aggàlia , iscl: gàlia Definitzione
a gàlia! = e de a bonu!: si narat coment'e disigiandho cosa chi s'ischit de no si pòdere àere
Sinònimos e contràrios
acabbonu,
tambene
Frases
aggàlia, si lu tenia!…
Ètimu
ctl.
agaliu
Tradutziones
Frantzesu
si seulement! et comment!
Ingresu
you bet!
Ispagnolu
¡ojalá!
Italianu
magari!
Tedescu
wenn doch.
aggràssias! , iscl: aggràtzias Definitzione
foedhu chi narant coment'e po torrare gràtzias, o fintzes prexaos de ccn. cosa / nàrrere aggràtzias = torrai gràtzias, ringratziai
Frases
aggràssias a Deus! ◊ semus cuntentos de istare chin isse, agràssias chi nos cheret!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
merci
Ingresu
thank you
Ispagnolu
gracias
Italianu
gràzie
Tedescu
Danke.
ammessèdes! , iscl: messedes Definitzione
foedhu po arringratziare
Sinònimos e contràrios
mertzedis!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
merci
Ingresu
thank you
Ispagnolu
¡gracias!
Italianu
grazie!
Tedescu
Danke!
bisàtere, bisàteros, bisàtros , prn: boisàteros,
bosàterus,
bosatris,
bosatro,
bosatrus,
bosàturus,
bosetri,
visàteros Definitzione
prn.: sa de duas personas plurale (f. bisàteras, e totu gai)
Sinònimos e contràrios
bois
Frases
boisàteros puru za sezis acontzos!…◊ boisàteras istae atentas! ◊ dèu mi ndi andu: bosetri beneis? (M.Solinas)◊ bisàtere los azis proibbidos!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vous autres
Ingresu
you (others)
Ispagnolu
vosotros
Italianu
voialtri
Tedescu
ihr.
bóis , prn: bos,
boso,
bosu,
vois Definitzione
prn. de sa de duas personas plurale: si narat fintzes a una persona manna po arrespetu
Sinònimos e contràrios
bisàtere
/
fustei,
vosséntzia
Frases
bois in cantos sezis? ◊ sa paghe siat cun boso!
2.
a bois, ca sezis ómine mannu, no bos faedho gai!
Ètimu
ltn.
vobis, vos
Tradutziones
Frantzesu
vous
Ingresu
you
Ispagnolu
vosotros
Italianu
voi
Tedescu
ihr,
Sie,
Ihr.
bos , prn: bosi,
vos Definitzione
prn. de sa de duas personas pl. (o de arrespetu po una persona manna, po una persona chi no si connoschet) postu coment'e cumplementu: a boso, a bois, a bosatrus, a fustei
Sinònimos e contràrios
si
Frases
bos fato andhare, bos so nendhe, bos cherzo a domo, bos so iscurtendhe, bos dao custu ◊ custu est su líbburu chi bosi presentaus ◊ beh, adiosu: zeo bosi lasso ca tenzo de atèndhere!
Ètimu
ltn.
vos
Tradutziones
Frantzesu
vous
Ingresu
to you
Ispagnolu
vos
Italianu
vi (prn)
Tedescu
euch,
Sie,
Ihnen.
fostèa, fostéi , prn: fosteti,
fustei,
fusteti,
vostei Definitzione
foedhu de arrespetu po unu chi no si connoschet o chi no si dhue tenet cunfidàntzia, ma fintzes po su babbu, sa mama
Sinònimos e contràrios
bois,
bostè,
samartzei
Frases
babbu, fustei dhu scit ita bollit nai custu fuedhu? ◊ seciassidha, tochit: invecis de mi dhu papai totu dèu… ispràciu su buconi cun fustei ◊ e fustei, mammai, no mi narat nudha?
Ètimu
spn.
