aciapài , vrb: aciapare,
aciopare,
atzapai,
atzapare,
ciapai Definizione
agatare de cumbinatzione o cricandho; pigare, aferrare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare, de ingòllere maladia o àteru / pps. aciapadu, aciàpidu / aciapai ccn. mali = collire maladia
Sinonimi e contrari
abbigiare,
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
iscapare,
lassai
Frasi
l'ant aciapadu rutu in su ludu ◊ chie chircat aciapat ◊ crediant de atzapare su locu serrau ◊ su tempus colat e nos atzapamus diversos ◊ candho leadu s'at sa mascaríglia mi so aciàpidu cun muzere mia! ◊ betzu e débbile, n'at atzapatu sa morte ◊ aciopeit su frade bochindhe fogu ◊ ómines e féminas si chircant, s'aciopant, si leant e si lassant
2.
aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali! ◊ passendi in sa porta ndi at aciapau sa fatura
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to catch
Spagnolo
coger,
agarrar
Italiano
acchiappare
Tedesco
fangen.
aciufài 1 , vrb: atzofare,
atzufare Definizione
aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare
Sinonimi e contrari
acanciofai,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire
Frasi
l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to seize
Spagnolo
agarrar,
coger por el pelo
Italiano
acciuffare
Tedesco
beim Schopf fassen.
afenàre , vrb Definizione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinonimi e contrari
incubae
Frasi
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affener,
contracter la strongylose
Inglese
to feed on hay,
to catch strongylosis
Spagnolo
dar el heno,
coger la strongilosis
Italiano
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedesco
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
ammajucàre , vrb Definizione
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Sinonimi e contrari
ammajucolare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
Inglese
to treats.o. with kindness
Spagnolo
coger por las buenas
Italiano
prènder con le buòne
Tedesco
jdm. gut zureden.
anneulàre , vrb: neulare Definizione
calare o pònnere sa népide ammontandho su logu; tocare, immalaidare a népide, nau de cosas prantadas; pigare o annapare su cumprendhóniu, sa mente
Sinonimi e contrari
abboerai
/
achichinare,
afurconare,
annebidae
Frasi
innoghe su logu no si annéulat e s'umididade dat pagu infestu
2.
custu tempus chi est faghindhe mi at anneuladu totu su basolu
3.
cussas tassas de cosa mi leant su sentitu e mi annéulant sos ammentos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
embrumer
Inglese
to dim,
to affect by smut
Spagnolo
anieblarse,
coger el añublo,
ofuscar
Italiano
annebbiare,
ingolpare
Tedesco
umnebeln,
vom Steinbrand befallen werden.
arremàre , vrb Definizione
ingòllere rema, arremadiu
Sinonimi e contrari
acatarrare,
arrasfriai,
arremadiai,
arrumai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attraper la rhinite
Inglese
to catch rhinitis
Spagnolo
coger la rinitis
Italiano
prèndere la rinite
Tedesco
sich die Rhinitis holen.
cassài , vrb: acassare 1,
cassare,
catzare 2,
catzeare,
catziare Definizione
andhare a cassa, aciapare is animales arestes, tènnere a pessighidura, a isparadura o àteru deasi; agatare a ccn. in su dannu, faendho male, agatare in farta; pigare, buscare (cropos o àteru)
Sinonimi e contrari
aciocai,
tènnere
/
segudare
Modi di dire
csn:
giogai a su cassa cassa = a tènnere; si nci podint cassai is topis a berrita = est una domo chi no bi at nudha, no bi at neune
Frasi
as catziadu in donu ca giughes tropu pículu minore ◊ fipo cassandhe, candho dae unu gardarjedhu bi partint duos lèpores ◊ custu chervu totus lu càtziant e nemos lu tenet ◊ catzeandhe no at fortuna: cartutzas medas ma perdigas nudha!◊ mi apu cassau una pariga de pillonedhus
2.
sa corsària de sos coros miràdela chi est igue: si sos Moros sunt che tue, ancu mi cassent sos Moros!
