Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bistàcu, bistàculu , nm Definitzione mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas Tradutziones Frantzesu éphélide, tache de rousseur Ingresu a kind of skin disease, freckle Ispagnolu efélide, cloasma Italianu efèlide, cloasma Tedescu Sommersprosse, Ephelide, Chloasma, Leberfleck.

carregàrre , avb Definitzione atacau, própriu tocandhosi carre cun carre Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au contact du corps Ingresu on contact with the skin Ispagnolu piel contra piel Italianu a contatto con la pèlle Tedescu dicht an der Haut.

còdi , nf, nm: cuda, cude, cudu Definitzione su pígiu de pitzu de sa carre, sa pedhe fine de sa carena; su lardu cun su corgiolu Sinònimos e contràrios corgiolu, cudis, scuda / pedhe 2. arribba sa piús cude manna de su lardu a maju longu! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. cute(m) Tradutziones Frantzesu peau, derme Ingresu skin Ispagnolu piel, cutis Italianu cute, dèrma Tedescu Haut.

còglia , nf: colza, corja, corza Definitzione su corgiolu a parte de foras pruschetotu de is frutos / corza de nuche, de méndhula, de fae, de basolu, corza russa, fine, frisca, sica; essire corzi fine (nau de ccn.) = essiri dilicau, unu pagu físchidu Sinònimos e contràrios cogòtzola, colzola, corgiolu, ispuligadura, pidhoncu, pigiolu, scroxu | ctr. chibu Frases pro sos gatos da bi at semper carchi cantu de corja de casu ◊ sa fae modhe, candho su ranu est minudu meda, si podet fàghere a chiu e corza Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peau, écorce Ingresu skin Ispagnolu cáscara Italianu bùccia, gùscio Tedescu Schale, Hülse.

corgiólu , nm: corjolu, corzolu, craxolu, croxó, croxolu, curzolu Definitzione su pígiu de fora de calecuna cosa, mescamente su córgiu de su procu (corgiolu de lardu), ma fintzes de sa castàngia, de sa nughe, de sa patata, de is frutos / arrisu cun craxolu = su arriri cun amargura, po no prangi Sinònimos e contràrios badhu 2, pedhe, pedhola / colzola, còglia Frases su corzolu de su lardu est tostu, si no est porchedhu minore ◊ su corzolu de su casu est tostu, sa mata est modhe ◊ arrustendi su procedhu no fatzast abbruxai su croxó! Sambenados e Provèrbios smb: Corgiolu, Corzolu, Curgiolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couenne, peau Ingresu pigskin, skin Ispagnolu hoja de tocino, témpano Italianu coténna, bùccia Tedescu Schwarte, Schale.

cúdis , nf: cutis Definitzione su pígiu de pitzu de sa carre, fora, sa pedhe fine de sa carena Sinònimos e contràrios codi Terminologia iscientìfica crn Ètimu spn. cutis Tradutziones Frantzesu peau Ingresu skin Ispagnolu cutis Italianu cute Tedescu Haut.

cutícula , nf Definitzione su pigighedhu fine de pitzu de sa pedhe Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu épiderme Ingresu skin Ispagnolu cutícula, epitelio Italianu epidèrmide Tedescu Epidermis.

iscaldíre , vrb: iscardire, scardiri Definitzione giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada Sinònimos e contràrios acalorire, caentare, caglientai, cheghentare, iscaentare, iscardillare / friai, malandrare | ctr. ifridare Frases in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis 2. cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga 3. iscardi custos coros fritos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer, rougir la peau sous l'effet du frottement Ingresu to heat, to redden the skin by rubbing Ispagnolu calentar, enrojecer Italianu scaldare, arrossare la pèlle per sfregaménto Tedescu erwärmen, durch Reiben röten.

ispedhàre , vrb: ispedhiare, spedhai Definitzione tirare o bogare sa pedhe a s'animale mortu e fintzes bochíere; bínchere totu sa posta a su giogu / ispedhiare s'ànima a unu = ofèndiri, pigai a s'ànima, a dónnia logu Sinònimos e contràrios iscogliare, ispellitzare / ispedhire, spilossai Frases l'aia pótida ispedhiare, sa guàrdia, ma apo pessadu a sa pitzinna ◊ a cussu che dh'ant ispedhiadu ca fit malu 2. che li apo ispedhadu totugantu, zoghendhe a cartas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écorcher Ingresu to skin Ispagnolu desollar Italianu spellare, scuoiare Tedescu häuten.