Vusted
Tradutziones
Frantzesu
vous (pron.pers. de politesse)
Ingresu
you (polite form)
Ispagnolu
usted
Italianu
lèi
Tedescu
Sie.
iníbe , avb: inie,
inimbe,
inive,
inivi,
inní,
innia,
innias,
innie,
inniri,
innixi Definitzione
in ibe, in cudhu logu: logu atesu de chie est foedhandho e de chie est ascurtandho, nau sèmpere de logu numenau innanti in su chistionu
Sinònimos e contràrios
innei,
inidha
| ctr.
innoce
Maneras de nàrrere
csn:
me innias = inie; mirai per innòi e per inní = abbaidare a crabas, perilloi e perillai
Frases
andhant a pretura e Barabbas liu navat finas inive ◊ fit zente dogada sa chi trabicabat inibe ◊ a su nai ca fuaus inní, cun s'iscruxoxu asuta cosa nosta! ◊ dóminat innòi e inniri ◊ inoghe o inie no est totu su matessi ◊ si benis a inie bodho fiores e incorono a tie! ◊ cheret pesadu chito pro che èssere inie a bonora ◊ gei iscéxias me innia!…
Ètimu
ltn.
inibi
Tradutziones
Frantzesu
là,
là-bas
Ingresu
where are you
Ispagnolu
allá,
allí
Italianu
là,
costà
Tedescu
dort.
samartzéi , prn: samertzei,
semertzei,
semmertzei Definitzione
sa mertzei*, foedhu de arrespetu po personas chi no si connoschent o chi no si dhue tenet cunfidàntzia
Sinònimos e contràrios
bois,
bostè,
fosteti
Frases
dhu pagu comenti semertzei disígiat ◊ semertzei iscioberit su chi dhi cumbenit!
Tradutziones
Frantzesu
vous
Ingresu
his lordship (her ladyship),
you
Ispagnolu
Usted
Italianu
La Sua Signorìa,
Lei
Tedescu
Sie.
tambène!, tambènes!, tambèni , iscl, avb Definitzione
e de a bonu!: foedhu chi narant disigiandho una cosa, pruschetotu candho est cosa chi no faet, o chi s'iat a pòdere àere; dhu narant puru po fintzes, ancora, mancari coment'e po lassare andhare o cèdere in calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
acabbonu,
aggàlia,
deabbonu,
eillà
Frases
si podia torrare vint'annos addaisegus, tambene! ◊ tambene si aia tentu su saludu!…◊ si l'aimus tentu nois, tambene, totu cussu!…◊ tambene si proiat!…◊ tambene si cussu focu ti aiat pótiu caentare su coro! (S.Mattana)
2.
apo chircadu sa fortuna in terra, tambeni in mare ◊ lu podes nàrrere tambene ◊ Deus bit tambeni su chi at a benni ◊ acostadí tambeni prus acanta! (E.Sanna)◊ sos carros a boes, tambene chene trumbas, s'intendhiant dae innedha ◊ bestes bi ne aiat ammuntonatas tambene in terra
Ètimu
spn.
también
Tradutziones
Frantzesu
si seulement!
Ingresu
you bet!
Ispagnolu
¡ojalá!
Italianu
magari!
Tedescu
und ob!
técus , prn: tegus Definitzione
prn. de persona chi s'impreat agiummai solu cun sa prep. cun, chin po inditare prus che àteru cumpangia: chin tecus, cun tegus = cun tui
Frases
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ cun tegus so istadu note e die ◊ pro no mi èssere cun tecus amicadu no credas oe chi sia pentidu ◊ nois creimus in tegus ◊ ómine perunu at àpidu tratonzu malu chin tecus ◊ sa poesia in tegus est naschida che rosa bella, che rosa dechida (N.Demurtas)
2.
la tenzo cun tegus, mih, pro su dannu chi mi as fatu!
