acrostài , vrb Definizione
fàere sa crosta a is papares po chi essant orrúbios, coment’e orrostios a fora
Sinonimi e contrari
arrubiai,
incrostai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rissoler
Inglese
to brown
Spagnolo
dorar,
saltear
Italiano
rosolare
Tedesco
anbraten.
ilmurinàre , vrb: immurinare,
immurrinare,
irmurinare,
irmurrinare Definizione
cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru
Sinonimi e contrari
ammurriai 1,
ammurratzare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
irmurrighinare,
irmurruinare,
murinai
Frasi
una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene!
2.
che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to brown,
to darken
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
dunkel werden.
indaoràre , vrb: indeorare,
indiorare,
indorai,
indorare Definizione
pònnere unu pigighedhu de oro, isciúndhere in s'oro; essire o fàere in colore de oro
2.
sas ispicas sont indaorandhe
Etimo
itl.
indorare
Traduzioni
Francese
dorer
Inglese
to gild,
to brown
Spagnolo
dorar
Italiano
dorare
Tedesco
vergolden.
lèpere , nm: lèperi,
lèpiri,
lèpore,
lèpori,
lèporo,
lèpuri Definizione
genia de animale areste, prus mannitu de su conillu, de intina orrubiasta, a origas longas meda e cambas de apalas prus mannas: s'arratza l. c. europaeus est batia de fora e iscapada po cassa; in cobertantza si narat de sa natura de sa fémina / lèpore, lèpuri de argiola = piulaghe, pipiaghena, zenia de puzone chi paschet in sas arzolas; lèpere de sant'Antoni = porchedhu de sant'Antoni, itl. falèna; coa de lèpuri = Lagurus ovatus, zenia de erba chi narant finas mussimmussi o bafus de gatu
Sinonimi e contrari
tèpui
/
cdh. lèparu
Modi di dire
csn:
lestru che lèpere = lestru meda; tènnereche su cascu de su lèpere = sapíresi donzi cosighedha
Frasi
li brincaiat su coro che lèpere pessighidu ◊ mai no sigas duus lèpuris paris! ◊ de s'assuconu zughiat su coro a brincos che lèpere in sachedhu ◊ su lèpuri currendi si aterrat po s'iscabbulli de is canis ◊ unu lepiredhu est atidhendu de una parti a s'atra ◊ nci seu pesau a una mata cument’e unu lèpiri ◊ b'aiat perdighes e lèperes
2.
si cumponiant deretos candho intendhiant ifraschinzu ca sas teracas che teniant su cascu de su lèpere
Cognomi e Proverbi
smb:
Lepore, Leporeddu, Lèpori, Lèppori, Lepureddu, Lèpuri
/
prb:
chini sighit duus lèpuris no ndi cassat manc'unu
Terminologia scientifica
anar, lepus capensis mediterraneus
Traduzioni
Francese
lièvre
Inglese
brown hare
Spagnolo
liebre
Italiano
lèpre comune
Tedesco
Feldhase.
marròne 1 , nm Definizione
colore de castàngia
Frasi
sas iscarpitas fines de pedhe, marrones
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
marron
Inglese
brown
Spagnolo
marrón,
castaño
Italiano
marróne
Tedesco
Kastanienbraun,
Braun.
moresínu , agt, nm: morisinu,
muresinu,
murisinu Definizione
de colore niedhudu, chi est in colore de mura; murighessa, genia de mata manna chi faet su frutu coment'e una mura
Sinonimi e contrari
moritu,
murenu
/
gersa,
morighessa
Frasi
po èssi muresina, ti stait sa seda celesti! ◊ sa baca muresina no portat ischina e allatat in fronti…◊ fiat murisinu de faci, teniat 1,65 de cantellu e una bella cabidhada de pilus
Terminologia scientifica
clr, mtm, Morus alba, M. nigra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brun,
jeune homme brun,
garçon brun
Inglese
brown,
swarthy,
mulberry (tree)
Spagnolo
pardo,
morera,
moral
Italiano
bruno,
morettino
Tedesco
dunkel,
Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum.
morítu , agt: muritu Sinonimi e contrari
moresinu,
murenu
Cognomi e Proverbi
smb:
Morittu, Moritto, Murittu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
moretto
Traduzioni
Francese
brun foncé
Inglese
dark brown
Spagnolo
pardo oscuro
Italiano
bruno scuro
Tedesco
braunschwarz.
recòchere, recòghere , vrb: arrecòchere,
regòghere Definizione
fàere in colore coment'e brutu, apenas iscurosu, coment'e inniedhigandho pagu pagu
Sinonimi e contrari
abburare,
acotilai,
ammoriscai,
anniedhigai
Frasi
su sole a tropu regoghet sa robba bianca ◊ sa robba est regota de su brúere e de su tempus ◊ sa robba bianca si no est bene samunada agabbat chi si regoghet
Traduzioni
Francese
brunir
Inglese
to brown
Spagnolo
ennegrecer
Italiano
abbrunare
Tedesco
bräunen.
spodhiadúra , nf Definizione
pane fatu de farra chentza sedatzada, cun pódhine e cun totu
Sinonimi e contrari
strípidhi
Terminologia scientifica
pne
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pain complet
Inglese
brown bread
Spagnolo
pan integral
Italiano
pane integrale
Tedesco
Vollkornbrot.
trínu , agt Definizione
in colore de trigu (granu sicau), iscurosu; fintzes bàrgiu; nau de ccn., chi est duritosu, unu pagu bregungiosu / puzone t. = trinedha, fruferarzu, crunculleo
Sinonimi e contrari
tríghinu*
/
balzu,
bertigatu
Frasi
su chelu est totu trinu e minetat de pònnere su mantedhu a su nudu terrinu (A.Casula)◊ as iscritu che padronu s'òpera tua in su granitu trinu ◊ at batutu una cane trina chi no apedhat
Traduzioni
Francese
brun
Inglese
brown
Spagnolo
trigueño
Italiano
bruno
Tedesco
braun.