abbovài, abbovàre , vrb Definizione
fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa
Sinonimi e contrari
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbovai,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
piocai,
scafai,
trampai
/
transire,
trassicare
Frasi
furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas!
2.
Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire l'idiot,
prendre pour un idiot
Inglese
to mock
Spagnolo
abobar
Italiano
prèndere per scémo
Tedesco
taüschen,
verdummen,
erstaunen.
bàtibi , nm: bàtile,
bàtili Definizione
pígiu grussu de orrobba modhe chi si ponet a s'animale asuta de sa sedha, fintzes asuta de su giuale (a s'àinu de mola, in gatzile); istràciu béciu o cosa imbrutada e lègia che unu bàtile e fintzes su panneananti (fardita) chi si ponet a is mascos brebeghinos
Sinonimi e contrari
tramatzeta
/
cdh. bàtulu
Modi di dire
csn:
fàgheresi a bàtile = nadu de cosa modhe chi si falat a pizu russu e tostu (lana, pilos, àteru); pònnere sos bàtiles a unu = pònnere sos corros (cun d-una parente); betare sos bàtiles a unu = incurpàrelu de carchi cosa; mòrrere a bàtiles = a cedhas, in medas, a trumas; ghetàresi su b. = imbrutàresi in su sensu de si leare sa responsabbilidade de fàghere cosa chi no piaghet
Frasi
apo sétzidu s'acheta sentza bàtile e ne sedha ◊ su bàtili de s'arresi ◊ ge ndi eis postu de bàtibis a trotu e a travessu!…◊ cussa bestimenta dèu dha pongu po bàtili a burrincu!
2.
su bàtile de pretzebbos seculare est zusta s'ora de nos lu catzare! ◊ zughet sos pilos a unu bàtile, chentza si los samunare mai! ◊ fit imbussulatu in cudhu bàtile comporatu pro sa cumbénia de su preju baratu
3.
in sas trintzeras sos zòvanos fint morindhe a bàtiles
4.
ses tui su chi as traíxiu e bolis detai is bàtilis a is àturus!
Etimo
ltn.
quactile
Traduzioni
Francese
tapis,
coussin pour selle
Inglese
undersaddle rug
Spagnolo
sudadero
Italiano
tappetino sottosèlla
Tedesco
Woilach.
caladòris , nm pl Definizione
trastighedhos chi serbint a pigare istrégiu budhiu postu in su fogu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poignées pour saisir un objet chaud
Inglese
small grips
Spagnolo
agarrador
Italiano
presine
Tedesco
Topflappen.
casèra , nf: caxera Definizione
logu o istugighedhu a pònnere casu; fintzes istabbilimentu inue si faet su casu
Frasi
bamas paschindhe ant linfas sintzeras, petas gustosas e lanas biancas chi dant vida a telarzos e caseras
2.
no che at prus ne caseras e ne butegas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit récipient pour le fromage râpé
Inglese
cheese-bowl
Spagnolo
quesera
Italiano
formaggièra
Tedesco
Käsedose.
càsticu , avb: càstigu,
càstiu 1 Definizione
a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu
Sinonimi e contrari
| ctr.
fitianu
Frasi
custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réservé pour les grandes occasions
Inglese
reserved for the feasts
Spagnolo
para las fiestas
Italiano
riservato per le fèste
Tedesco
für die Festtage aufbewahrt.
coberigàscia , nm Definizione
telu téssiu po dhu pònnere a usu de tiàgia in pitzu de is càscias
Sinonimi e contrari
coberibbanca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nappe pour coffre
Inglese
box cover
Spagnolo
tela para cubrir las arcas
Italiano
copricassa
Tedesco
Truhedecke.
coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja,
cuilàglia,
cuilàrgia,
cuilarza,
cuilarzu,
cuilarxa,
cuilarxu,
cuilatza,
cuilaxa,
curiatza Definizione
tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra
Sinonimi e contrari
coibi,
pastoritzale
Frasi
cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terrain où il y a des enceintes pour les animaux
Inglese
corral
Spagnolo
terreno donde hay apriscos
Italiano
terréno dóve insistono i recinti per il bestiame
Tedesco
Viehpferch.
contrasinnàre , vrb Definizione
cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos)
Traduzioni
Francese
modifier la marque du bétail pour tromper
Inglese
to falsify the signs
Spagnolo
cambiar la marca de las reses
Italiano
falsare i ségni
Tedesco
die Zeichen entstellen.
corroàre , vrb Definizione
sighire a foedhare difendhendho donniunu su pàrrere suo, fintzes abboghinare
Sinonimi e contrari
abbetiae,
atoliai
Frasi
siat comente si siat, eo su chi cheres tue no lu podo fàghere, at corroadu Zuanne (Z.F.Pintore)◊ Est Pinedhu! Est Pinedhu! - corroant a cuncordu totu sos púpulos -
Traduzioni
Francese
insister pour défendre son propre opinion
Inglese
to dwell on defence of his own opinion
Spagnolo
obstinarse
Italiano
insìstere a difésa del pròprio parére
Tedesco
bei seiner Meinung bleiben.
