aggàlia , iscl: gàlia Definizione
a gàlia! = e de a bonu!: si narat coment'e disigiandho cosa chi s'ischit de no si pòdere àere
Sinonimi e contrari
acabbonu,
tambene
Frasi
aggàlia, si lu tenia!…
Etimo
ctl.
agaliu
Traduzioni
Francese
si seulement! et comment!
Inglese
you bet!
Spagnolo
¡ojalá!
Italiano
magari!
Tedesco
wenn doch.
aggràssias! , iscl: aggràtzias Definizione
foedhu chi narant coment'e po torrare gràtzias, o fintzes prexaos de ccn. cosa / nàrrere aggràtzias = torrai gràtzias, ringratziai
Frasi
aggràssias a Deus! ◊ semus cuntentos de istare chin isse, agràssias chi nos cheret!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
merci
Inglese
thank you
Spagnolo
gracias
Italiano
gràzie
Tedesco
Danke.
ammessèdes! , iscl: messedes Definizione
foedhu po arringratziare
Sinonimi e contrari
mertzedis!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
merci
Inglese
thank you
Spagnolo
¡gracias!
Italiano
grazie!
Tedesco
Danke!
bisàtere, bisàteros, bisàtros , prn: boisàteros,
bosàterus,
bosatris,
bosatro,
bosatrus,
bosàturus,
bosetri,
visàteros Definizione
prn.: sa de duas personas plurale (f. bisàteras, e totu gai)
Sinonimi e contrari
bois
Frasi
boisàteros puru za sezis acontzos!…◊ boisàteras istae atentas! ◊ dèu mi ndi andu: bosetri beneis? (M.Solinas)◊ bisàtere los azis proibbidos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vous autres
Inglese
you (others)
Spagnolo
vosotros
Italiano
voialtri
Tedesco
ihr.
bóis , prn: bos,
boso,
bosu,
vois Definizione
prn. de sa de duas personas plurale: si narat fintzes a una persona manna po arrespetu
Sinonimi e contrari
bisàtere
/
fustei,
vosséntzia
Frasi
bois in cantos sezis? ◊ sa paghe siat cun boso!
2.
a bois, ca sezis ómine mannu, no bos faedho gai!
Etimo
ltn.
vobis, vos
Traduzioni
Francese
vous
Inglese
you
Spagnolo
vosotros
Italiano
voi
Tedesco
ihr,
Sie,
Ihr.
bos , prn: bosi,
vos Definizione
prn. de sa de duas personas pl. (o de arrespetu po una persona manna, po una persona chi no si connoschet) postu coment'e cumplementu: a boso, a bois, a bosatrus, a fustei
Sinonimi e contrari
si
Frasi
bos fato andhare, bos so nendhe, bos cherzo a domo, bos so iscurtendhe, bos dao custu ◊ custu est su líbburu chi bosi presentaus ◊ beh, adiosu: zeo bosi lasso ca tenzo de atèndhere!
Etimo
ltn.
vos
Traduzioni
Francese
vous
Inglese
to you
Spagnolo
vos
Italiano
vi (prn)
Tedesco
euch,
Sie,
Ihnen.
fostèa, fostéi , prn: fosteti,
fustei,
fusteti,
vostei Definizione
foedhu de arrespetu po unu chi no si connoschet o chi no si dhue tenet cunfidàntzia, ma fintzes po su babbu, sa mama
Sinonimi e contrari
bois,
bostè,
samartzei
Frasi
babbu, fustei dhu scit ita bollit nai custu fuedhu? ◊ seciassidha, tochit: invecis de mi dhu papai totu dèu… ispràciu su buconi cun fustei ◊ e fustei, mammai, no mi narat nudha?
Etimo
spn.
Vusted
Traduzioni
Francese
vous (pron.pers. de politesse)
Inglese
you (polite form)
Spagnolo
usted
Italiano
lèi
Tedesco
Sie.
iníbe , avb: inie,
inimbe,
inive,
inivi,
inní,
innia,
innias,
innie,
inniri,
innixi Definizione
in ibe, in cudhu logu: logu atesu de chie est foedhandho e de chie est ascurtandho, nau sèmpere de logu numenau innanti in su chistionu
Sinonimi e contrari
innei,
inidha
| ctr.
innoce
Modi di dire
csn:
me innias = inie; mirai per innòi e per inní = abbaidare a crabas, perilloi e perillai
Frasi
andhant a pretura e Barabbas liu navat finas inive ◊ fit zente dogada sa chi trabicabat inibe ◊ a su nai ca fuaus inní, cun s'iscruxoxu asuta cosa nosta! ◊ dóminat innòi e inniri ◊ inoghe o inie no est totu su matessi ◊ si benis a inie bodho fiores e incorono a tie! ◊ cheret pesadu chito pro che èssere inie a bonora ◊ gei iscéxias me innia!…
Etimo
ltn.
inibi
Traduzioni
Francese
là,
là-bas
Inglese
where are you
Spagnolo
allá,
allí
Italiano
là,
costà
Tedesco
dort.
samartzéi , prn: samertzei,
semertzei,
semmertzei Definizione
sa mertzei*, foedhu de arrespetu po personas chi no si connoschent o chi no si dhue tenet cunfidàntzia
Sinonimi e contrari
bois,
bostè,
fosteti
Frasi
dhu pagu comenti semertzei disígiat ◊ semertzei iscioberit su chi dhi cumbenit!
