bentína , nf, nm: bentinnu,
bentinu,
bintinnu,
bintinu,
ventina Definitzione
coloridura de su pilu, sa pilurza de cuadhos e boes (ma si narat po àteros piessignos puru, es. sa corramenta): si narat fintzes solu po colore / genias de bentina: ispanu (o arrúbiu craru), murru, niedhu, mustedhinu, petiatzu, scrosu
Sinònimos e contràrios
ghentinnu*,
intinnu,
manta,
símbiu
/
cabori
/
bisura,
chígia,
grina
Maneras de nàrrere
csn:
a primu bentinu = a sas primas, a sa primu castiada; bogàrendhe a unu a sa bentina = connòschere a s'aerzu, a sa bisura
Frases
bentinas de crabas: ceratza, nasarba, montada, làtina, trigatza, múdula, crabistada, conca niedha, schina fetada ◊ Callina connoschiat su bestiàmene a bintinu e a lúmene
2.
piús de unu paritzas boltas càmbiat bentinu comente faghet su camaleonte! ◊ sunt fioritos ricos de milli odores e bentinos
3.
su mare, sa luna e su sole si mustrant cun bentinnos diferentes ◊ sa fioca at cobertu pastura e rocas e lis at cambiadu bentinu ◊ po imbelliri su parastaxu si ponit paperi intalliau de medas bentinas: orrúbiu, grogo, asulu
4.
a primu bentinu li palfeit chi cudhu cheriat bufare ◊ ne dh'apo bogadu a sa bentina ◊ vivendhe de refudos e frighinas andhamos peri vias solitàrias cun d-una beste de milli bentinas (A.Casula)
Tradutziones
Frantzesu
pelage
Ingresu
hair,
coat
Ispagnolu
manto,
pelaje,
piel
Italianu
manto,
pelame,
colóre del pelame
Tedescu
Fell,
Pelz.
carregàrre , avb Definitzione
atacau, própriu tocandhosi carre cun carre
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
au contact du corps
Ingresu
on contact with the skin
Ispagnolu
piel contra piel
Italianu
a contatto con la pèlle
Tedescu
dicht an der Haut.
còdi , nf, nm: cuda,
cude,
cudu Definitzione
su pígiu de pitzu de sa carre, sa pedhe fine de sa carena; su lardu cun su corgiolu
Sinònimos e contràrios
corgiolu,
cudis,
scuda
/
pedhe
2.
arribba sa piús cude manna de su lardu a maju longu!
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
cute(m)
Tradutziones
Frantzesu
peau,
derme
Ingresu
skin
Ispagnolu
piel,
cutis
Italianu
cute,
dèrma
Tedescu
Haut.
cógliu , nm: colzu 1,
córgiu,
corju,
corzu,
croxu Definitzione
est prus che àteru sa pedhe de animales de petza manna (àinu, boe, cuadhu, e àteros) e po cussu grussa meda; si narat in cobertantza de sa pedhe de su cristianu puru, mescamente a disprétziu, o de calecunu bestimentu malu a manigiare samunandho de cantu est grussu
Sinònimos e contràrios
pedhe
/
còglia,
corgiolu,
iscortza,
scroxu
/
pidhoncu
Maneras de nàrrere
csn:
su croxu de sa mela, de s'àxina, croxu de àrburi, de pani, de nuxi, de méndula, de arenada, de coloru = sa corza; gherrare a corjos = a istrumpas
Frases
de sos corzos contzados, segundhu s'animale si faghent loros, sogas, traíglias, solas e àteru ◊ li lasso su colzu a si lu fàghere a botinos
2.
no podea abarrai in croxu de su feli chi tenea! ◊ ancu ti boghent su corzu, coromeu!…◊ lu felzeint a ue su colzu est piús duru ◊ timet a lu corpare, a su fizu, a bortas puru chi li guastet su corzu!…
3.
bogadichelu cussu corzu de tzacheta, ca ti la sàmuno!
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
coriu(m)
Tradutziones
Frantzesu
cuir,
peau
Ingresu
leather,
rind
Ispagnolu
cuero,
piel
Italianu
cuòio,
bùccia
Tedescu
Leder,
Schale.
corpadúra , nf Definitzione
su acropare, mescamente nau de sa manera de fàere una cosa; difetu de su frutuàriu (es. pira, mela, néspula) candho a tretighedhos si dhis sicat su corgiolu po maladia o fintzes po cropighedhu de calecuna cosa (es. gràndhile); genia de cropu o tocada chi iat a fàere unu mortu a is bios chi po cussu nanca ndhe iant a orrúere malàidos o fintzes mòrrere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frappement,
tavelure
Ingresu
withered fruit
Ispagnolu
fruta con la piel arrugada
Italianu
ticchiolatura
Tedescu
Braunfleckigkeit.
muntonínu , nm Definitzione
pedhe de mascu brebeghinu
Tradutziones
Frantzesu
cuir de mouton,
basane
Ingresu
ram skin
Ispagnolu
piel de musmón
Italianu
pèlle di montóne
Tedescu
Schafleder.
pedhàmene, pedhàmine, pedhàmini , nm Definitzione
is pedhes, cantidade de pedhes, totu sa pedhe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
peaux
Ingresu
hides
Ispagnolu
piel
Italianu
pellame
Tedescu
Lederwaren.
