acrostài , vrb Definitzione
fàere sa crosta a is papares po chi essant orrúbios, coment’e orrostios a fora
Sinònimos e contràrios
arrubiai,
incrostai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rissoler
Ingresu
to brown
Ispagnolu
dorar,
saltear
Italianu
rosolare
Tedescu
anbraten.
ilmurinàre , vrb: immurinare,
immurrinare,
irmurinare,
irmurrinare Definitzione
cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru
Sinònimos e contràrios
ammurriai 1,
ammurratzare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
irmurrighinare,
irmurruinare,
murinai
Frases
una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene!
2.
che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to brown,
to darken
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire
Tedescu
dunkel werden.
indaoràre , vrb: indeorare,
indiorare,
indorai,
indorare Definitzione
pònnere unu pigighedhu de oro, isciúndhere in s'oro; essire o fàere in colore de oro
2.
sas ispicas sont indaorandhe
Ètimu
itl.
indorare
Tradutziones
Frantzesu
dorer
Ingresu
to gild,
to brown
Ispagnolu
dorar
Italianu
dorare
Tedescu
vergolden.
lèpere , nm: lèperi,
lèpiri,
lèpore,
lèpori,
lèporo,
lèpuri Definitzione
genia de animale areste, prus mannitu de su conillu, de intina orrubiasta, a origas longas meda e cambas de apalas prus mannas: s'arratza l. c. europaeus est batia de fora e iscapada po cassa; in cobertantza si narat de sa natura de sa fémina / lèpore, lèpuri de argiola = piulaghe, pipiaghena, zenia de puzone chi paschet in sas arzolas; lèpere de sant'Antoni = porchedhu de sant'Antoni, itl. falèna; coa de lèpuri = Lagurus ovatus, zenia de erba chi narant finas mussimmussi o bafus de gatu
Sinònimos e contràrios
tèpui
/
cdh. lèparu
Maneras de nàrrere
csn:
lestru che lèpere = lestru meda; tènnereche su cascu de su lèpere = sapíresi donzi cosighedha
Frases
li brincaiat su coro che lèpere pessighidu ◊ mai no sigas duus lèpuris paris! ◊ de s'assuconu zughiat su coro a brincos che lèpere in sachedhu ◊ su lèpuri currendi si aterrat po s'iscabbulli de is canis ◊ unu lepiredhu est atidhendu de una parti a s'atra ◊ nci seu pesau a una mata cument’e unu lèpiri ◊ b'aiat perdighes e lèperes
2.
si cumponiant deretos candho intendhiant ifraschinzu ca sas teracas che teniant su cascu de su lèpere
Sambenados e Provèrbios
smb:
Lepore, Leporeddu, Lèpori, Lèppori, Lepureddu, Lèpuri
/
prb:
chini sighit duus lèpuris no ndi cassat manc'unu
Terminologia iscientìfica
anar, lepus capensis mediterraneus
Tradutziones
Frantzesu
lièvre
Ingresu
brown hare
Ispagnolu
liebre
Italianu
lèpre comune
Tedescu
Feldhase.
marròne 1 , nm Definitzione
colore de castàngia
Frases
sas iscarpitas fines de pedhe, marrones
Terminologia iscientìfica
clr
Tradutziones
Frantzesu
marron
Ingresu
brown
Ispagnolu
marrón,
castaño
Italianu
marróne
Tedescu
Kastanienbraun,
Braun.
moresínu , agt, nm: morisinu,
muresinu,
murisinu Definitzione
de colore niedhudu, chi est in colore de mura; murighessa, genia de mata manna chi faet su frutu coment'e una mura
Sinònimos e contràrios
moritu,
murenu
/
gersa,
morighessa
Frases
po èssi muresina, ti stait sa seda celesti! ◊ sa baca muresina no portat ischina e allatat in fronti…◊ fiat murisinu de faci, teniat 1,65 de cantellu e una bella cabidhada de pilus
Terminologia iscientìfica
clr, mtm, Morus alba, M. nigra
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
brun,
jeune homme brun,
garçon brun
Ingresu
brown,
swarthy,
mulberry (tree)
Ispagnolu
pardo,
morera,
moral
Italianu
bruno,
morettino
Tedescu
dunkel,
Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum.
morítu , agt: muritu Sinònimos e contràrios
moresinu,
murenu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Morittu, Moritto, Murittu
Terminologia iscientìfica
clr
Ètimu
itl.
moretto
Tradutziones
Frantzesu
brun foncé
Ingresu
dark brown
Ispagnolu
pardo oscuro
Italianu
bruno scuro
Tedescu
braunschwarz.
recòchere, recòghere , vrb: arrecòchere,
regòghere Definitzione
fàere in colore coment'e brutu, apenas iscurosu, coment'e inniedhigandho pagu pagu
Sinònimos e contràrios
abburare,
acotilai,
ammoriscai,
anniedhigai
Frases
su sole a tropu regoghet sa robba bianca ◊ sa robba est regota de su brúere e de su tempus ◊ sa robba bianca si no est bene samunada agabbat chi si regoghet
Tradutziones
Frantzesu
brunir
Ingresu
to brown
Ispagnolu
ennegrecer
Italianu
abbrunare
Tedescu
bräunen.
spodhiadúra , nf Definitzione
pane fatu de farra chentza sedatzada, cun pódhine e cun totu
Sinònimos e contràrios
strípidhi
Terminologia iscientìfica
pne
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pain complet
Ingresu
brown bread
Ispagnolu
pan integral
Italianu
pane integrale
Tedescu
Vollkornbrot.
trínu , agt Definitzione
in colore de trigu (granu sicau), iscurosu; fintzes bàrgiu; nau de ccn., chi est duritosu, unu pagu bregungiosu / puzone t. = trinedha, fruferarzu, crunculleo
Sinònimos e contràrios
tríghinu*
/
balzu,
bertigatu
Frases
su chelu est totu trinu e minetat de pònnere su mantedhu a su nudu terrinu (A.Casula)◊ as iscritu che padronu s'òpera tua in su granitu trinu ◊ at batutu una cane trina chi no apedhat
Tradutziones
Frantzesu
brun
Ingresu
brown
Ispagnolu
trigueño
Italianu
bruno
Tedescu
braun.