acastài, acastàre , vrb: aggastare Definizione parare arratza bona, prus bona Sinonimi e contrari acartare, arraciai Frasi comporadu ch'at porcos in Sarule e giutos a s'ingrassa màscios de acastare in sa Trexenta ◊ pro acastare sas bacas insoro cheriant boes de sa Pianarza Etimo srd. Traduzioni Francese sélectionner Inglese to grade Spagnolo seleccionar la raza Italiano selezionare la razza Tedesco selektieren.

adhàe , avb, prep: adhane, adhai Definizione logu atesu de chie est foedhandho, a s'àtera parte (ctr. ainche) Sinonimi e contrari adhàeche, adhei, adhia 1, cudhia / atesu Frasi tia cherrer bolare adhae adhae! ◊ so campanaju de sa turre e mandho adhae su sonu (F.Sechi)◊ como totu mi timent che a sa runza e si mi bient che ródiant adhane! ◊ sos faros de sas màchinas che lampant sa lughe adhae 2. ch'est adhae de riu ◊ colpat su matzucu a sa tzega adhae de letu ◊ mi so pompiandhe addananti e adha'e segus Etimo ltn. illac Traduzioni Francese Inglese there Spagnolo allí, allá Italiano Tedesco dort.

adhía 1 , prep, nf Definizione a s'àtera parte de…, a cudh'ala de…, prus atesu de…; s'àtera parte, apalas de… Sinonimi e contrari adhae, asegus, avatu Frasi s'ortu miu est adhia de s'istrada ◊ mi as agatadu adhia de is làcanas ◊ is ferrus de pudai funt in su tascapani adhia de sa porta ◊ ita fiast ascurtendi adhia de sa porta?! ◊ in sa becesa puru, adhia de aundi s'istrantaxat sa làcana de is bisus, apubu ancora is bellesas chi mi ant donau allirghia 2. bivu s'úrtimu bisu téndiu a s'adhia de sa làcana de is bisus Traduzioni Francese au-delà de…, de l'autre côté de… Inglese further Spagnolo más allá, allende Italiano óltre, di là da… Tedesco weit, jenseits.

afenàre , vrb Definizione abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Sinonimi e contrari incubae Frasi teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etimo srd. Traduzioni Francese affener, contracter la strongylose Inglese to feed on hay, to catch strongylosis Spagnolo dar el heno, coger la strongilosis Italiano affienare, contrarre la strongilósi Tedesco mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

aggangusàre , vrb Definizione pònnere s’atzavoga, sa puligada, istrínghere in su tzugu cun ambas manos a unu de no dhi lassare torrare àlidu ne passare sàmbene Sinonimi e contrari aggangae, aggrangugliare, aggangulitare, apuligare Etimo srd. Traduzioni Francese étrangler Inglese to strangle Spagnolo estrangular Italiano prèndere per la góla Tedesco würgen.

aggrillàu , agt Definizione nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Sinonimi e contrari acascabellau, dengosu, schinitzosu Etimo srd. Traduzioni Francese qui est plein de lubies Inglese to be full of whims Spagnolo soliviantado Italiano che ha grilli per la tèsta Tedesco wer Grillen im Kopf hat.

aggrinzàre , vrb Definizione fàere sa bia de conca, petenandho is pilos Traduzioni Francese faire la raie Inglese to part (hair) Spagnolo hacer la raya del pelo Italiano fare la scriminatura Tedesco scheiteln.

allutzàre , vrb Definizione castiare cun atentzione atesu Sinonimi e contrari abbadiai, allutae, annotare, apompiai, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Frasi totinduna si parat múdrigu allutzendhe su bultu de sa santa che unu pedidore Etimo itl. alluciare Traduzioni Francese ouvrir grand les yeux Inglese to keep one's eye peeled, to look far away Spagnolo aguzar la vista Italiano guardare lontano, aguzzare la vista Tedesco fern schauen, den Blick schärfen.

amicàre , vrb rfl: amigai, amigare Definizione fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada Sinonimi e contrari afancedhae, afantare, amicitziare, ammestadai Frasi pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos Etimo ctl., spn. amigar(se) Traduzioni Francese vivre en concubinage Inglese to find a mistress Spagnolo tener un amante Italiano farsi l'amante, la concubina Tedesco einen Liebhaber haben.

ammamizàre , vrb: ammammizare Definizione nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama Sinonimi e contrari ammammaritzare Frasi cussos crabitos si sunt ammamizados Etimo srd. Traduzioni Francese se réfugier dans les bras de sa mère Inglese to shelter by one's own mother Spagnolo enmadrarse Italiano rifugiarsi prèsso la madre, èssere mólto attaccato alla madre Tedesco sehr an der Mutter hängen.

arragiolàre , vrb: arrajolare, arregiolare 1, arrejolare Definizione ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda Sinonimi e contrari arragiolire, arraulare / airai, arrannegai, inchietae Frasi currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare! 2. cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese) Etimo ltn. rabies Traduzioni Francese être atteints de la rage Inglese to catch rabies Spagnolo rabiar Italiano prèndere la ràbbia Tedesco sich die Tollwut zuziehen.