Traduzioni
Francese
vous
Inglese
his lordship (her ladyship),
you
Spagnolo
Usted
Italiano
La Sua Signorìa,
Lei
Tedesco
Sie.
tambène!, tambènes!, tambèni , iscl, avb Definizione
e de a bonu!: foedhu chi narant disigiandho una cosa, pruschetotu candho est cosa chi no faet, o chi s'iat a pòdere àere; dhu narant puru po fintzes, ancora, mancari coment'e po lassare andhare o cèdere in calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acabbonu,
aggàlia,
deabbonu,
eillà
Frasi
si podia torrare vint'annos addaisegus, tambene! ◊ tambene si aia tentu su saludu!…◊ si l'aimus tentu nois, tambene, totu cussu!…◊ tambene si proiat!…◊ tambene si cussu focu ti aiat pótiu caentare su coro! (S.Mattana)
2.
apo chircadu sa fortuna in terra, tambeni in mare ◊ lu podes nàrrere tambene ◊ Deus bit tambeni su chi at a benni ◊ acostadí tambeni prus acanta! (E.Sanna)◊ sos carros a boes, tambene chene trumbas, s'intendhiant dae innedha ◊ bestes bi ne aiat ammuntonatas tambene in terra
Etimo
spn.
también
Traduzioni
Francese
si seulement!
Inglese
you bet!
Spagnolo
¡ojalá!
Italiano
magari!
Tedesco
und ob!
técus , prn: tegus Definizione
prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui
Frasi
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas)
2.
la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu!
Etimo
ltn.
tecum
Traduzioni
Francese
avec toi
Inglese
with you
Spagnolo
contigo
Italiano
in tua compagnia,
insième a te
Tedesco
mit dir.
ti , prn Definizione
a tie, a tui: prn. de 2ˆ pers. sing. impreau siat po inditare un'idea coment'e de favore, torracontu (o fintzes de pérdua), ma mescamente cun is verbos riflessivos (o impreaos a sa matessi manera), in cumplementos
Frasi
ti mi paras in sa mente ◊ ohi si ti l'ischit mamma tua chi as furadu!… ◊ ses pentzendi ca cussa cosa ti dha fatzu dèu? ◊ ti lu muntenzo deo ◊ ti ndi ses pesada, o língua sarda, fendi isprama a is canis de istrexu ◊ ti as torrau a ponni su vítziu de fumai! ◊ a tui ti ndi apu a pinnigai duas brebeis e no ti ndi as nimancu a acatai ◊ po cosa t'ispantas! ◊ ti as irmentigadu una cosa ◊ ti as papau totu cussu? ◊ comenti ti cérrias? ◊ ite ti naras? ◊ ite curpa ti ndh'apo si ses póveru?!
2.
si custu lu cheres ti lu dao ◊ ti dh'apu a nai cras ◊ candu ti serbit dinai firmas un'assegnu ◊ issu portat una cosa bella de ti giai ◊ ti ammustro unu logu, si benis cun megus
3.
ti che leo a bídere una cosa ◊ dèu a tui t'istimu ◊ ti sunt torrendhe a póveru ◊ sa maladia a tie ti est batindhe a malu puntu ◊ ti so intendhindhe ma no ti so iscurtendhe ◊ ti agiudu dèu
Etimo
ltn.
tibi, te
Traduzioni
Francese
te
Inglese
to you
Spagnolo
te
Italiano
ti
Tedesco
dir.
túe , prn: tui,
tuis Definizione
pronúmene de sa de duas personas singulares impreau agiummai solu coment'e sugetu de su verbu, ma a bortas (prus che àteru tui) fintzes cun is prepositziones coment'e cumplementu
Sinonimi e contrari
tia 2
Modi di dire
csn:
nàrriri "a tuis", "de tuis", "de tue" a unu = tratare a tiatumbis, tumbis, nàrrere "tue" coment'e chi siat unu frade, unu cumpanzu, de importu cantepare, chentza tantu rispetu
Frasi
istancu? a dhu nai tui e a dhu nai dèu!…◊ imbenit chi ses tue su balente, veru? ◊ si tue cheres, faghimus goi ◊ tui creis? ◊ cussas sunt cosas chi depes ischire tue ◊ nara, tue, ite ses gramutzanne?
2.
innòi si fuedhat de tui ◊ seus benendi cun tui ◊ si trabballas, totu est po tui ◊ seu narendi a tui, lah! ◊ cun mimi pigu a tui, ca tui mi podis agiudai ◊ e chie est che tue?! ◊ su babbu no cheret chi su fizu isposet una pisedha pòbera che tue
3.
innantis, si dèu narau "a tuis" a mamma mi donàt unu cropu de turra a murrus! ◊ immoi narais "a tuis" a totus, pareis is merixedhus de sa furca! ◊ naramí "de tuis", bastat chi mi arrispetis! ◊ avesu a cumannare, nche fit brincatu a pedes cropatos dae su "Vostè" a su "tue" ◊ nosu no seus pérdius chi a tumbis!
Etimo
ltn.
tu
Traduzioni
Francese
tu,
toi
Inglese
you
Spagnolo
tú,
te
Italiano
tu,
te
Tedesco
du,
dich.
vostè , prn: bostè Definizione
foedhu de arrispetu, mescamente po unu chi no si connoschet o no si dhue tenet cunfidàntzia o est prus mannu
Sinonimi e contrari
bois,
fostea,
samartzei
Frasi
comente cheret: est vostè su mere! ◊ comente istant sos de vostè? ◊ muzere mia at bogadu unu pè e no podet pasare de su dolore: si no mi faghet fiànscia vostè, no mi la curat mancu su dutore ◊ vostè za lu connoschet a Bachis: est un'ómine puliu! (G.Chironi)
Etimo
ctl.
Vosté
Traduzioni
Francese
vous (vouvoyer)
Inglese
you
Spagnolo
Usted
Italiano
Lèi
Tedesco
Sie.