ispulicàre , vrb: ispuligare, spuligai Definitzione illimpiare, pruschetotu in su sensu de ndhe segare su corgiolu; illimpiare de su púlighe puru; su si arrangiare, iscabbúllere in ccn. cosa Sinònimos e contràrios innetiare, ispigiolare, spilloncai / pulicare / illitire Frases ti apo connotu, fis un'ozastredhu ténneru e bellu e bene ispulicadu (L.Marteddu)◊ est ispulighendhe s'arantzu a resorza ◊ est in su bisonzu ma mandrone, cheret sa cosa a mossu ispuligadu! 3. sos parentes… s'ispúlighent sas dentes: chirchent e tzapent peri sos cuzolos! ◊ as intesu ite ti at nadu: como ispuligadila! Ètimu ltn. ex + *policare Tradutziones Frantzesu peler Ingresu to peel, to skin Ispagnolu pelar Italianu pelare Tedescu schälen.

muntonínu , nm Definitzione pedhe de mascu brebeghinu Tradutziones Frantzesu cuir de mouton, basane Ingresu ram skin Ispagnolu piel de musmón Italianu pèlle di montóne Tedescu Schafleder.

pedhànciga, pedhàntziga , nf Definitzione coment'e pígiu de pedhe, pedhutu tostau Sinònimos e contràrios pedhutu, pedhíciula Frases a unu famidedhu dat sa tita, ma li mordet cun fele sos cabixos che pedhànciga sicos (P.Casu)◊ e chie bi la faghet a mastigare custa pedhànciga?!… Tradutziones Frantzesu structure fibreuse par laquelle un muscle s'insère sur un os Ingresu dry skin Ispagnolu piel dura y seca Italianu pellètica Tedescu Feuerschwamm.

pèdhe , nf: pedhi Definitzione est su pígiu de fora de un'organísimu animale, fintzes de animales piticos e po cussu de pagu grussària (de animale mannu si narat córgiu, de su porcu corzolu, de su cristianu fintzes cude); totu s'abe de unu casidhu candho, bogau su mele, si che càmbiat a un'àteru casidhu; in cobertantza, morte de persona / pedhe crua = chi no est contzada; min. pedhitzola = pedhe contzada, minoredha Sinònimos e contràrios corgiolu, corju, pidhoncu Maneras de nàrrere csn: p. de s'ocru = prapedha, covacu de s'ogru; a pedhes mortas, a p. pérdida = cun totu s'ànima, chentza si risparmiare, chentza abbaidare su perígulu; èssere in pedh'e mama = ispollincu nudu, chentza bestimenta nudha, aici acomenti si nascit; curri su cuadhu a pedhi = a sa nuda; èssere o pònneresi a pedhe innanti = arriscare, pònneresi in perígulu, afrontare su perígulu chentza si risparmiare; leare sa pedhe a unu = bochire; pedhe morta = pedhevogu; pedhe crua = chentza contzada; zúchere sa pedhe imbolicada a s'ossu = romasu cadidu, èssiri marriu meda, sentza prupa nudha, isceti pedhi e ossus; pedhe pedhe, pedhi pedhi = própiu suta de sa pedhe, intr'e petza e croxu; tocai pedhi pedhi = tocare carre cun carre; aggarrare a ccn. pedhe pedhe = betàreli manos a subra; pònniri sa pedhi de unu a bendi = bogàreli fogu, nàrrere cosas chi no sunt, fàghere a birgonza a unu; iscroxai su priogu pro sa p. = èssere limidos a s'úrtimu etzessu, asuriosos a meda; èssere tirau che pedhe in brocu = èssiri tirau che cani, èssere chentza tempus nudha nudha pro s'itevàghere; èssere che pilu in pedhe, a pedhi = (nau de una mata o fintzas de àteru) chi portat frutu meda, chi est càrriga càrriga, a meda; lassa fàchere a Tziu Pedhe! = lassa fàghere a Zagu, lassai fai a mimi!; guai de sa pedhi tua! = arguai a tie!; èssiri mala pedhi = malu, dadu a su malu fàghere Frases totu su corpus umanu est cobertu de sa pedhi e de su pilloncu ◊ sa brusiadura est crusiada e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ sas pedhes de anzone, de berbeghe, de craba las collint a las contzare ◊ is prus mannos drommiant ammontaos cun pedhes de brebei ◊ a sa pedhi mia no dhi apodhat su soi 2. at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes ◊ at bocau sos mojos a montes ube su beranu est prus sucotianu e sas pedhes si campant totucantas 3. fachiant bardanas e fortzis zuchiant peri carchi pedhe in sa cusséntzia ◊ paritzas pedhes teniat a pala e at fatu trint'annos de bandhidu 4. ocannu sas olias ndhe sunt che pilu in pedhe, de cantu ant barriadu! ◊ me ingunis c'est su muschitu a pedhi, dhoi fut su priogu a pedhi ◊ in cussu logu dhoi fait su fenugu a pedhi ◊ in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu ◊ sos mannos nostros ant dadu mente e ànima a sa terra, si sunt cunsagrados a issa a pedhes mortas ◊ si lis presenteit unu becu mannu a ischélios e a isburridas chi ndhe pesaiant sa pedhe in palas ◊ mi ant aggarrau pedhe pedhe e a caserma! Sambenados e Provèrbios smb: Pedde, Peddes, Peddi, Peddis / prb: in pedhe anzena corrias largas! ◊ in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. pelle(m) Tradutziones Frantzesu peau, épiderme Ingresu skin Ispagnolu piel Italianu pèlle, epidèrmide Tedescu Haut, Epidermis.