3.
gei circat ma gei cassat puru: su cumpàngiu dhi at donau una bussinada a faci
Etimo
ctl.
cassar
Traduzioni
Francese
chasser,
attraper
Inglese
to hunt,
to catch
Spagnolo
cazar,
coger,
atrapar,
pillar
Italiano
cacciare,
acchiappare,
cògliere in fallo
Tedesco
jagen,
fangen,
ertappen.
ciapài , vrb: aciapai*,
ciapare Definizione
agatare (ccn. cosa) deasi comente podet capitare o cricandho; leare o cassare calecuna cosa cun is manos o àteru, nau fintzes in su sensu de furare / ciapai sa brutesa prughendi su trigu = tènnere e bogare sa malesa purghendhe
Sinonimi e contrari
acatare,
aciocai,
apaciapai,
cassai,
furai,
segudare,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
| ctr.
lassai
Frasi
andhadu est e ciapat su preíderu a colore a fogu lezindhe
2.
ciapeint unu cadhitu chi si lasseit carrigare ma apustis si deit a iscumbarare
3.
apo ciapadu unu lèpere a latzu ◊ sa dí chi t'imparu s'arti de ciapai (L.Matta)
Traduzioni
Francese
attraper,
saisir,
voler
Inglese
to catch,
to steal
Spagnolo
coger,
atrapar,
robar
Italiano
acchiappare,
rubare
Tedesco
fassen,
stehlen.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definizione
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Frasi
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Traduzioni
Francese
prendre goût
Inglese
to take a liking to sthg
Spagnolo
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italiano
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
Tedesco
Geschmack daran finden.
intingiadúra , nf Definizione
su s'intingiare, su dannu de sa tíngia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de prendre la teigne
Inglese
tinea damage
Spagnolo
el coger la tiña
Italiano
intignatura
Tedesco
Mottenfraß,
Mottenloch.
intingiàe, intingiài, intingiàre, intingiàri , vrb: intinzare Definizione
carrigare de tíngia, genia de bobboi niedhu chi ponet a is matas e a is erbas in is puntas modhes o, segundhu, fintzes a is animales; in cobertantza, fintzes carrigare de àteru cunsiderau dannosu o pagu praghillosu
Sinonimi e contrari
impestai
2.
su cani tuu fut carriau de púlixi e nd'at intingiau is mius puru (G.Mura)◊ is gerrunaderis funt intingiaus de dépidus, sentza mancu un'ispera!◊ depit èssi berus ca mi torru a intingiai cun d-un'ómini… abarru fiuda!
Traduzioni
Francese
prendre la teigne
Inglese
to affect with ringworm
Spagnolo
coger la tiña
Italiano
intignare
Tedesco
von Motten zefressen werden.
segudài, segudàre , vrb Definizione
agatare, cassare, aciapare a unu faendho dannu, in farta, fuendhosiche, ma fintzes solu andhare aifatu, sodigare
Sinonimi e contrari
acometare,
aggreghestare,
assitiai,
cucai,
scolliri,
sejare,
sichire,
sodigai
Frasi
los ant segudados furendhe ◊ eite pro los segudare ponindhe fogu: si no bi ndh'at de los pistare chei s'azu!…◊ mi so sonniadu levendhe unu sirbone e mai lu podia segudare (P.Pisurzi)◊ si ti ségudo deo, faghindhe cussa faina, as a bídere chi buscas!
2.
sos duos compares si saludant e onzunu segudat peri su caminu sou ◊ chi ti ponit infatu cussu ti ndi ségudat
Etimo
ltn.
*secutare
Traduzioni
Francese
prendre en flagrant
Inglese
to catch (in the act),
to reach
Spagnolo
sorprender,
coger,
pillar
Italiano
sorprèndere,
raggiùngere,
cògliere in flagrante
Tedesco
überraschen,
nachkommen.