abrúlla , nf: ebrulla Definizione
calidades de erbas bonas chi si arregollent po papare ma chi creschent desesi chentza dhas prantare
Sinonimi e contrari
ebrúgiu
Frasi
chi dhoi fut mitza si castiàt po martutzu o laixedhu e in cungiau ínnidu po àteras abrullixedhas (P.Caredda)◊ fut beranu, su logu fut prenu de abrulla e mammai iat fatu un'insalda a prandi.
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
herbe potagère
Inglese
vegetables (greens)
Spagnolo
hierbas silvestres buenas para comer
Italiano
erbàggio
Tedesco
Kräter.
àca , nf Definizione
ebba de portante, ammaistada a camminare movendho impare ambaduos peis de una parte, a borta a borta
Sinonimi e contrari
acheta,
ebba,
vacheta
Cognomi e Proverbi
smb:
Acca
Terminologia scientifica
anall
Etimo
spn.
haca
Traduzioni
Francese
jument qui va l’amble
Inglese
pretty mare
Spagnolo
yegua amaestrada para mover los pies de un lado juntos
Italiano
cavallùccia
Tedesco
kleine Stute.
acajólu , nm: acajou,
arcajolu Definizione
coment'e una fentanedha fata in is muros grussos, aperta a una parte, ananti, coment'e unu níciu, fintzes cun tàula a metade, a manera de dhue pòdere pònnere o arrimare ccn. cosa
Sinonimi e contrari
camaritu,
colomberi,
fenesta,
macarina,
muricone
2.
iscruculla is arcajolus de s'ómini e as agatai sa beridadi de sa vida
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
débarras
Inglese
receptable,
storeroom
Spagnolo
espacio empotrado en la pared para guardar algo
Italiano
ricettàcolo,
ripostìglio
Tedesco
Abstellnische,
Wandschränkchen.
allústra , nf, nm: allústriu,
allustru,
lustra* Definizione
genia de pasta o crema chi si frigat po fàere lúghida calecuna cosa (mescamente pedhe)
Sinonimi e contrari
illustru
Frasi
teniat allústriu de butinus po bendi ◊ po giogai a peincaredhu si ghetat una perda ciata o un'iscàtula de allustru
Traduzioni
Francese
cirage
Inglese
shoe-polish
Spagnolo
betún,
crema para el calzado
Italiano
lùcido per scarpe
Tedesco
Schuhcreme.
aradróxu , agt: aratóriu,
aratorju Definizione
nau de terrenu, chi est de campu, po laorare, lassau po dhue semenare e fàere su laore; terra bona po arare e laorare
Frasi
is terrenus aradroxus dhus pagant prus pagu de is terrenus de fràbbicu
Etimo
ltn.
aratorius
Traduzioni
Francese
terre cultivable,
labourable
Inglese
tillable soil
Spagnolo
arable,
tierra buena para ser labrada
Italiano
aràbile,
arativo,
terréno agrìcolo
Tedesco
pflügbar,
Ackerland.
arresolièra , nf Definizione
ampudhita a pònnere rosóliu, licore
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
buteille à liquer
Inglese
rosolio bottle
Spagnolo
botella para rosoli
Italiano
rosolièra
Tedesco
Glasbehälter für Rosolio.
assòrte , nf: sorte Definizione
pruschetotu, bestiàmene arregortu a pagu a pagu o postu a parte po dhu bèndhere, fàere a petza
Sinonimi e contrari
cedha,
ereu,
fiotu,
grústiu,
issorta,
majone,
pasa,
retolu,
sinnissoni,
trechinzu,
tropa,
tropedhu
Frasi
un'assorte de bacas, de cadhos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assortiment
Inglese
assortment
Spagnolo
el juntar reses para venderlas
Italiano
assortiménto
Tedesco
Sortiment.
ataleschí , cng Definizione
a tales chi… = a manera chi…, a puntu chi…
Frasi
avisant sos fideles ataleschí acudant a crésia ◊ a tales chi viva friscu e sanu ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas tempus meda ◊ si un'istante iscultaias, a tales chi piús no ti ndhe bantes, ti proao in rejones apagantes
Traduzioni
Francese
de sorte que,
afin que
Inglese
so that
Spagnolo
para que
Italiano
talchè,
affinchè
Tedesco
so daß,
damit.
brochèra , nf Definizione
màchina po fàere brochetos de cimentu
Traduzioni
Francese
machine à blocs (de béton)
Inglese
machine used to produce cement blocks
Spagnolo
máquina para hacer bloques
Italiano
blocchièra
Tedesco
Blockmaschine.
carràlzu , nm: carrarju,
carrarzu,
carraxu,
carrazu Definizione
fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
bullíssiu,
chichígliu,
chimentu,
derreore,
digorju,
sciumbullu,
trambullu,
tregollu,
trinellu
/
isterratzu
/
carragliatura
Modi di dire
csn:
fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos
Frasi
aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu!
2.
at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare
3.
custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus
4.
est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri!
