acrostài , vrb Definitzione fàere sa crosta a is papares po chi essant orrúbios, coment’e orrostios a fora Sinònimos e contràrios arrubiai, incrostai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rissoler Ingresu to brown Ispagnolu dorar, saltear Italianu rosolare Tedescu anbraten.

ilmurinàre , vrb: immurinare, immurrinare, irmurinare, irmurrinare Definitzione cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru Sinònimos e contràrios ammurriai 1, ammurratzare, incrinare, interighinare, interinare, irmurrighinare, irmurruinare, murinai Frases una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene! 2. che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire nuit Ingresu to brown, to darken Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu dunkel werden.

indaoràre , vrb: indeorare, indiorare, indorai, indorare Definitzione pònnere unu pigighedhu de oro, isciúndhere in s'oro; essire o fàere in colore de oro 2. sas ispicas sont indaorandhe Ètimu itl. indorare Tradutziones Frantzesu dorer Ingresu to gild, to brown Ispagnolu dorar Italianu dorare Tedescu vergolden.

lèpere , nm: lèperi, lèpiri, lèpore, lèpori, lèporo, lèpuri Definitzione genia de animale areste, prus mannitu de su conillu, de intina orrubiasta, a origas longas meda e cambas de apalas prus mannas: s'arratza l. c. europaeus est batia de fora e iscapada po cassa; in cobertantza si narat de sa natura de sa fémina / lèpore, lèpuri de argiola = piulaghe, pipiaghena, zenia de puzone chi paschet in sas arzolas; lèpere de sant'Antoni = porchedhu de sant'Antoni, itl. falèna; coa de lèpuri = Lagurus ovatus, zenia de erba chi narant finas mussimmussi o bafus de gatu Sinònimos e contràrios tèpui / cdh. lèparu Maneras de nàrrere csn: lestru che lèpere = lestru meda; tènnereche su cascu de su lèpere = sapíresi donzi cosighedha Frases li brincaiat su coro che lèpere pessighidu ◊ mai no sigas duus lèpuris paris! ◊ de s'assuconu zughiat su coro a brincos che lèpere in sachedhu ◊ su lèpuri currendi si aterrat po s'iscabbulli de is canis ◊ unu lepiredhu est atidhendu de una parti a s'atra ◊ nci seu pesau a una mata cument’e unu lèpiri ◊ b'aiat perdighes e lèperes 2. si cumponiant deretos candho intendhiant ifraschinzu ca sas teracas che teniant su cascu de su lèpere Sambenados e Provèrbios smb: Lepore, Leporeddu, Lèpori, Lèppori, Lepureddu, Lèpuri / prb: chini sighit duus lèpuris no ndi cassat manc'unu Terminologia iscientìfica anar, lepus capensis mediterraneus Tradutziones Frantzesu lièvre Ingresu brown hare Ispagnolu liebre Italianu lèpre comune Tedescu Feldhase.

marròne 1 , nm Definitzione colore de castàngia Frases sas iscarpitas fines de pedhe, marrones Terminologia iscientìfica clr Tradutziones Frantzesu marron Ingresu brown Ispagnolu marrón, castaño Italianu marróne Tedescu Kastanienbraun, Braun.

moresínu , agt, nm: morisinu, muresinu, murisinu Definitzione de colore niedhudu, chi est in colore de mura; murighessa, genia de mata manna chi faet su frutu coment'e una mura Sinònimos e contràrios moritu, murenu / gersa, morighessa Frases po èssi muresina, ti stait sa seda celesti! ◊ sa baca muresina no portat ischina e allatat in fronti…◊ fiat murisinu de faci, teniat 1,65 de cantellu e una bella cabidhada de pilus Terminologia iscientìfica clr, mtm, Morus alba, M. nigra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brun, jeune homme brun, garçon brun Ingresu brown, swarthy, mulberry (tree) Ispagnolu pardo, morera, moral Italianu bruno, morettino Tedescu dunkel, Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum.

morítu , agt: muritu Sinònimos e contràrios moresinu, murenu Sambenados e Provèrbios smb: Morittu, Moritto, Murittu Terminologia iscientìfica clr Ètimu itl. moretto Tradutziones Frantzesu brun foncé Ingresu dark brown Ispagnolu pardo oscuro Italianu bruno scuro Tedescu braunschwarz.

recòchere, recòghere , vrb: arrecòchere, regòghere Definitzione fàere in colore coment'e brutu, apenas iscurosu, coment'e inniedhigandho pagu pagu Sinònimos e contràrios abburare, acotilai, ammoriscai, anniedhigai Frases su sole a tropu regoghet sa robba bianca ◊ sa robba est regota de su brúere e de su tempus ◊ sa robba bianca si no est bene samunada agabbat chi si regoghet Tradutziones Frantzesu brunir Ingresu to brown Ispagnolu ennegrecer Italianu abbrunare Tedescu bräunen.

spodhiadúra , nf Definitzione pane fatu de farra chentza sedatzada, cun pódhine e cun totu Sinònimos e contràrios strípidhi Terminologia iscientìfica pne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pain complet Ingresu brown bread Ispagnolu pan integral Italianu pane integrale Tedescu Vollkornbrot.

trínu , agt Definitzione in colore de trigu (granu sicau), iscurosu; fintzes bàrgiu; nau de ccn., chi est duritosu, unu pagu bregungiosu / puzone t. = trinedha, fruferarzu, crunculleo Sinònimos e contràrios tríghinu* / balzu, bertigatu Frases su chelu est totu trinu e minetat de pònnere su mantedhu a su nudu terrinu (A.Casula)◊ as iscritu che padronu s'òpera tua in su granitu trinu ◊ at batutu una cane trina chi no apedhat Tradutziones Frantzesu brun Ingresu brown Ispagnolu trigueño Italianu bruno Tedescu braun.

«« Torra a chircare