Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cerína , nf: cherina, chirina, chirrina, gerina Definitzione logu po pònnere su porcu; logu serrau, genia de acorru cumonale po dhue pònnere bestiàmene tenturau, aciapau faendho dannu; in is cuiles, aprigu ammontau po ammamare e seberare crabitos, angiones, bitellos; dhue at logu chi cherina dhu narant a sa pratza o cortina, su tretu totu asuta de una mata, o fintzes a sa crélica Sinònimos e contràrios acorru, ammamadorju, chirra, crina, irchile, seperadorju / bàgliu / coltina, pratzada Frases de cristianos no ant assimizu, si sunt fatos che porcos in cherina ◊ si est veru chi imbitzadu at a matzone, cunza bene s'anzone in sa cherina! ◊ che ant postu su sirbonedhu in d-una chirina de preda ◊ tenet sa corte cucugiada po as crabas e as cerinas po us crabitedhos 2. si betat custu bandhu: Chie li mancat su zú andhet a cherina ca bi ndhe at unu tenturadu! Sambenados e Provèrbios smb: Cerina, Cirina Terminologia iscientìfica srr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enceinte, fourrière Ingresu corral Ispagnolu pocilga Italianu recinto per bestiame Tedescu Pferch.

cesúra , nf: (sa cesura = nr. sacesúra) chejura chesura, chexura, chijura, chisura 1, chixura, crasura, crasuri, cresuna, cresura, cresure, cresuri, crexura, crijura, crisura, crisuri, crixura, crujura Definitzione genia de serru fatu mescamente de cosa chi creschet a sola o prantada apostadamente (cresura bia), o fintzes ponendho totu de longu in terra o in pitzu de unu muru sida segada (cresura morta); a logos, orrugu o tretu de terrenu serrau po pònnere a ortalítzia Sinònimos e contràrios crisaju, cungiadura, serru / oltu / barasone, raspisone / campu Maneras de nàrrere csn: èssere a cresura in mesu = (nadu de terras) tènniri is terras acanta de pari; gratzu de crujura = tupisone, berrisone; cresura de apostizu = impizadura, berrisones postos subra de unu muru pro serrare de prus Frases sa bíngia est serrada a cresura ◊ sos puzones sunt in sas chijuras ◊ imbenteusí cresuris noas, ma de froris! ◊ Barbàgia, isorve onzi cadhu ferradu: crijura no lu bortet e ne muru! ◊ ndhe ant leau sa pronitza de sa cesura ◊ sos muros de sa tanca fint chin sa cresura de apostizu subra, frimmada chin sas pedras 2. a sa britzicreta si aiat ligatu unu gratzu de crujura e botedhos ◊ aiat fatu abbanna sa crujura de s'àitu ◊ fit a gherra chin d-una tupa de crujura 4. ci cras no proet, aus a annare a sa cresure Terminologia iscientìfica srr Ètimu ltn. clausura Tradutziones Frantzesu haie, enceinte Ingresu fence Ispagnolu seto (m), cercado (m) Italianu sièpe, recinzióne Tedescu Zaun.

chírra , nf: chírria, cirra, ghirra Definitzione logu ammontau, genia de acorru, po dhue pònnere angiones o crabitos abbandha de is mamas; in s'acorru po is procos, una parte prus pitica de s'àurra, inue si ponet abbandha sa màdria angiada; fintzes matzu o chirrione de pilos, su pilu atzutzudhiu de un'animale / erba de cirras = ispéliu (Plumbago europaea) Sinònimos e contràrios adile, àrula, cerina, cirradroxu Frases coment'e àbbile airada s'iscudet subra de sos anzones in sa chirra Sambenados e Provèrbios smb: Chirra Terminologia iscientìfica srr Ètimu ltn. cirra, cirrus Tradutziones Frantzesu enceinte Ingresu pen Ispagnolu corral para animales pequeños Italianu recinto per animali pìccoli Tedescu Gehege.

còlte , nf: corte, corti Definitzione logu serrau, in fora, apresu a sa domo in bidha o in su sartu ue si faet fúrriu, fatu adatu a pònnere animales, o fintzes po àtera cumbénia; tretu minore prus che àteru tundhu a inghíriu de su truncu de una mata (o fintzes solu síngia tundha a cricu, in terra, giogu de piciochedhos); organísimu de giustítzia, collégiu de giuighes chi faent is dibbatimentos de gradu superiore / min. cortita; corte/i de múrghere, de mulli = mandra Sinònimos e contràrios bachile, cerina, coltíglia, màndara, passiale / zirella / cortile Maneras de nàrrere csn: sa corte de sa Luna = zenia de cortina, bàlliu tundhu prus craru chi a notes si paret totu a inghíriu de sa Luna, a bortas astrintu e a bortas largu meda; fàghere sa corte a s'abba = mòere s'abba cun sa manu, inue est apojada, a frànghere s'arga a manera de no ndhe la umprire cun s'abba; colte reale = polatu, logu ue b'istat unu re; fai corti chena crabas = fàghere innantis su chi cheret fatu apustis, manera irballada de fàghere sas cosas Frases sas cortes sunt prenas de pudhas e gai sa zente tenet sos obos ◊ candho torrant sos pastores a sa serra, in màgiu, faghent torra sas cortes a múlghere 2. sa luna istanote zughet sa corte ◊ fàgheli sa corte, a s'abba, e umpri! 3. a sa pitzinna che l'at giuta a colte reale ◊ sunt pagos sos chi tenent santu in corte pro si pòdere catzare dogni gustu Sambenados e Provèrbios smb: Corte, Cortes, Corti, Cortis, (Decortes, Degortes) / prb: benint is de monti e ci bogant is de corti Terminologia iscientìfica srr Ètimu ltn. cohorte(m) Tradutziones Frantzesu enceinte Ingresu corral Ispagnolu corral, tribunal Italianu recinto per animali, córte, alóne Tedescu Viehpferch, Gericht, Hof.

