arreàre , vrb Definizione
abbarrare in su logu chi unu est, istare firmu; abbarrare ibertandho
Sinonimi e contrari
abarrai,
firmai,
tratèniri
/
abertai,
aisetare
| ctr.
andai
Frasi
arrea inoghe fintzas a torrare mamma tua! ◊ ello no mi arreo a intèndhere sos machines tuos! ◊ triballendhe tota die, si arreiant solu a si leare unu mossu ◊ su trenu arreiat in donzi contonera pro irbarriare s'ispesa a sos contoneris
2.
mama ti at arreatu chin su mànicu cotu ◊ Matzeu li at natu de no l'arreare antes de mesudie ◊ si nch'est andhatu chene arreare resposta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rester
Inglese
to stay
Spagnolo
quedar
Italiano
restare
Tedesco
bleiben.
coigiàre , vrb: acogiai,
coigliai,
coillai,
coizari,
coizare,
cuillai,
cuizare Definizione
lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu
Sinonimi e contrari
abarrai,
acadiare,
acojanare,
apaltare,
cambare,
codiare,
cogiai,
incoizare,
lassai
| ctr.
pigai,
furai
Frasi
beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini
2.
de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile
3.
mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
laisser ou rester en arrière
Inglese
to leave,
to stay back
Spagnolo
dejar,
quedar atrás
Italiano
lasciare,
accantonare,
restare indiètro
Tedesco
lassen,
beiseitelegen,
zurückbleiben
firmài , vrb: afrimai,
firmare,
flimmare,
frimai,
frimmare Definizione
prus che àteru, acabbare su movimentu o unu fàere, arreare; mantènnere o pònnere de no si mòvere, de no sighire a camminare o fàere; tènnere firmesa, mantènnere su foedhu, sa promissa; istare ibertandho, chentza fàere, chentza trebballare
Sinonimi e contrari
abarrai,
addurare,
aturai,
arrèghere,
arremai 1,
arressare,
imbarare,
prèndhere,
rèzere
| ctr.
andai,
mòere
Modi di dire
csn:
pònnere su "Frimma!, Firmu!" = ghetai su pretzetu, dare a unu s'intima de si frimmare; firmai sa petza = dàreli unu bullu, còghere unu pagu su tantu de no si guastare; andhare a su frimma frimma = firmendisí de tretu in tretu
Frasi
candho imbucat a faedhare no si frimmat prus! ◊ in campu fit a frimmare tota die solu ◊ totus si firmant a fuedhai ◊ frimma cue, arguai chi ti moas unu passu! ◊ frimma inoghe cantu isto a torrare! ◊ si ti frimmas a chenare che tenimus cosa chi ti piaghet ◊ frimma ca mànigas cun nois, no ti che andhes como! ◊ s'autobbus andhat a su frimma frimma pro pigare e falare sa zente
2.
firma sa gianna! ◊ fit a cadhu fuindhe chentza lu pòdere frimmare!◊ dh'apu firmau in s'arruga po dhu chistionai ◊ frimmabbila cun carchi vite cussa tauledha a sa zannita!
3.
si no firmas sa paràula no balet chi promitas!◊ cussu est ómine chi no firmat in peràula
Etimo
ltn.
firmare
Traduzioni
Francese
arrêter,
bloquer
Inglese
to stop
Spagnolo
parar,
fijar,
quedar
Italiano
fermare,
sostare,
bloccare,
fissare,
stabilizzare,
restare
Tedesco
anhalten,
befestigen,
bleiben,
standhalten.
improssimàre , vrb Definizione
bènnere príngia, prena de unu fedu nou, nau de sa fémina o de s'animale fémina; nau de s'ómine o de s'animale mascu, fàere impringiare; imprènnere de ccn. cosa, fintzes fàere sa terra bona a prodúere; nau de is frores, ingendrare po efetu de su podhibodhi de su frore mascu
Sinonimi e contrari
aprossimare,
imprignare,
ingrabidare
| ctr.
iglierare,
iscendiai
Frasi
cuss'animale no bi at improssimadu mancari li apant betadu su mascru
3.
su chinisu de su fogu de Sant'Antoni impróssimat sa terra
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engrosser
Inglese
to make pregnant
Spagnolo
quedar embarazada,
preñar
Italiano
ingravidare
Tedesco
schwängern.
iscroniài, iscronniàre , vrb: isgroniare,
isgruniare Definizione
segare a matzigadura cun is serros (fórtighes); fàere a befa, fàere abbarrare male, fàere iscrónniu, figura metzana; fintzes pònnere istrúpiu faendho faina, fàere male sa faina, fàere dannu o guastu a sa bisura; pistare su sede de su laore, s'ispiga, a manera de ndh'essire su granu
Sinonimi e contrari
scumpàrriri
/
bisestrare,
immelmare,
iscariolare,
iscrentiare,
sbisuriai
/
iscravigai
2.
ita làstima de piciocu: no dhu fatzas iscroniai!
3.
ti podet digollare iscronniàndheti su tratu bellu de sa carena (A.Mura)◊ pòvera gama, a su puntu chi l'ant iscronniada, tundhendhe temperaos a binu!
4.
in sa triulera, in s'arzola si fragassat s'ispiga e s'isgróniat su ranu ◊ su ranu chi no est bene isgruniadu si narat cuguzadu
Etimo
itl.
scornare
Traduzioni
Francese
défigurer
Inglese
to disfigure
Spagnolo
hacer quedar mal,
desfigurar
Italiano
sfigurare
Tedesco
verunstalten.