abentuài , vrb: bentulai*,
ventulare Definizione
fàere bentu, aera, pesare in artu cosa a manera de pigare bentu; mòvere o fàere che bentu
Sinonimi e contrari
ibentulai,
ispagiare
/
isperditziai,
sparessi
Frasi
fiat abentuendusí cun su ventàgliu ◊ custa est s'ora de abentuai! ◊ su trigu beniat trebau e abentuau
2.
e cantu atrautzadas de febi sena de bentu as dépiu abentuai!
Traduzioni
Francese
aérer
Inglese
to air
Spagnolo
aventar,
airear
Italiano
aereare
Tedesco
lüften.
abrína , nf: alvina,
avrina Definizione
bentu fridu cun népide; fintzes una genia de ànima mala
Sinonimi e contrari
abra,
araghe,
atza 1,
disàura,
frina,
fruxone
Frasi
apo bidu sas avrinas de sas dies e sas rochellas
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bise
Inglese
very cold air
Spagnolo
viento frío
Italiano
sizza
Tedesco
eisiger Wind.
addotorài, addotoràre , vrb Definizione
giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda
Traduzioni
Francese
décerner un diplôme,
obtenir son diplôme,
faire le pédant
Inglese
to graduate,
to air one’knowledge
Spagnolo
licenciarse,
titularse,
maestrear,
presumir de docto
Italiano
addottorarsi,
fare il saccènte
Tedesco
doktorieren,
den Besserwisser spielen.
aèra , nf, nm: (fintzes àera)
àeri,
àghera,
àira,
àiri,
ari 2,
ària Definizione
ammesturu de gasos chi cumponent s'atomosfera totu a inghíriu de sa Terra, fatu pruschetotu de azotu (a giru de su 76%) e de ossígenu (unu 23%), fintzes gasos raros e anidride carbónica: candho est in movimentu dha naraus bentu, currente, frina; si narat fintzes cun s'idea de logu, su chi si biet in artu, castiandho fache a foras de sa Terra (e deosi fintzes solu su chi si biet fora de sa Terra, es. s’a. istedhada); nau pl., is nues; su chi paret unu castiandhodhu in cara, pruschetotu po su chi tenet de assimbígiu a un'àteru / a/c. po su gasu chi si respirat si narat agiummai solu ària; min. aeredha, aerita = bentighedhu
Sinonimi e contrari
bentu
/
celu
/
nue
/
aerada,
aeru,
aerzu
Modi di dire
csn:
leare o pigai ària = essire a logu abbertu, ue bi est currindhe aera; aera colada = currente de ària; ària morta = in logu serradu, ària pòvera meda de ossígenu; is aris = sas nues; ari inturriada, aera muda = aera annuada meda; ari boiratza = aera cun pagas nues artas; ari crobeta = aera annuada, cuguzada, àiris ingruius; aera frimma = aera annuada, ma séria; aeras móvidas = aera totu nues andhendhe; aeras frisciadas = chi no bi cheret pròere mancu annuada, tempus de assutore; ari bella = aera neta; aeras bassas = nues bassas; colore de aera = asulu; corpu de aera (mescamente a s'ogru)= corpu de bentu chi agghejat s'ogru o chi noghet a su saludu; betàrendhe sas aeras = pròiri a meda de fai dannu; sa bortaedie est perdindhe aeras = est irmurinendhe, iscurighendhe; èssere che faladu de sas aeras = no ischire mancu ite l'at capitadu, no cumprèndhere nudha coment'e candho unu est pesendhe de maladia; fuedhai a s'ària = faedhare chentza fundhóriu; tèniri ària bella = pàrrere bellu, èssere bellu de bisura; donai o ghetai ària a unu (nau de genti) = assemizare a unu; connòschere a unu a s'aera = a sa bisura (ca si assimbillat a is àterus de sa famíllia); leare s'ària a unu (a una domo) = impedumàreli sa vista, fàghereli àtera domo in dainanti de no poder bídere atesu
Frasi
est conca a sa bentana apitu de una sisia de àghera ◊ respiramus s'aera ◊ no est tirandhe prus aeredha ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at leadu colpu de aera essendhe de su caldu a su fritu ◊ a su sole de s'istiu s'aera paret ballendhe ◊ inoghe che at friscura ca ch'est currindhe aera ◊ s'ària morta in miniera nd'istudàt fintzas sa luxi
2.
