cerína , nf: cherina,
chirina,
chirrina,
gerina Definizione
logu po pònnere su porcu; logu serrau, genia de acorru cumonale po dhue pònnere bestiàmene tenturau, aciapau faendho dannu; in is cuiles, aprigu ammontau po ammamare e seberare crabitos, angiones, bitellos; dhue at logu chi cherina dhu narant a sa pratza o cortina, su tretu totu asuta de una mata, o fintzes a sa crélica
Sinonimi e contrari
acorru,
ammamadorju,
chirra,
crina,
irchile,
seperadorju
/
bàgliu
/
coltina,
pratzada
Frasi
de cristianos no ant assimizu, si sunt fatos che porcos in cherina ◊ si est veru chi imbitzadu at a matzone, cunza bene s'anzone in sa cherina! ◊ che ant postu su sirbonedhu in d-una chirina de preda ◊ tenet sa corte cucugiada po as crabas e as cerinas po us crabitedhos
2.
si betat custu bandhu: Chie li mancat su zú andhet a cherina ca bi ndhe at unu tenturadu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cerina, Cirina
Terminologia scientifica
srr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enceinte,
fourrière
Inglese
corral
Spagnolo
pocilga
Italiano
recinto per bestiame
Tedesco
Pferch.
cesúra , nf: (sa cesura = nr. sacesúra) chejura
chesura,
chexura,
chijura,
chisura 1,
chixura,
crasura,
crasuri,
cresuna,
cresura,
cresure,
cresuri,
crexura,
crijura,
crisura,
crisuri,
crixura,
crujura Definizione
genia de serru fatu mescamente de cosa chi creschet a sola o prantada apostadamente (cresura bia), o fintzes ponendho totu de longu in terra o in pitzu de unu muru sida segada (cresura morta); a logos, orrugu o tretu de terrenu serrau po pònnere a ortalítzia
Sinonimi e contrari
crisaju,
cungiadura,
serru
/
oltu
/
barasone,
raspisone
/
campu
Modi di dire
csn:
èssere a cresura in mesu = (nadu de terras) tènniri is terras acanta de pari; gratzu de crujura = tupisone, berrisone; cresura de apostizu = impizadura, berrisones postos subra de unu muru pro serrare de prus
Frasi
sa bíngia est serrada a cresura ◊ sos puzones sunt in sas chijuras ◊ imbenteusí cresuris noas, ma de froris! ◊ Barbàgia, isorve onzi cadhu ferradu: crijura no lu bortet e ne muru! ◊ ndhe ant leau sa pronitza de sa cesura ◊ sos muros de sa tanca fint chin sa cresura de apostizu subra, frimmada chin sas pedras
2.
a sa britzicreta si aiat ligatu unu gratzu de crujura e botedhos ◊ aiat fatu abbanna sa crujura de s'àitu ◊ fit a gherra chin d-una tupa de crujura
4.
ci cras no proet, aus a annare a sa cresure
Terminologia scientifica
srr
Etimo
ltn.
clausura
Traduzioni
Francese
haie,
enceinte
Inglese
fence
Spagnolo
seto (m),
cercado (m)
Italiano
sièpe,
recinzióne
Tedesco
Zaun.
chírra , nf: chírria,
cirra,
ghirra Definizione
logu ammontau, genia de acorru, po dhue pònnere angiones o crabitos abbandha de is mamas; in s'acorru po is procos, una parte prus pitica de s'àurra, inue si ponet abbandha sa màdria angiada; fintzes matzu o chirrione de pilos, su pilu atzutzudhiu de un'animale / erba de cirras = ispéliu (Plumbago europaea)
Sinonimi e contrari
adile,
àrula,
cerina,
cirradroxu
Frasi
coment'e àbbile airada s'iscudet subra de sos anzones in sa chirra
Cognomi e Proverbi
smb:
Chirra
Terminologia scientifica
srr
Etimo
ltn.
cirra, cirrus
Traduzioni
Francese
enceinte
Inglese
pen
Spagnolo
corral para animales pequeños
Italiano
recinto per animali pìccoli
Tedesco
Gehege.
còlte , nf: corte,
corti Definizione
logu serrau, in fora, apresu a sa domo in bidha o in su sartu ue si faet fúrriu, fatu adatu a pònnere animales, o fintzes po àtera cumbénia; tretu minore prus che àteru tundhu a inghíriu de su truncu de una mata (o fintzes solu síngia tundha a cricu, in terra, giogu de piciochedhos); organísimu de giustítzia, collégiu de giuighes chi faent is dibbatimentos de gradu superiore / min. cortita; corte/i de múrghere, de mulli = mandra
Sinonimi e contrari
bachile,
cerina,
coltíglia,
màndara,
passiale
/
zirella
/
cortile
Modi di dire
csn:
sa corte de sa Luna = zenia de cortina, bàlliu tundhu prus craru chi a notes si paret totu a inghíriu de sa Luna, a bortas astrintu e a bortas largu meda; fàghere sa corte a s'abba = mòere s'abba cun sa manu, inue est apojada, a frànghere s'arga a manera de no ndhe la umprire cun s'abba; colte reale = polatu, logu ue b'istat unu re; fai corti chena crabas = fàghere innantis su chi cheret fatu apustis, manera irballada de fàghere sas cosas
Frasi
sas cortes sunt prenas de pudhas e gai sa zente tenet sos obos ◊ candho torrant sos pastores a sa serra, in màgiu, faghent torra sas cortes a múlghere
2.
sa luna istanote zughet sa corte ◊ fàgheli sa corte, a s'abba, e umpri!
