acerbonài , vrb: cerbonai Definizione
pònnere su cerboni, s’arraiga, a bide o àteru, po dha mantènnere
Sinonimi e contrari
arradicare
2.
issu tenit sa bíngia totu bèni acerbonada
Terminologia scientifica
bng
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
échalasser la vigne
Inglese
vines staking
Spagnolo
arrodrigar
Italiano
méttere i palétti alle viti
Tedesco
pfählen.
bíde , nf: bidi,
vide Definizione
genia de linna chi faet a cannàile longu e fine si no est pudada, est de tantas calidades, faet fògia manna a bicos, bogat su frutu (àghina, ua) a gurdone
Sinonimi e contrari
aidi,
salmentu
Modi di dire
csn:
b. americana = zenia de bide areste, bide chi si prantat a fàghere a barbatella pro l'innestare a b. sarda (sa chi batit frutu bonu); canna de b. = pértia, itl. tràlcio (a bortas est totu su fundhu puru, candho sa b. est fata a bérgula); filu de bide = órdine, giuali
Frasi
sa bide si podet pesare a fundhos minores o a bérgula ◊ sa bide si pudat tra frearzu e martu ◊ sa bide sarda agguantat de prus s'assutore
Terminologia scientifica
frt, Vitis vinifera ssp. vinifera
Etimo
ltn.
vite(m)
Traduzioni
Francese
vigne,
cépage
Inglese
vine
Spagnolo
vid
Italiano
vite,
vitigno
Tedesco
Weinrebe,
Weinstock.
bígna , nf: bíngia,
bintza,
binza,
víngia Definizione
terrenu postu, pastinadu, prantau a bide
Sinonimi e contrari
pàltinu
Modi di dire
csn:
pònnere b. = prantai su sarmentu, fai bíngia noa, noedha; bogare una terra a b. = triballare sa terra a fundhu meda chi fetat a bi prantare sa bide; b. bogada a ràllia = sa terra totu segada, móida; b. fata a canales = sa terra segada petzi ifilu de s'órdine; girada de bíngia = su tretu tra sos órdines e sa làcana, sa cresura; giuali de b. = órdine de bide, de fundhos; pratza de b. = su tretu in mesu de duos órdines; bagantinu de b. = tretu lassadu chentza postu a bide, in binza, in sos oros de fora; sa b. si marrat o arat, si cratzat, s'iscràciat, si fait de pruàcia, si pudat; impalai sa b. = pònnere sa raiga a sos fundhos; ispuzonare sa b. = ismamai; b. a fichetes = a órdines; b. a cannitu = a bérgulas; b. a rabatzones = a fundhos bassos; andhare a b. pinta = in sas pigadas, andhare unu pagu de rugadis pro èssere prus pagu peleosu; faedhos nados a binza pinta = faedhos a duas caras, fartzos, itl. equìvoci
Frasi
si no bufo binu, sas binzas, tandho, puite seo tribballandhedhas?! ◊ cheria faedhare su mere po cras, ca mi cheria assigurare si andhaus a marrare in binza ◊ iant batiu dea is bíngias cadinos prenos de àghina ◊ is bíngias ocannu funt carriadas de àniga
2.
ite mi ndh'importat? no siat chi mi che ponzat su cadhu in binza, puru!…◊ gei no mi nd'at a scicutai sa bíngia! ◊ no cherimus préigas de rujadis ne faedhos chi andhant a binza pinta (G.Fiori)
Etimo
ltn.
vinea
Traduzioni
Francese
vigne,
vignoble
Inglese
vines
Spagnolo
viña
Italiano
vigna,
vignéto
Tedesco
Weinberg.
brandalliéri , nm Definizione
bide, pértiga, sarmentu americanu
Traduzioni
Francese
vigne americaine
Inglese
American vine
Spagnolo
vid americana,
labrusco
Italiano
vite americana
Tedesco
Art Weinstock.
paltinàre , vrb: pastinare,
pastinzare Definizione
prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu
Frasi
at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide
2.
sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos
3.
apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia…
4.
si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie at dinare pastinzat binza in sa codina
Etimo
ltn.
pastinare
Traduzioni
Francese
planter la vigne
Inglese
to plant a vineyard
Spagnolo
plantar la viña
Italiano
impiantare la vigna
Tedesco
einen Weinberg anlegen.
parpàghine , nf: parpàine,
parpàjine Definizione
pértia furada o cambu, canna de bide, interraos a betare arraighinas chentza ndhe dhos segare de su fundhu, ma fintzes canna de bide (sarda) chi si prantat segada de su fundhu
Sinonimi e contrari
abràina,
brabàina
Etimo
ltn.
propagine(m)
Traduzioni
Francese
marcotte de vigne
Inglese
layer
Spagnolo
mugrón,
esqueje
Italiano
propàggine,
magliòlo
Tedesco
Ableger.
rabatzòne, rabatzòni , nm Definizione
fundhu de bide (mescamente andhau male, sicau)
Sinonimi e contrari
cocina,
truigu
Frasi
pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone
Etimo
ctl.
rabassó
Traduzioni
Francese
cep de vigne
Inglese
vine stump
Spagnolo
cepa de vid
Italiano
céppo di vite
Tedesco
Rebenstamm.
salméntu , nm, nf: sammentu,
sarmenta,
sarmentu,
sermenta,
sermentu,
silmentu,
sirmentu Definizione
sa bide chi bogat s’àghina de papare e po binu, nau siat de su fundhu e siat de is cambos o pértigas chi bogat dónni’annu in is pudones (saetàmine, cannas o pértigas): si narat fintzes de terrenu prantau a bíngia; sonajolu o pitariolu fatu cun d-unu orrugu de canna de bide sicada isperrau de longu: is duas perras si acàpiant a cada parte ponendhodhoe in mesu una tirighedha de corgiola de bide etotu / in su sarmentu si distinghet: sa cotzina, su truncu, sa pértia, su pudoni o puda o cabudiana e in custa is ogos; sa pértiga bogat sa fògia, su gurdone, is sintzillus o filongiana
Sinonimi e contrari
bide,
gialmentu,
isammentu,
rubbanu
Modi di dire
csn:
sa sula de sa sarmenta = canna de bide, pértia o camba de sarmentu; giuali de s. = órdine; su sermentu iscapat = isparat, bogat sa bide noa
Frasi
in bíngia tenit mila fundus de sarmentu ◊ su sirmentu si allumat luego ◊ is perdixis benint a si apatai asuta de is fundus de sermentu ◊ s'abba de su silmentu l'assaboro prima a píndulas e pustis che… Noè (A.Dettori)◊ in maju su sammentu nou cheret ipuzonadu ◊ prima chi su sermentu iscapit bollu arai sa bíngia ◊ dona cura a meigai sa bíngia ca peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta!
2.
ajaja tenit un'arroghedhu de sarmentu e po sa binnenna boit a dh'agiurai
Cognomi e Proverbi
prb:
àcua e bentu, annada de sarmentu
Terminologia scientifica
frt, Vitis vinifera ssp. vinifera
Etimo
ltn.
sarmentum
Traduzioni
Francese
vigne,
sarment
Inglese
vine-shoot
Spagnolo
vid,
sarmiento
Italiano
vite,
sarménto
Tedesco
Weinrebe,
Rebschößling.
truígu , nm Definizione
fundhu de bide, pitzu
Sinonimi e contrari
rabatzone
Frasi
est torradu cun sa béltula prena de truigos
Traduzioni
Francese
cep de vigne
Inglese
vine stock
Spagnolo
cepa
Italiano
céppo di vite
Tedesco
Stock.