pidhóncu, pidhúncu , nm: pilloncu, pilluncu Definitzione su pigioledhu fine a parte de fora de calecuna cosa, fintzes de sa carre, de is arremos de aintru, de sa petza a músculu intreu / su pilloncu de s'ossu (= itl. perïòstio), de s'ou, de sa cibudha Sinònimos e contràrios pedhe, pigiolu, pígiu, pilirintzone Frases portat unu bestiredhu fini fini parit fatu de pillonchedhu de ou ◊ sa borta de s'unda, a is úndixi de noti sa genti s'est fuia cun d-unu pillonchedhu de bistiri po si salvai Sambenados e Provèrbios smb: Piddoncu Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pellicule, épiderme, épithélium Ingresu film, skin, epithelium Ispagnolu película, epidermis Italianu pellìcola, epidèrmide, epitèlio Tedescu dünne Haut, Epidermis, Epithel.

scòrcia , nf, nm: iscortza*, scossa, scròcia, scróciu, scroxu Definitzione sa parte de fora de is linnas, su pígiu chi abbarrat a su truncu de su suérgiu pustis bogau su ortigu; una de is tres partes de unos cantu granos (e frutos): scròcia, nasedhu, perras (prupa); pígiu a parte de fora de css. cosa, fintzes su corgiolu de su tzintzigorru; sa primu tàula chi essit de unu truncu, segada a un'ala ebbia (e cun su corgiolu a s'àtera); pígiu de cosa chi si ponet in pitzu de linnas po cuare difetos, mancàntzias, coment'e forra Sinònimos e contràrios còglia, colzola, ispuligadura, pidhoncu, pigiolu / placamentu Frases est fogu alimentau de scróciu de fenu ◊ ma castiai… mancu bessius de su scróciu de s'ou e bolint cumandai su babbu! ◊ is sitzigorrus ndi ant bogau su tzugu de su scróciu allonghiendi is corrixedhus Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu écorce Ingresu skin Ispagnolu cáscara Italianu scòrza, bùccia, teguménto Tedescu Baumrinde, Schale, Integument.

scorgiài, scorgiàri , vrb: iscogliare*, scroxai Definitzione tirare sa pedhe, bogare su córgiu a un'animale bochitu, ma nau fintzes in cobertantza po isfrutare meda; ispuligare, segare su corgiolu a unu frutu o cosas deasi (figumorisca, patata, castàngia, ou), istacare su corgiolu a is linnas Sinònimos e contràrios iscorgiolare, spilloncai | ctr. incroxolai Maneras de nàrrere csn: scroxai morisca, aràngiu (o àteru frutuàriu cun corza) a ordixi = a ungras, a manos, chentza lepa (tiat èssere a s'aurdixi) Frases boghit a pillu su dinai chi mi depit o dhu scroxu a us'e conillu! Tradutziones Frantzesu écorcher Ingresu to skin Ispagnolu desollar Italianu scorticare Tedescu abdecken, häuten.

taschèdha , nf Definitzione sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Sinònimos e contràrios istaca, mocilla, tasca Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu musette en cuir Ingresu skin haversack Ispagnolu mochila de piel Italianu tascapane di pèlle Tedescu Lederwandertasche.