3.
a sa pitzinna che l'at giuta a colte reale ◊ sunt pagos sos chi tenent santu in corte pro si pòdere catzare dogni gustu
Cognomi e Proverbi
smb:
Corte, Cortes, Corti, Cortis, (Decortes, Degortes)
/
prb:
benint is de monti e ci bogant is de corti
Terminologia scientifica
srr
Etimo
ltn.
cohorte(m)
Traduzioni
Francese
enceinte
Inglese
corral
Spagnolo
corral,
tribunal
Italiano
recinto per animali,
córte,
alóne
Tedesco
Viehpferch,
Gericht,
Hof.
cungiadúra , nf: cungiarua,
cunzadura Definizione
su cungiare, serradura e serru, su serrare e fintzes sa cosa po serrare; a logos est su terrenu serrau, su cungiau
Sinonimi e contrari
chijura,
cúngia,
impizadura,
serróngiu,
serru
Frasi
a ingíriu de s'ortu dhui at una cungiadura ◊ sa cunzadura de sas tancas est fata a mururdu ◊ ant abbruxau sa cungiarua de bíngia
2.
mi armeit de armugodhos de vitellu e de corrias pro sa cunzadura
3.
custa fuit una cunzadura prena de trigu ispigau
Terminologia scientifica
srr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enceinte
Inglese
enclosure
Spagnolo
recinto cerrado
Italiano
recinzióne
Tedesco
Einfriedung.
gràida , agt, nf: gràvia,
gràvida,
ràida Definizione
nau de fémina, chi portat su fedu in corpus; nau (a m. puru) de chiesisiat o css. cosa, chi est prenu, chi giughet cosa meda aintru / gràida manna = in sos úrtimos meses de ingraidànscia; abarrai gràvida de ccn. = ca dh'at impringiada ccn.
Sinonimi e contrari
impedidu,
prignu,
próssimu
Frasi
sa mama canno fit gràida at àpitu un'assuconu malu ◊ sa reinedha si est agatada gràvia e a is noi mesis at iscendiau ◊ portas unu bellu murighíngiu aintru: candu fia gràvida de tui fia aici dèu puru ◊ cussu pensat isceti a issu, no si allabat cun sa pobidha po no abarrai gràvida!
Traduzioni
Francese
femme enceinte
Inglese
expectant mother
Spagnolo
mujer embarazada,
grávido,
preñado
Italiano
gestante,
incinta
Tedesco
schwanger.
impedídu , pps, agt: impediu,
impiriu Definizione
de impedire; nau de sa fémina, chi est príngia, cun sa criadura in is intragnas
Sinonimi e contrari
impaciadu
/
gràida,
prignu,
próssimu,
próvidu
Frasi
in custa terra antica bivet nechidada s'ànima de unu pópulu impediu (A.Mura)◊ non apu fuedhau poita ca babbu mi dh'at impediu ca timestus ◊ a s'àcua de s'Atlànticu dhi benit impediu de su giassu de Gibbilterra de intrai a meda in su Mediterràniu
2.
sa fémina impiria su chi dhi acucat disígiat ◊ fit dolorosu, o frades, su lassare sa mamma betza, s'isposa impedida (A.Casula)◊ sa fémina impidida si tratat cun delicadesa
Traduzioni
Francese
empêché,
femme enceinte
Inglese
hisabled,
pregnant (woman)
Spagnolo
impedido,
mujer embarazada
Italiano
impedito,
incinta (dònna)
Tedesco
behindert,
schwanger.
màndara , nf: mandra,
màndria Definizione
corte de múrghere bestiàmene, loghighedhu, tretu serrau, prus che àteru curtzu, po pònnere bestiàmene (a múrghere, a crocare); in cobertantza, css. logu serrau bistu coment'e límite a sa libbertade / genias de m.: tundha, longa, a cresura, a muru; min. mandrighedha, mandriola, mandriolu
Sinonimi e contrari
apassiadorzu,
pasciale,
passili
Modi di dire
csn:
bestire o trubbare su bestiàmine a sa mandra = acorrai su bestiàmini; essíreche in costas de mandra = cambiare chistionu, rispòndhere ma no a tonu, chirchendhe àteru a zisa de iscusa pro cambiare chistionu; sa Mandra Cràbina = sos Sete Frades, sos sete istedhos postos a zisa de carru
Frasi
cheret fatu mandra noa e prus manna ca sos fiados de múrghere sunt medas ◊ su pastori at acorrau s'arrobba in sa màndara po múlliri
2.
a sos pisedhos a istare in mandra, in iscola, no lis piaghet
3.
si caligunu mentuait su chi fuit sutzessu, deo ch’essia in costas de mandra: mi pariat chi dognunu mi legiat in cara sa mancánsia
Cognomi e Proverbi
smb:
Mandra, Mandras
Terminologia scientifica
pst
Etimo
ltn.
mandra
Traduzioni
Francese
enceinte,
clôture
Inglese
corral
Spagnolo
aprisco
Italiano
recinto,
chiuso per bestiame
Tedesco
Pferch.
serróngiu , nm Definizione
totu su chi serbit a serrare, su chi serrat su logu
Sinonimi e contrari
abbucadura,
chijura,
serru
Frasi
no essendudenci perunu serróngiu, su pastori depiat billai dí e noti (E.Quartu)◊ su trèmini fut a serróngiu de linna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enceinte
Inglese
enclosure
Spagnolo
recinto cerrado
Italiano
recinzióne
Tedesco
Einfriedung.