5.
si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu
Etimo
ltn.
carnariu(m)
Traduzioni
Francese
tollé
Inglese
place to cook or store meat,
din
Spagnolo
foso en el suelo para cocer la carne
Italiano
carnàio,
putifèrio,
bailamme,
gazzarra
Tedesco
Fleischkammer,
Krawall.
carriadòrgia, carriadòrza, carriadròxa , nf: carriatòglia,
carricatorja,
carrigadorja,
carrigadroxa,
garriatòglia Definizione
de is pértigas de sa bide, sa chi si lassat fintzes prus longa po bogare prus frutu; calidade de àghina bianca / est peus de unu ciliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa = (nau de ccn.) est unu culivala, no aguantat su segretu
Sinonimi e contrari
barriadorza,
cabidiana
| ctr.
codiana
Frasi
assumancus duas carriadroxas lassaisidhas a dónnia fundu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sarment fructifère
Inglese
shoot
Spagnolo
sarmiento más largo para fruto
Italiano
tràlcio da frutto
Tedesco
Schößling.
càsticu , avb: càstigu,
càstiu 1 Definizione
a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu
Sinonimi e contrari
| ctr.
fitianu
Frasi
custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réservé pour les grandes occasions
Inglese
reserved for the feasts
Spagnolo
para las fiestas
Italiano
riservato per le fèste
Tedesco
für die Festtage aufbewahrt.
chírra , nf: chírria,
cirra,
ghirra Definizione
logu ammontau, genia de acorru, po dhue pònnere angiones o crabitos abbandha de is mamas; in s'acorru po is procos, una parte prus pitica de s'àurra, inue si ponet abbandha sa màdria angiada; fintzes matzu o chirrione de pilos, su pilu atzutzudhiu de un'animale / erba de cirras = ispéliu (Plumbago europaea)
Sinonimi e contrari
adile,
àrula,
cerina,
cirradroxu
Frasi
coment'e àbbile airada s'iscudet subra de sos anzones in sa chirra
Cognomi e Proverbi
smb:
Chirra
Terminologia scientifica
srr
Etimo
ltn.
cirra, cirrus
Traduzioni
Francese
enceinte
Inglese
pen
Spagnolo
corral para animales pequeños
Italiano
recinto per animali pìccoli
Tedesco
Gehege.
coberigàscia , nm Definizione
telu téssiu po dhu pònnere a usu de tiàgia in pitzu de is càscias
Sinonimi e contrari
coberibbanca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nappe pour coffre
Inglese
box cover
Spagnolo
tela para cubrir las arcas
Italiano
copricassa
Tedesco
Truhedecke.
cóntzu , nm Definizione
genia de lentza po piscare
Sinonimi e contrari
palamitu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
itl.s
conzu
Traduzioni
Francese
ligne à pêcher
Inglese
boulter
Spagnolo
clase de hilo para pescar
Italiano
palàmito
Tedesco
Langleine.
corriscàle, corriscàli , nm Definizione
su corredhu a pònnere cosighedha asciuta, sa funghedha, po allúere su fogu
Sinonimi e contrari
corriscarju,
corruèscara
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petit étui de corne
Inglese
little horn to light fire
Spagnolo
cuerno para encender el fuego
Italiano
cornétto contenènte ésca
Tedesco
Hörnchen mit Köder.
cóvinu , nm Definizione
arretza po piscare ambidha, nassa fata cun pértiga
Terminologia scientifica
pscd
Etimo
ltn.
cophinus
Traduzioni
Francese
nasse pour pêcher l'anguille
Inglese
eel basket
Spagnolo
nasa para anguilas
Italiano
nassa per anguille
Tedesco
Aalreuse.
coxíbi, coxíli , agt Definizione
nau prus che àteru de laore, chi est de còere, bonu po còere; chi est de bonu cotu; nau de ccn., chi si lassat pigare comente bolent is àteros, chi adduit tropu a s'àteru
Sinonimi e contrari
coidore,
coili 1
| ctr.
gremedhu
Frasi
loris coxibis sunt totu sos laores bonos a còghere pro sa zente gai etotu comente si collint, chentza maghinados: fae, prisuci, basoludundhu, e gai
Etimo
ltn.
cocibilis
Traduzioni
Francese
facile à cuire
Inglese
something to cook,
that is easy to cook
Spagnolo
para cocer
Italiano
da cuòcere,
che cuoce facilmente,
cottóio
Tedesco
zum Kochen,
einfach zu kochen.
cradiadòre , nm Definizione
agiuante de unu giòmetro o de ingenieri candho faet rilievu topogràficu (poderat su cràdiu o canna)
Sinonimi e contrari
cannigiadori
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arpenteur
Inglese
surveyor's helper while he is making topographic relief
Spagnolo
ayudante que pone los piquetes para medir
Italiano
canneggiatóre
Tedesco
Feldmeßgehilfe.
cronicàriu , nm Definizione
ispidale po maladias malas a sanare
Traduzioni
Francese
hôpital réservé aux malades atteints d'affections chroniques
Inglese
long-stay hospital
Spagnolo
hospital para enfermos crónicos
Italiano
cronicàrio
Tedesco
Siechenhaus.