Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acerbonài , vrb: cerbonai Definitzione pònnere su cerboni, s’arraiga, a bide o àteru, po dha mantènnere Sinònimos e contràrios arradicare 2. issu tenit sa bíngia totu bèni acerbonada Terminologia iscientìfica bng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu échalasser la vigne Ingresu vines staking Ispagnolu arrodrigar Italianu méttere i palétti alle viti Tedescu pfählen.

bíde , nf: bidi, vide Definitzione genia de linna chi faet a cannàile longu e fine si no est pudada, est de tantas calidades, faet fògia manna a bicos, bogat su frutu (àghina, ua) a gurdone Sinònimos e contràrios aidi, salmentu Maneras de nàrrere csn: b. americana = zenia de bide areste, bide chi si prantat a fàghere a barbatella pro l'innestare a b. sarda (sa chi batit frutu bonu); canna de b. = pértia, itl. tràlcio (a bortas est totu su fundhu puru, candho sa b. est fata a bérgula); filu de bide = órdine, giuali Frases sa bide si podet pesare a fundhos minores o a bérgula ◊ sa bide si pudat tra frearzu e martu ◊ sa bide sarda agguantat de prus s'assutore Terminologia iscientìfica frt, Vitis vinifera ssp. vinifera Ètimu ltn. vite(m) Tradutziones Frantzesu vigne, cépage Ingresu vine Ispagnolu vid Italianu vite, vitigno Tedescu Weinrebe, Weinstock.

bígna , nf: bíngia, bintza, binza, víngia Definitzione terrenu postu, pastinadu, prantau a bide Sinònimos e contràrios pàltinu Maneras de nàrrere csn: pònnere b. = prantai su sarmentu, fai bíngia noa, noedha; bogare una terra a b. = triballare sa terra a fundhu meda chi fetat a bi prantare sa bide; b. bogada a ràllia = sa terra totu segada, móida; b. fata a canales = sa terra segada petzi ifilu de s'órdine; girada de bíngia = su tretu tra sos órdines e sa làcana, sa cresura; giuali de b. = órdine de bide, de fundhos; pratza de b. = su tretu in mesu de duos órdines; bagantinu de b. = tretu lassadu chentza postu a bide, in binza, in sos oros de fora; sa b. si marrat o arat, si cratzat, s'iscràciat, si fait de pruàcia, si pudat; impalai sa b. = pònnere sa raiga a sos fundhos; ispuzonare sa b. = ismamai; b. a fichetes = a órdines; b. a cannitu = a bérgulas; b. a rabatzones = a fundhos bassos; andhare a b. pinta = in sas pigadas, andhare unu pagu de rugadis pro èssere prus pagu peleosu; faedhos nados a binza pinta = faedhos a duas caras, fartzos, itl. equìvoci Frases si no bufo binu, sas binzas, tandho, puite seo tribballandhedhas?! ◊ cheria faedhare su mere po cras, ca mi cheria assigurare si andhaus a marrare in binza ◊ iant batiu dea is bíngias cadinos prenos de àghina ◊ is bíngias ocannu funt carriadas de àniga 2. ite mi ndh'importat? no siat chi mi che ponzat su cadhu in binza, puru!…◊ gei no mi nd'at a scicutai sa bíngia! ◊ no cherimus préigas de rujadis ne faedhos chi andhant a binza pinta (G.Fiori) Ètimu ltn. vinea Tradutziones Frantzesu vigne, vignoble Ingresu vines Ispagnolu viña Italianu vigna, vignéto Tedescu Weinberg.

brandalliéri , nm Definitzione bide, pértiga, sarmentu americanu Tradutziones Frantzesu vigne americaine Ingresu American vine Ispagnolu vid americana, labrusco Italianu vite americana Tedescu Art Weinstock.

paltinàre , vrb: pastinare, pastinzare Definitzione prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu Frases at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide 2. sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos 3. apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia… 4. si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus! Sambenados e Provèrbios prb: chie at dinare pastinzat binza in sa codina Ètimu ltn. pastinare Tradutziones Frantzesu planter la vigne Ingresu to plant a vineyard Ispagnolu plantar la viña Italianu impiantare la vigna Tedescu einen Weinberg anlegen.

parpàghine , nf: parpàine, parpàjine Definitzione pértia furada o cambu, canna de bide, interraos a betare arraighinas chentza ndhe dhos segare de su fundhu, ma fintzes canna de bide (sarda) chi si prantat segada de su fundhu Sinònimos e contràrios abràina, brabàina Ètimu ltn. propagine(m) Tradutziones Frantzesu marcotte de vigne Ingresu layer Ispagnolu mugrón, esqueje Italianu propàggine, magliòlo Tedescu Ableger.

rabatzòne, rabatzòni , nm Definitzione fundhu de bide (mescamente andhau male, sicau) Sinònimos e contràrios cocina, truigu Frases pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone Ètimu ctl. rabassó Tradutziones Frantzesu cep de vigne Ingresu vine stump Ispagnolu cepa de vid Italianu céppo di vite Tedescu Rebenstamm.

salméntu , nm, nf: sammentu, sarmenta, sarmentu, sermenta, sermentu, silmentu, sirmentu Definitzione sa bide chi bogat s’àghina de papare e po binu, nau siat de su fundhu e siat de is cambos o pértigas chi bogat dónni’annu in is pudones (saetàmine, cannas o pértigas): si narat fintzes de terrenu prantau a bíngia; sonajolu o pitariolu fatu cun d-unu orrugu de canna de bide sicada isperrau de longu: is duas perras si acàpiant a cada parte ponendhodhoe in mesu una tirighedha de corgiola de bide etotu / in su sarmentu si distinghet: sa cotzina, su truncu, sa pértia, su pudoni o puda o cabudiana e in custa is ogos; sa pértiga bogat sa fògia, su gurdone, is sintzillus o filongiana Sinònimos e contràrios bide, gialmentu, isammentu, rubbanu Maneras de nàrrere csn: sa sula de sa sarmenta = canna de bide, pértia o camba de sarmentu; giuali de s. = órdine; su sermentu iscapat = isparat, bogat sa bide noa Frases in bíngia tenit mila fundus de sarmentu ◊ su sirmentu si allumat luego ◊ is perdixis benint a si apatai asuta de is fundus de sermentu ◊ s'abba de su silmentu l'assaboro prima a píndulas e pustis che… Noè (A.Dettori)◊ in maju su sammentu nou cheret ipuzonadu ◊ prima chi su sermentu iscapit bollu arai sa bíngia ◊ dona cura a meigai sa bíngia ca peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta! 2. ajaja tenit un'arroghedhu de sarmentu e po sa binnenna boit a dh'agiurai Sambenados e Provèrbios prb: àcua e bentu, annada de sarmentu Terminologia iscientìfica frt, Vitis vinifera ssp. vinifera Ètimu ltn. sarmentum Tradutziones Frantzesu vigne, sarment Ingresu vine-shoot Ispagnolu vid, sarmiento Italianu vite, sarménto Tedescu Weinrebe, Rebschößling.

truígu , nm Definitzione fundhu de bide, pitzu Sinònimos e contràrios rabatzone Frases est torradu cun sa béltula prena de truigos Tradutziones Frantzesu cep de vigne Ingresu vine stock Ispagnolu cepa Italianu céppo di vite Tedescu Stock.