arragiolíre , vrb: arrajolire, arrazolire, arrejolire Definizione ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu Sinonimi e contrari arragiolare* / achibberare, acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, insutzuligai, intziminire, renignai Frasi dae atentu ca cussu cane est arrejolidu! 2. candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu Traduzioni Francese se mettre en colère Inglese to rage Spagnolo padecer la rabia, encolerizarse Italiano contrarre la ràbbia, arrabbiarsi Tedesco sich die Tollwut zuziehen, zornig werden.

arrastài , vrb: arrastare, arrastari, arrastrai, rastai Definizione andhare a s'arrastu de sa fera, pigare s'arrancu, fragare; sighire o pònnere aifatu de s'ormina, de is arrastos Sinonimi e contrari acarigai, annajare, annàsere, fiagare, isimare, nuscai, semare 1 / addromare, atratare, ildarrastare, orminare, trateare Frasi su cani miu at arrastau sa perdixi ◊ recuias a domo arrastendhe sabores dae tesu Etimo srd. Traduzioni Francese flairer le gibier Inglese to scent game Spagnolo rastrear Italiano fiutare la selvaggina Tedesco wittern.

arremàre , vrb Definizione ingòllere rema, arremadiu Sinonimi e contrari acatarrare, arrasfriai, arremadiai, arrumai Etimo srd. Traduzioni Francese attraper la rhinite Inglese to catch rhinitis Spagnolo coger la rinitis Italiano prèndere la rinite Tedesco sich die Rhinitis holen.

assamodàre , vrb: assemodare Definizione bestire a sa moda, bene Sinonimi e contrari allaputzai, allepuritzare 2. est una giòvana assemodada Etimo srd. Traduzioni Francese pomponner, parer Inglese to make fit tightly Spagnolo vestir a la moda, acicalar Italiano vestire secóndo la mòda, attillare Tedesco nach der Mode anziehen.

assusài , vrb Definizione migliorare, cambiare in méngius, fintzes artziare is domos faendho àteru pianu Sinonimi e contrari addelantai, atelentare / ammellorai, impannitziri Frasi si est assusau su cixiraju maresu: at fatu domus bendendi cíxiri e caramellas ◊ sa fémina sàbia assusat sa domu, sa maca dha destruit ◊ assusit o no assusit, su messaju fait s'alimentu chi serbit po papai Etimo srd. Traduzioni Francese tirer avantage, tirer profit Inglese to take advantage, to improve one's own condition Spagnolo mejorar Italiano avvantaggiarsi, migliorare la pròpria condizióne Tedesco einen Vorsprung gewinnen.

bi , prn Definizione prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis) Sinonimi e contrari li, si 3 Frasi e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu? Traduzioni Francese lui Inglese him (to), her (to) Spagnolo le, les Italiano gli, le (a lui, a lei) + lo, la, le, li (cumpl. og.) Tedesco ihm, ihr, ihn, sie, es.

billuchélu! , iscl Definizione bih lu nche lu! Sinonimi e contrari alloncedhu, millichelu Traduzioni Francese le voilà Inglese therehe is (it) Spagnolo ahí está Italiano èccolo là Tedesco dort ist er!.

càrcara , nf Definizione forru po còere sa pedra carcària de fàere a crachina Traduzioni Francese four à chaux Inglese limekiln Spagnolo calera Italiano fornace per fare la calce Tedesco Kalkofen.

cariàre , vrb Definizione suíghere, trebballare a istrecadura sa farra impastada, sighendho cun fortza fintzes a candho sa pasta essit bella lisa e de totunu andhare; frigare, faendho pagu o meda fortza, cun sa pranta de is manos o cun sa matza de su pódhighe un'arremu o unu tretu de carena addoloriu, bogau, atrotigau o àteru (ma fintzes po gustu, a allisadura, a istringidura); foedhandho de cosas díligas, tocare a tropu, pistare (ma si narat fintzes cariare sa pedhe conciada) Sinonimi e contrari ciuexi, iscarasciare 1, soíghere / apalpedhare, aplopodhare, cariedhare, pistae, surrai Frasi passabat notes intregas inturtandhe, cariandhe e tendhendhe 2. penso no as a chèrrere cariadu pro sos isfortzos tuos! ◊ ndh'est rutu dae su carru e como lu sunt cariendhe pro che li torrare unu pè bogadu 3. càriat subra de palas su bàrriu pesosu…◊ sa zente fit totu cariendhe miséria, cussos annos de annada mala ◊ e s'iscoberint mudandha e camija, cària cària e tòcami toca! ◊ si ti cheres cariadu beni, za che tenzo unu bellu fuste!…◊ no ti càries sos ogros ca ti faghet peus a ratinzu: pònedi collíriu! Etimo srd. Traduzioni Francese pétrir Inglese to knead, to massage Spagnolo amasar, masajear Italiano gramolare la pasta, massaggiare Tedesco kneten.

«« Cerca di nuovo