assopiài , vrb: atzopiai, atzopigare, tzopiai Definizione andhare a tzopu, fàere a tzopu; èssere difetosu, bogare difetos Sinonimi e contrari topiligare, tzancarrare, tzanchitai / aprapiai, atopigare, intopare, intopire, irtopiligare Frasi po tanti chi est cosa de papai e bufai, dhu bit beniu mancai atzópia atzópia!…◊ seu atzopiendi ca m'increscit unu pei 2. in cuss’arti atzopiamu e apu cambiau trabballu 3. sa pudheca non dh'apu prus bia si currit ancora o est atzopiara Etimo srd. Traduzioni Francese rendre boiteux, boiter Inglese to limp Spagnolo dejar cojo, cojear Italiano azzoppare, zoppicare Tedesco lahm werden, hinken.

codiàre , vrb: acodiare, cuidare 1 Definizione lassare agoa a ccn. o una cosa camminandho passandho prus ainnanti, lassare cosa chentza fàere, chentza ndhe dha leare, lassare e bastat coment'e candho unu s'imméntigat, lassare o fintzes acabbare de fàere cosa; andhare aifatu de s'arrastu / no codiare cosa = furai totu Sinonimi e contrari acadiare, acogiai, cambare, cogiai, coigiare, incoizare, lassai, scaresci / sensai | ctr. pigai, furai Frasi essit foras de su semenadu e totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ancora intreu ◊ su maridu fit mortu e l'at codiada sola chin sos fizos ◊ su teracu si at codiau sa ghistrale ◊ mamma aprontaiat donzi cosa, chena cuidare sas lezes 2. no nche codiabat sa missa mancu pro sas cosas prus bellas de custu mundhu 3. fae e chibudha, basolu, patatu e azu… no codiaias nudha! ◊ de matzone aumentant sos delitos: - no códiat porchedhu e ne anzone (D.Mele) Etimo srd. Traduzioni Francese laisser qqnqqch derrière soi, oublier qqch Inglese to omit, to disregard Spagnolo colar, dejar Italiano lasciare indiètro Tedesco unterlassen, jdn. zurücklassen.

coigiàre , vrb: acogiai, coigliai, coillai, coizari, coizare, cuillai, cuizare Definizione lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu Sinonimi e contrari abarrai, acadiare, acojanare, apaltare, cambare, codiare, cogiai, incoizare, lassai | ctr. pigai, furai Frasi beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini 2. de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile 3. mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu Etimo srd. Traduzioni Francese laisser ou rester en arrière Inglese to leave, to stay back Spagnolo dejar, quedar atrás Italiano lasciare, accantonare, restare indiètro Tedesco lassen, beiseitelegen, zurückbleiben

dassàre , vrb Definizione abbarrare o istare a su chi bolet fàere s'àteru, arrimare o abbandhonare po pagu o po sèmpere, iscuncordare Sinonimi e contrari abbandhonare, acadiare, acogiai, cambare, codiare, coigiare, discuidai, ilmentigare, incoizare, lassai, scabidai | ctr. leai, picare Frasi at dassau sa trata de sos pedes suos ◊ su masone dassat sa mandra pro su paschinzu ◊ ses cúrrida a sa gianna dassendhe sa faina ◊ dàssalu irbasolare, chin custos issudhos chi si nch'est cravandhe in conca! ◊ si no cheres bènnere dàssalu! ◊ como bos dasso ca mi che so recuindhe ◊ no mi dassetas solu! 2. cussos duos fint ammorendhe tantos annos e apustis si sunt dassados Etimo ltn. de + laxare Traduzioni Francese laisser, quitter Inglese to leave Spagnolo dejar Italiano lasciare Tedesco lassen, verlassen.

depòniri, depònnere , vrb Definizione in is dibbatimentos, su foedhare de is testimòngios; lassare istare / ndhe at depostu s'idea = si est istorrau, at cambiadu idea Sinonimi e contrari ispònnere 2. nachi ti cheres laureare: depònendhe s'idea chi est mezus Traduzioni Francese témoigner Inglese to testify Spagnolo declarar, dejar Italiano testimoniare Tedesco bezeugen.

imprendài , vrb: imprendhare, imprennare Definizione giare in prendha, impromítere o giare calecuna cosa po ndhe garantire o assegurare calecun'àtera Sinonimi e contrari impegnai Frasi no as a crere chi m'imprendho sa domo pro comporare bestires bellos a tie?! ◊ aia chérfidu imprendhare a sos versos sas boghes piús beras atogadas in sa zente (C.Puddu)◊ deo ti apo imprendhadu su coro Etimo ctl. emprendar Traduzioni Francese donner en gage Inglese to pawn (stg.) Spagnolo dejar en prenda Italiano dare in pégno, ipotecare Tedesco etw. jdm. als Pfand geben.

irfrezàre , vrb: irfreziare, isfregiare Definizione fàere o pònnere istrúpiu, guastare o fàere dannu a unu, a una cosa, de pàrrere fintzes légiu, lègia Sinonimi e contrari iscempiai, slegiai, strupiai Traduzioni Francese balafrer Inglese to disfigure Spagnolo dejar marcado, rasgar Italiano sfregiare Tedesco eine Schmarre machen.

