Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abentuài , vrb: bentulai*, ventulare Definitzione fàere bentu, aera, pesare in artu cosa a manera de pigare bentu; mòvere o fàere che bentu Sinònimos e contràrios ibentulai, ispagiare / isperditziai, sparessi Frases fiat abentuendusí cun su ventàgliu ◊ custa est s'ora de abentuai! ◊ su trigu beniat trebau e abentuau 2. e cantu atrautzadas de febi sena de bentu as dépiu abentuai! Tradutziones Frantzesu aérer Ingresu to air Ispagnolu aventar, airear Italianu aereare Tedescu lüften.

abrína , nf: alvina, avrina Definitzione bentu fridu cun népide; fintzes una genia de ànima mala Sinònimos e contràrios abra, araghe, atza 1, disàura, frina, fruxone Frases apo bidu sas avrinas de sas dies e sas rochellas Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bise Ingresu very cold air Ispagnolu viento frío Italianu sizza Tedescu eisiger Wind.

addotorài, addotoràre , vrb Definitzione giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda Tradutziones Frantzesu décerner un diplôme, obtenir son diplôme, faire le pédant Ingresu to graduate, to air one’knowledge Ispagnolu licenciarse, titularse, maestrear, presumir de docto Italianu addottorarsi, fare il saccènte Tedescu doktorieren, den Besserwisser spielen.

aèra , nf, nm: (fintzes àera) àeri, àghera, àira, àiri, ari 2, ària Definitzione ammesturu de gasos chi cumponent s'atomosfera totu a inghíriu de sa Terra, fatu pruschetotu de azotu (a giru de su 76%) e de ossígenu (unu 23%), fintzes gasos raros e anidride carbónica: candho est in movimentu dha naraus bentu, currente, frina; si narat fintzes cun s'idea de logu, su chi si biet in artu, castiandho fache a foras de sa Terra (e deosi fintzes solu su chi si biet fora de sa Terra, es. s’a. istedhada); nau pl., is nues; su chi paret unu castiandhodhu in cara, pruschetotu po su chi tenet de assimbígiu a un'àteru / a/c. po su gasu chi si respirat si narat agiummai solu ària; min. aeredha, aerita = bentighedhu Sinònimos e contràrios bentu / celu / nue / aerada, aeru, aerzu Maneras de nàrrere csn: leare o pigai ària = essire a logu abbertu, ue bi est currindhe aera; aera colada = currente de ària; ària morta = in logu serradu, ària pòvera meda de ossígenu; is aris = sas nues; ari inturriada, aera muda = aera annuada meda; ari boiratza = aera cun pagas nues artas; ari crobeta = aera annuada, cuguzada, àiris ingruius; aera frimma = aera annuada, ma séria; aeras móvidas = aera totu nues andhendhe; aeras frisciadas = chi no bi cheret pròere mancu annuada, tempus de assutore; ari bella = aera neta; aeras bassas = nues bassas; colore de aera = asulu; corpu de aera (mescamente a s'ogru)= corpu de bentu chi agghejat s'ogru o chi noghet a su saludu; betàrendhe sas aeras = pròiri a meda de fai dannu; sa bortaedie est perdindhe aeras = est irmurinendhe, iscurighendhe; èssere che faladu de sas aeras = no ischire mancu ite l'at capitadu, no cumprèndhere nudha coment'e candho unu est pesendhe de maladia; fuedhai a s'ària = faedhare chentza fundhóriu; tèniri ària bella = pàrrere bellu, èssere bellu de bisura; donai o ghetai ària a unu (nau de genti) = assemizare a unu; connòschere a unu a s'aera = a sa bisura (ca si assimbillat a is àterus de sa famíllia); leare s'ària a unu (a una domo) = impedumàreli sa vista, fàghereli àtera domo in dainanti de no poder bídere atesu Frases est conca a sa bentana apitu de una sisia de àghera ◊ respiramus s'aera ◊ no est tirandhe prus aeredha ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at leadu colpu de aera essendhe de su caldu a su fritu ◊ a su sole de s'istiu s'aera paret ballendhe ◊ inoghe che at friscura ca ch'est currindhe aera ◊ s'ària morta in miniera nd'istudàt fintzas sa luxi 2. s'aera ammontat totu su Pianeta ◊ is àrias funt annurradas ◊ s'aera podet èssere annuada, neta, séria, frita, muda, crucuriosa, abbudhada, istedhada, berbegada ◊ est pruendi e is àrias no portant ogu de iscampiai ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ aeras frisciadas: annuat ma no proet! ◊ s'aera est torrendhe a barriare: istimmei chi proet! ◊ est essiu su soli e at fatu isparessi is àiris iscuriosus e ingruius 3. dhi ghetas un'ària, a cussu ◊ ndh'at un'àera de su babbu 4. candho liu apo nau, issos che sunt falaos che dae s'àghera, ma apustis si ndhe sunt cuntentaos ◊ sas cantones de como parent irfumentos de majarza pro zente chi at imbertu ària mala! ◊ masedu e atontadu che anzone, mi paria faladu dae s'aera! Sambenados e Provèrbios smb: Airi, Ari Ètimu ltn. aera Tradutziones Frantzesu air Ingresu air Ispagnolu aire, bóveda celeste Italianu ària, vòlta celèste Tedescu Luft, Himmelsgewölbe.

astrolicàre , vrb: astroligare, astrologare Definitzione foedhare credendho a is astros, a ingertu, cricare de ingertare su benidore, foedhare a s’afaiu, nàrrere istrolichéntzias, isciolórios Sinònimos e contràrios illeriare, imbisare, istralobbiare, pantasiai, sfasolai, stenteriai, strolicai Frases tempos bonos e malos, astrolighendhe istamus s'orizonte (S.Casu)◊ eo apo a mente mia astroligadu chi… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rêver Ingresu to build castles in the air, to rave Ispagnolu fantasear, decir disparates Italianu fantasticare, farneticare Tedescu fantasieren.

àtza 1 , nf Definitzione bentighedhu fridu Sinònimos e contràrios abra, abrina, araghe, frina Tradutziones Frantzesu bise Ingresu very cold air Ispagnolu brisa fría Italianu sizza Tedescu eisiger Wind.

insérru , nm: isserru Definitzione su inserrare o abbarrare in logu serrau; logu serrau; s'ària fragosa e pòbera de ossígenu chi si faet in is logos serraos inue no si càmbiat s'ària Sinònimos e contràrios intuvu, isserronzu Maneras de nàrrere csn: timire s'i. = tímiri su abarrai in logu serrau; i. de corant'oras = funtzione de serrada de sas barant'oras Frases mi ndhe isto in cust'isserru, ube pianghet finas s'aposentu ◊ s'inserru dhi fait dannu ◊ no ischiat cumente passare su tempus, sempre inserru 2. abberi su bracone pro intrare aera, ca s'isserru faghet male! ◊ in iscola apustis de un'ora bi at fragu de isserru, cun totu sos àlidos e chentza abbèrrere Tradutziones Frantzesu abri, lieu retiré, air vicié Ingresu enclosure, retreat, stale air Ispagnolu encierro, aire viciado Italianu chiuso, ritiro, ària viziata Tedescu geschlossener Ort, Ruheort, verdorbene Luft.

intúvu , nm Definitzione fragu de inserru, fragu malu chi si dhue faet in logu serrau Sinònimos e contràrios atufamentu, atúfidu, atufori, inserru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu air vicié Ingresu stale air Ispagnolu aire viciado Italianu ària viziata, odóre di chiuso Tedescu schlechte Luft, muffiger Geruch.