cungiadúra , nf: cungiarua, cunzadura Definitzione su cungiare, serradura e serru, su serrare e fintzes sa cosa po serrare; a logos est su terrenu serrau, su cungiau Sinònimos e contràrios chijura, cúngia, impizadura, serróngiu, serru Frases a ingíriu de s'ortu dhui at una cungiadura ◊ sa cunzadura de sas tancas est fata a mururdu ◊ ant abbruxau sa cungiarua de bíngia 2. mi armeit de armugodhos de vitellu e de corrias pro sa cunzadura 3. custa fuit una cunzadura prena de trigu ispigau Terminologia iscientìfica srr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enceinte Ingresu enclosure Ispagnolu recinto cerrado Italianu recinzióne Tedescu Einfriedung.

gràida , agt, nf: gràvia, gràvida, ràida Definitzione nau de fémina, chi portat su fedu in corpus; nau (a m. puru) de chiesisiat o css. cosa, chi est prenu, chi giughet cosa meda aintru / gràida manna = in sos úrtimos meses de ingraidànscia; abarrai gràvida de ccn. = ca dh'at impringiada ccn. Sinònimos e contràrios impedidu, prignu, próssimu Frases sa mama canno fit gràida at àpitu un'assuconu malu ◊ sa reinedha si est agatada gràvia e a is noi mesis at iscendiau ◊ portas unu bellu murighíngiu aintru: candu fia gràvida de tui fia aici dèu puru ◊ cussu pensat isceti a issu, no si allabat cun sa pobidha po no abarrai gràvida! Tradutziones Frantzesu femme enceinte Ingresu expectant mother Ispagnolu mujer embarazada, grávido, preñado Italianu gestante, incinta Tedescu schwanger.

impedídu , pps, agt: impediu, impiriu Definitzione de impedire; nau de sa fémina, chi est príngia, cun sa criadura in is intragnas Sinònimos e contràrios impaciadu / gràida, prignu, próssimu, próvidu Frases in custa terra antica bivet nechidada s'ànima de unu pópulu impediu (A.Mura)◊ non apu fuedhau poita ca babbu mi dh'at impediu ca timestus ◊ a s'àcua de s'Atlànticu dhi benit impediu de su giassu de Gibbilterra de intrai a meda in su Mediterràniu 2. sa fémina impiria su chi dhi acucat disígiat ◊ fit dolorosu, o frades, su lassare sa mamma betza, s'isposa impedida (A.Casula)◊ sa fémina impidida si tratat cun delicadesa Tradutziones Frantzesu empêché, femme enceinte Ingresu hisabled, pregnant (woman) Ispagnolu impedido, mujer embarazada Italianu impedito, incinta (dònna) Tedescu behindert, schwanger.

màndara , nf: mandra, màndria Definitzione corte de múrghere bestiàmene, loghighedhu, tretu serrau, prus che àteru curtzu, po pònnere bestiàmene (a múrghere, a crocare); in cobertantza, css. logu serrau bistu coment'e límite a sa libbertade / genias de m.: tundha, longa, a cresura, a muru; min. mandrighedha, mandriola, mandriolu Sinònimos e contràrios apassiadorzu, pasciale, passili Maneras de nàrrere csn: bestire o trubbare su bestiàmine a sa mandra = acorrai su bestiàmini; essíreche in costas de mandra = cambiare chistionu, rispòndhere ma no a tonu, chirchendhe àteru a zisa de iscusa pro cambiare chistionu; sa Mandra Cràbina = sos Sete Frades, sos sete istedhos postos a zisa de carru Frases cheret fatu mandra noa e prus manna ca sos fiados de múrghere sunt medas ◊ su pastori at acorrau s'arrobba in sa màndara po múlliri 2. a sos pisedhos a istare in mandra, in iscola, no lis piaghet 3. si caligunu mentuait su chi fuit sutzessu, deo ch’essia in costas de mandra: mi pariat chi dognunu mi legiat in cara sa mancánsia Sambenados e Provèrbios smb: Mandra, Mandras Terminologia iscientìfica pst Ètimu ltn. mandra Tradutziones Frantzesu enceinte, clôture Ingresu corral Ispagnolu aprisco Italianu recinto, chiuso per bestiame Tedescu Pferch.

serróngiu , nm Definitzione totu su chi serbit a serrare, su chi serrat su logu Sinònimos e contràrios abbucadura, chijura, serru Frases no essendudenci perunu serróngiu, su pastori depiat billai dí e noti (E.Quartu)◊ su trèmini fut a serróngiu de linna Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enceinte Ingresu enclosure Ispagnolu recinto cerrado Italianu recinzióne Tedescu Einfriedung.