pedhànciga, pedhàntziga , nf Definitzione
coment'e pígiu de pedhe, pedhutu tostau
Sinònimos e contràrios
pedhutu,
pedhíciula
Frases
a unu famidedhu dat sa tita, ma li mordet cun fele sos cabixos che pedhànciga sicos (P.Casu)◊ e chie bi la faghet a mastigare custa pedhànciga?!…
Tradutziones
Frantzesu
structure fibreuse par laquelle un muscle s'insère sur un os
Ingresu
dry skin
Ispagnolu
piel dura y seca
Italianu
pellètica
Tedescu
Feuerschwamm.
pèdhe , nf: pedhi Definitzione
est su pígiu de fora de un'organísimu animale, fintzes de animales piticos e po cussu de pagu grussària (de animale mannu si narat córgiu, de su porcu corzolu, de su cristianu fintzes cude); totu s'abe de unu casidhu candho, bogau su mele, si che càmbiat a un'àteru casidhu; in cobertantza, morte de persona / pedhe crua = chi no est contzada; min. pedhitzola = pedhe contzada, minoredha
Sinònimos e contràrios
corgiolu,
corju,
pidhoncu
Maneras de nàrrere
csn:
p. de s'ocru = prapedha, covacu de s'ogru; a pedhes mortas, a p. pérdida = cun totu s'ànima, chentza si risparmiare, chentza abbaidare su perígulu; èssere in pedh'e mama = ispollincu nudu, chentza bestimenta nudha, aici acomenti si nascit; curri su cuadhu a pedhi = a sa nuda; èssere o pònneresi a pedhe innanti = arriscare, pònneresi in perígulu, afrontare su perígulu chentza si risparmiare; leare sa pedhe a unu = bochire; pedhe morta = pedhevogu; pedhe crua = chentza contzada; zúchere sa pedhe imbolicada a s'ossu = romasu cadidu, èssiri marriu meda, sentza prupa nudha, isceti pedhi e ossus; pedhe pedhe, pedhi pedhi = própiu suta de sa pedhe, intr'e petza e croxu; tocai pedhi pedhi = tocare carre cun carre; aggarrare a ccn. pedhe pedhe = betàreli manos a subra; pònniri sa pedhi de unu a bendi = bogàreli fogu, nàrrere cosas chi no sunt, fàghere a birgonza a unu; iscroxai su priogu pro sa p. = èssere limidos a s'úrtimu etzessu, asuriosos a meda; èssere tirau che pedhe in brocu = èssiri tirau che cani, èssere chentza tempus nudha nudha pro s'itevàghere; èssere che pilu in pedhe, a pedhi = (nau de una mata o fintzas de àteru) chi portat frutu meda, chi est càrriga càrriga, a meda; lassa fàchere a Tziu Pedhe! = lassa fàghere a Zagu, lassai fai a mimi!; guai de sa pedhi tua! = arguai a tie!; èssiri mala pedhi = malu, dadu a su malu fàghere
Frases
totu su corpus umanu est cobertu de sa pedhi e de su pilloncu ◊ sa brusiadura est crusiada e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ sas pedhes de anzone, de berbeghe, de craba las collint a las contzare ◊ is prus mannos drommiant ammontaos cun pedhes de brebei ◊ a sa pedhi mia no dhi apodhat su soi
2.
at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes ◊ at bocau sos mojos a montes ube su beranu est prus sucotianu e sas pedhes si campant totucantas
3.
fachiant bardanas e fortzis zuchiant peri carchi pedhe in sa cusséntzia ◊ paritzas pedhes teniat a pala e at fatu trint'annos de bandhidu
4.
ocannu sas olias ndhe sunt che pilu in pedhe, de cantu ant barriadu! ◊ me ingunis c'est su muschitu a pedhi, dhoi fut su priogu a pedhi ◊ in cussu logu dhoi fait su fenugu a pedhi ◊ in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu ◊ sos mannos nostros ant dadu mente e ànima a sa terra, si sunt cunsagrados a issa a pedhes mortas ◊ si lis presenteit unu becu mannu a ischélios e a isburridas chi ndhe pesaiant sa pedhe in palas ◊ mi ant aggarrau pedhe pedhe e a caserma!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pedde, Peddes, Peddi, Peddis
/
prb:
in pedhe anzena corrias largas! ◊ in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
pelle(m)
Tradutziones
Frantzesu
peau,
épiderme
Ingresu
skin
Ispagnolu
piel
Italianu
pèlle,
epidèrmide
Tedescu
Haut,
Epidermis.
pilirintzòne , nm Definitzione
pedhighedha fine, pigighedhu de pedhe
Sinònimos e contràrios
pidhoncu
Terminologia iscientìfica
crn
Tradutziones
Frantzesu
peau
Ingresu
cuticle
Ispagnolu
trocito de piel
Italianu
pellicina
Tedescu
Häutchen.
taschèdha , nf Definitzione
sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu)
Sinònimos e contràrios
istaca,
mocilla,
tasca
Terminologia iscientìfica
stz
Tradutziones
Frantzesu
musette en cuir
Ingresu
skin haversack
Ispagnolu
mochila de piel
Italianu
tascapane di pèlle
Tedescu
Lederwandertasche.