s'aera ammontat totu su Pianeta ◊ is àrias funt annurradas ◊ s'aera podet èssere annuada, neta, séria, frita, muda, crucuriosa, abbudhada, istedhada, berbegada ◊ est pruendi e is àrias no portant ogu de iscampiai ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ aeras frisciadas: annuat ma no proet! ◊ s'aera est torrendhe a barriare: istimmei chi proet! ◊ est essiu su soli e at fatu isparessi is àiris iscuriosus e ingruius
3.
dhi ghetas un'ària, a cussu ◊ ndh'at un'àera de su babbu
4.
candho liu apo nau, issos che sunt falaos che dae s'àghera, ma apustis si ndhe sunt cuntentaos ◊ sas cantones de como parent irfumentos de majarza pro zente chi at imbertu ària mala! ◊ masedu e atontadu che anzone, mi paria faladu dae s'aera!
Cognomi e Proverbi
smb:
Airi, Ari
Etimo
ltn.
aera
Traduzioni
Francese
air
Inglese
air
Spagnolo
aire,
bóveda celeste
Italiano
ària,
vòlta celèste
Tedesco
Luft,
Himmelsgewölbe.
astrolicàre , vrb: astroligare,
astrologare Definizione
foedhare credendho a is astros, a ingertu, cricare de ingertare su benidore, foedhare a s’afaiu, nàrrere istrolichéntzias, isciolórios
Sinonimi e contrari
illeriare,
imbisare,
istralobbiare,
pantasiai,
sfasolai,
stenteriai,
strolicai
Frasi
tempos bonos e malos, astrolighendhe istamus s'orizonte (S.Casu)◊ eo apo a mente mia astroligadu chi…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rêver
Inglese
to build castles in the air,
to rave
Spagnolo
fantasear,
decir disparates
Italiano
fantasticare,
farneticare
Tedesco
fantasieren.
àtza 1 , nf Definizione
bentighedhu fridu
Sinonimi e contrari
abra,
abrina,
araghe,
frina
Traduzioni
Francese
bise
Inglese
very cold air
Spagnolo
brisa fría
Italiano
sizza
Tedesco
eisiger Wind.
insérru , nm: isserru Definizione
su inserrare o abbarrare in logu serrau; logu serrau; s'ària fragosa e pòbera de ossígenu chi si faet in is logos serraos inue no si càmbiat s'ària
Sinonimi e contrari
intuvu,
isserronzu
Modi di dire
csn:
timire s'i. = tímiri su abarrai in logu serrau; i. de corant'oras = funtzione de serrada de sas barant'oras
Frasi
mi ndhe isto in cust'isserru, ube pianghet finas s'aposentu ◊ s'inserru dhi fait dannu ◊ no ischiat cumente passare su tempus, sempre inserru
2.
abberi su bracone pro intrare aera, ca s'isserru faghet male! ◊ in iscola apustis de un'ora bi at fragu de isserru, cun totu sos àlidos e chentza abbèrrere
Traduzioni
Francese
abri,
lieu retiré,
air vicié
Inglese
enclosure,
retreat,
stale air
Spagnolo
encierro,
aire viciado
Italiano
chiuso,
ritiro,
ària viziata
Tedesco
geschlossener Ort,
Ruheort,
verdorbene Luft.
intúvu , nm Definizione
fragu de inserru, fragu malu chi si dhue faet in logu serrau
Sinonimi e contrari
atufamentu,
atúfidu,
atufori,
inserru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
air vicié
Inglese
stale air
Spagnolo
aire viciado
Italiano
ària viziata,
odóre di chiuso
Tedesco
schlechte Luft,
muffiger Geruch.