Ètimu
ltn.
tecum
Tradutziones
Frantzesu
avec toi
Ingresu
with you
Ispagnolu
contigo
Italianu
in tua compagnia,
insième a te
Tedescu
mit dir.
ti , prn Definitzione
a tie, a tui: prn. de 2ˆ pers. sing. impreau siat po inditare un'idea coment'e de favore, torracontu (o fintzes de pérdua), ma mescamente cun is verbos riflessivos (o impreaos a sa matessi manera), in cumplementos
Frases
ti mi paras in sa mente ◊ ohi si ti l'ischit mamma tua chi as furadu!… ◊ ses pentzendi ca cussa cosa ti dha fatzu dèu? ◊ ti lu muntenzo deo ◊ ti ndi ses pesada, o língua sarda, fendi isprama a is canis de istrexu ◊ ti as torrau a ponni su vítziu de fumai! ◊ a tui ti ndi apu a pinnigai duas brebeis e no ti ndi as nimancu a acatai ◊ po cosa t'ispantas! ◊ ti as irmentigadu una cosa ◊ ti as papau totu cussu? ◊ comenti ti cérrias? ◊ ite ti naras? ◊ ite curpa ti ndh'apo si ses póveru?!
2.
si custu lu cheres ti lu dao ◊ ti dh'apu a nai cras ◊ candu ti serbit dinai firmas un'assegnu ◊ issu portat una cosa bella de ti giai ◊ ti ammustro unu logu, si benis cun megus
3.
ti che leo a bídere una cosa ◊ dèu a tui t'istimu ◊ ti sunt torrendhe a póveru ◊ sa maladia a tie ti est batindhe a malu puntu ◊ ti so intendhindhe ma no ti so iscurtendhe ◊ ti agiudu dèu
Ètimu
ltn.
tibi, te
Tradutziones
Frantzesu
te
Ingresu
to you
Ispagnolu
te
Italianu
ti
Tedescu
dir.
túe , prn: tui,
tuis Definitzione
pronúmene de sa de duas personas singulares impreau agiummai solu coment'e sugetu de su verbu, ma a bortas (prus che àteru tui) fintzes cun is prepositziones coment'e cumplementu
Sinònimos e contràrios
tia 2
Maneras de nàrrere
csn:
nàrriri "a tuis", "de tuis", "de tue" a unu = tratare a tiatumbis, tumbis, nàrrere "tue" coment'e chi siat unu frade, unu cumpanzu, de importu cantepare, chentza tantu rispetu
Frases
istancu? a dhu nai tui e a dhu nai dèu!…◊ imbenit chi ses tue su balente, veru? ◊ si tue cheres, faghimus goi ◊ tui creis? ◊ cussas sunt cosas chi depes ischire tue ◊ nara, tue, ite ses gramutzanne?
2.
innòi si fuedhat de tui ◊ seus benendi cun tui ◊ si trabballas, totu est po tui ◊ seu narendi a tui, lah! ◊ cun mimi pigu a tui, ca tui mi podis agiudai ◊ e chie est che tue?! ◊ su babbu no cheret chi su fizu isposet una pisedha pòbera che tue
3.
innantis, si dèu narau "a tuis" a mamma mi donàt unu cropu de turra a murrus! ◊ immoi narais "a tuis" a totus, pareis is merixedhus de sa furca! ◊ naramí "de tuis", bastat chi mi arrispetis! ◊ avesu a cumannare, nche fit brincatu a pedes cropatos dae su "Vostè" a su "tue" ◊ nosu no seus pérdius chi a tumbis!
Ètimu
ltn.
tu
Tradutziones
Frantzesu
tu,
toi
Ingresu
you
Ispagnolu
tú,
te
Italianu
tu,
te
Tedescu
du,
dich.
vostè , prn: bostè Definitzione
foedhu de arrispetu, mescamente po unu chi no si connoschet o no si dhue tenet cunfidàntzia o est prus mannu
Sinònimos e contràrios
bois,
fostea,
samartzei
Frases
comente cheret: est vostè su mere! ◊ comente istant sos de vostè? ◊ muzere mia at bogadu unu pè e no podet pasare de su dolore: si no mi faghet fiànscia vostè, no mi la curat mancu su dutore ◊ vostè za lu connoschet a Bachis: est un'ómine puliu! (G.Chironi)
Ètimu
ctl.
Vosté
Tradutziones
Frantzesu
vous (vouvoyer)
Ingresu
you
Ispagnolu
Usted
Italianu
Lèi
Tedescu
Sie.