cóvinu , nm Definizione
arretza po piscare ambidha, nassa fata cun pértiga
Terminologia scientifica
pscd
Etimo
ltn.
cophinus
Traduzioni
Francese
nasse pour pêcher l'anguille
Inglese
eel basket
Spagnolo
nasa para anguilas
Italiano
nassa per anguille
Tedesco
Aalreuse.
cuadretàrju , nm Definizione
operaju chi segat su ortigu a cuadros a dh'aprontare po fàere is tapos
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ouvrier qui coupe le liège en carrés pour en faire des bouchons
Inglese
divider into squares
Spagnolo
obrero que corta el corcho en cuadros para tapones
Italiano
quadrettatóre
Tedesco
wer kariert.
escabítu , nm Definizione
cosighedha fine bona a tènnere po allumiare su fogu
Sinonimi e contrari
chimuza,
frustigalla,
pampuzia
Traduzioni
Francese
substance pour allumer le feu
Inglese
tinder
Spagnolo
yesca
Italiano
ésca per accèndere il fuòco
Tedesco
Zunder.
frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua,
freuledha,
frígula Definizione
ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru
Sinonimi e contrari
ambu,
pistizone,
sucu
Frasi
beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus
Cognomi e Proverbi
smb:
Fregula
Etimo
itl.
frégolo
Traduzioni
Francese
pâtes alimentaires granulées pour soupe
Inglese
typical sardinian pasta for soups
Spagnolo
pastas sardas para sopas
Italiano
tipo di pasta sarda per minèstre
Tedesco
sardische Suppennudeln (Pl.).
intrafórru , nm: intreforru Definizione
forra de mesu
Etimo
ctl., spn.
entreforro
Traduzioni
Francese
toile pour doublure
Inglese
inner lining
Spagnolo
entretela
Italiano
controfòdera
Tedesco
Zwischenfutter.
irfrissuràre , vrb: isfressurare,
isfrisciurai,
isfrissurare,
sfrisciurai Definizione
bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu
Sinonimi e contrari
irmatare
/
matanare,
ischissimignare,
smerai
2.
su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en quattre pour qqn.
Inglese
to leave no stone unturned
Spagnolo
echar los hígados,
desvivirse por
Italiano
farsi in quattro per qlc. o qls.
Tedesco
sich vierteilen.
ischèra , nf Definizione
su tziringone chi si ponet po anniscai su pische, is nassas
Sinonimi e contrari
tzirringoni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lombric pour amorcer le poisson
Inglese
bait
Spagnolo
lombriz puesto para cebo
Italiano
lombrico per ésca
Tedesco
Köderwurm.
lóru , nm: lou,
lovru Definizione
corria longa de pedhe de bulu a una pígiu, lada unos duos o tres centímetros, po acapiare su giuale a is corros de is boes (si narat fintzes de una genia de fune ladita de pramma, téssia cun tres codriolas prus fines): lovru est a logos su chi aterue narant presorzu, lióngiu / min. loritu = corria de pedhe; tirare sos loros = pònnere in galera
Sinonimi e contrari
cinsòrgia,
cussorza 1
Frasi
milli isperas atzendhent in su coro a su massaju chi at prontu aradu, loru e redinaju e su giú e s'abba est isetendhe (F.Sechi)
2.
cussa est zente de malu loru, a boche àere postu a un'ala sentza ischire mancu proite!
3.
sa cresura de su tempus at brincau po istuturare lovros, po truncare su chircu de sa timória (G.Brocca)
Cognomi e Proverbi
smb:
Loru
Etimo
ltn.
lorum
Traduzioni
Francese
courroie de cuir pour fixer le joug aux cornes
Inglese
yoke strap
Spagnolo
rolla
Italiano
giuntóia
Tedesco
Zugstrang.
marrúfu , nm Definizione
nassa e logu inue tenent e pesant s'aliusta bia
Terminologia scientifica
pscd
Traduzioni
Francese
vivier pour langoustes
Inglese
lobster hatchery
Spagnolo
criadero para langostas
Italiano
vivàio per aragòste
Tedesco
Langustenteich.
nuschèra , nf Definizione
su istare nuschendhe, fragandho, fintzes s'arrancu chi si pigat; istugighedhu cun àcua de fragus
Sinonimi e contrari
nuschinzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
flacon pour parfum
Inglese
parfum bottle
Spagnolo
olfacción,
pomo
Italiano
portaprofumi
Tedesco
Fläschchen Parfüm.
pertesàre , vrb Definizione
perricare o abbetiare po interessu, torracontu, fàere o su si fàere sa parte, is partes (aus. àere)
Traduzioni
Francese
prendre parti pour qqn.qqch
Inglese
to side (with)
Spagnolo
tonar partido (por)
Italiano
parteggiare
Tedesco
Partei nehmen.