s'itevàghere; èssere che pilu in pedhe, a pedhi = (nau de una mata o fintzas de àteru) chi portat frutu meda, chi est càrriga càrriga, a meda; lassa fàchere a Tziu Pedhe! = lassa fàghere a Zagu, lassai fai a mimi!; guai de sa pedhi tua! = arguai a tie!; èssiri mala pedhi = malu, dadu a su malu fàghere
Frasi
totu su corpus umanu est cobertu de sa pedhi e de su pilloncu ◊ sa brusiadura est crusiada e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ sas pedhes de anzone, de berbeghe, de craba las collint a las contzare ◊ is prus mannos drommiant ammontaos cun pedhes de brebei ◊ a sa pedhi mia no dhi apodhat su soi
2.
at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes ◊ at bocau sos mojos a montes ube su beranu est prus sucotianu e sas pedhes si campant totucantas
3.
fachiant bardanas e fortzis zuchiant peri carchi pedhe in sa cusséntzia ◊ paritzas pedhes teniat a pala e at fatu trint'annos de bandhidu
4.
ocannu sas olias ndhe sunt che pilu in pedhe, de cantu ant barriadu! ◊ me ingunis c'est su muschitu a pedhi, dhoi fut su priogu a pedhi ◊ in cussu logu dhoi fait su fenugu a pedhi ◊ in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu ◊ sos mannos nostros ant dadu mente e ànima a sa terra, si sunt cunsagrados a issa a pedhes mortas ◊ si lis presenteit unu becu mannu a ischélios e a isburridas chi ndhe pesaiant sa pedhe in palas ◊ mi ant aggarrau pedhe pedhe e a caserma!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pedde, Peddes, Peddi, Peddis
/
prb:
in pedhe anzena corrias largas! ◊ in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
pelle(m)
Traduzioni
Francese
peau,
épiderme
Inglese
skin
Spagnolo
piel
Italiano
pèlle,
epidèrmide
Tedesco
Haut,
Epidermis.
pidhóncu, pidhúncu , nm: pilloncu,
pilluncu Definizione
su pigioledhu fine a parte de fora de calecuna cosa, fintzes de sa carre, de is arremos de aintru, de sa petza a músculu intreu / su pilloncu de s'ossu (= itl. perïòstio), de s'ou, de sa cibudha
Sinonimi e contrari
pedhe,
pigiolu,
pígiu,
pilirintzone
Frasi
portat unu bestiredhu fini fini parit fatu de pillonchedhu de ou ◊ sa borta de s'unda, a is úndixi de noti sa genti s'est fuia cun d-unu pillonchedhu de bistiri po si salvai
Cognomi e Proverbi
smb:
Piddoncu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pellicule,
épiderme,
épithélium
Inglese
film,
skin,
epithelium
Spagnolo
película,
epidermis
Italiano
pellìcola,
epidèrmide,
epitèlio
Tedesco
dünne Haut,
Epidermis,
Epithel.
scòrcia , nf, nm: iscortza*,
scossa,
scròcia,
scróciu,
scroxu Definizione
sa parte de fora de is linnas, su pígiu chi abbarrat a su truncu de su suérgiu pustis bogau su ortigu; una de is tres partes de unos cantu granos (e frutos): scròcia, nasedhu, perras (prupa); pígiu a parte de fora de css. cosa, fintzes su corgiolu de su tzintzigorru; sa primu tàula chi essit de unu truncu, segada a un'ala ebbia (e cun su corgiolu a s'àtera); pígiu de cosa chi si ponet in pitzu de linnas po cuare difetos, mancàntzias, coment'e forra
Sinonimi e contrari
còglia,
colzola,
ispuligadura,
pidhoncu,
pigiolu
/
placamentu
Frasi
est fogu alimentau de scróciu de fenu ◊ ma castiai… mancu bessius de su scróciu de s'ou e bolint cumandai su babbu! ◊ is sitzigorrus ndi ant bogau su tzugu de su scróciu allonghiendi is corrixedhus
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
écorce
Inglese
skin
Spagnolo
cáscara
Italiano
scòrza,
bùccia,
teguménto
Tedesco
Baumrinde,
Schale,
Integument.
scorgiài, scorgiàri , vrb: iscogliare*,
scroxai Definizione
tirare sa pedhe, bogare su córgiu a un'animale bochitu, ma nau fintzes in cobertantza po isfrutare meda; ispuligare, segare su corgiolu a unu frutu o cosas deasi (figumorisca, patata, castàngia, ou), istacare su corgiolu a is linnas
Sinonimi e contrari
iscorgiolare,
spilloncai
| ctr.
incroxolai
Modi di dire
csn:
scroxai morisca, aràngiu (o àteru frutuàriu cun corza) a ordixi = a ungras, a manos, chentza lepa (tiat èssere a s'aurdixi)
Frasi
boghit a pillu su dinai chi mi depit o dhu scroxu a us'e conillu!
Traduzioni
Francese
écorcher
Inglese
to skin
Spagnolo
desollar
Italiano
scorticare
Tedesco
abdecken,
häuten.
taschèdha , nf Definizione
sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu)
Sinonimi e contrari
istaca,
mocilla,
tasca
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
musette en cuir
Inglese
skin haversack
Spagnolo
mochila de piel
Italiano
tascapane di pèlle
Tedesco
Lederwandertasche.