irtopiligàre , vrb Definizione fàere a tzopu Sinonimi e contrari assopiai, atopigare, atopire, intopare, intopigare, intopire Etimo srd. Traduzioni Francese rendre boiteux Inglese to lame Spagnolo dejar cojo Italiano azzoppare Tedesco Lahm machen.

lassài , vrb: lassare, latziai Definizione abbarrare a su chi bollet fàere s'àteru, arrimare o abbandhonare po pagu o po sèmpere ccn. cosa, pònnere su chi si portat in manu o chi si tenet poderau (o fintzes solu no pigare su chi si biet o chi un'àteru ponet a bèndhere, a pigare, a papare); istagiaresindhe de una cumpangia, istorrare cojuandho, iscapiare unu css. allióngiu, iscuncordare; a bortas si narat fintzes in su sensu de intregare calincuna cosa a un'àteru, fidandhosindhe po dha custodiare unu pagu / cong. lasse o lessa (1ˆ p. sing. e fintzes is àteras) Sinonimi e contrari abbandhonare, acogiai, cambare, codiare, coigiare, dassare, disamparai, discuidai, incoizare, iscapare, scabidai / imprestare / intregai | ctr. agguantai, leare, mantènnere, picare Modi di dire csn: dare una cosa a lassare = donai po si dh'aguantai chini dha pigat, chentza de dha depi torrai; lassare in bídere e in fághere = lassare deretu su chi unu est faghindhe; lassare a unu in bàmbinu, in bambis = chentza risposta, aisetendhe, gai che macu; lassare a unu in tzàntzara, in càncaru = lassàrelu candho mancu si l'ispetat, lassàrelu in su menzus, lassai in campu e in crachi; lassare desesi (a unu, una cosa) = lassaidhu a solu, a su chi fait de passei suu; lassare sa conca a unu = lassaidhu in paxi, in asséliu; no lassare pedra e linna = pigaindi totu, no lassai nudha Frasi lassa fàghere a mie! ◊ lassa chi ti ndi boghi sa pitzialla de s'ogu! ◊ no mi lasses solu ca timo! ◊ in sa vida ite lassamus si no tenimus contu de su chi semus? ◊ torru a sa domu chi apu lassau ◊ lassaidhu fuedhai! ◊ cussu mànigat totu ma lassat sa fae 2. s'àinu candho móssigat no lassat fintzas chi no tocat sas dentes apare ◊ est illeriadu: no ti lassat fintzas chi no ti at contadu donzi irbéntiu! 3. no ti lasses sa pinna, torramila! ◊ l'amus istadu una forramenta e lassada si l'at ◊ custu líbberu ti lu so dendhe a istare ebbia: cudhu est a lassare puru 4. fint ammorendhe, no andhaiant de acordu e lassados si sunt ◊ sento su ti lassare, bene meu! ◊ cussus fiant isposus ma si funt latziaus 5. a mi la lassas cussa farche, chi mi ndhe messo s'erba? ◊ si mi lu lassas, custu líbberu, mi lu lezo ◊ mi dhu lassas su molenti po trebai? 6. Simone e Andria, Giagu e Giuanne apenas chi los at giamados, ant lassadu totu in bídere e in fàghere e sunt andhados cun Cristos 7. làssami sa conca, no so in chirca de nudha! 8. O mà, bos lasso sos pitzinnos cant'isto faghindhe cumandhu!◊ Fulanu mi at lassadu custa cosa a bi la tentare, ma como so andhendhe deo puru: a chie la lasso si no torrat? Cognomi e Proverbi prb: chie lassat a cras lassat a canes Traduzioni Francese laisser, lâcher, quitter Inglese to leave, to allow Spagnolo dejar Italiano lasciare Tedesco lassen.

orminàre , vrb: urminare Definizione andhare aifatu de is peadas, cricare s'arrastu de bestiàmene, de gente, o fintzes cricare àteru; istare a su passa passa lassandho s'arrastu, catzigandho o imbrutandho su logu, andhare a giru fintzes chentza un'iscopu precisu, tanti po girare Sinonimi e contrari addromare, arrestallai, atratare, ormizare, trassigiai, trateare / chilcare, girai Frasi e ite bi sunt orminendhe, cussos, in su cunzadu nostru? 2. no istes orminendhe ca apo samunadu in terra comogomo! ◊ apo àpidu totu s'ortu orminadu de bestiàmine ◊ finas in sa Luna che ant orminadu ◊ proite no ti assélias, cantu chi istas orminendhe chentza cabu? Etimo srd. Traduzioni Francese traquer, laisser la trace Inglese to leave marks Spagnolo rastrear, dejar huellas Italiano ormare, lasciare le órme Tedesco der Fährte folgen, verfolgen, Spuren hinterlassen.

scuài 1 , vrb: isculai*, sculai Definizione coment'e segare su culu o su fundhu, segare una parte de calecuna cosa cunsiderada coment'e s'ala de fundhu; isconciare una cosa; acabbare o firmare de fàere calecuna cosa Sinonimi e contrari isciusciai, isconciare / acabbae, lassai, sensai Modi di dire csn: scuai un'agu = segaindi su cú, s'ogu, sa parti aundi intrat su filu; scuai bruscerias = iscontzare fatuzos; sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade Frasi muda, dassinuncas scuaus su santuanni! ◊ cussu sculat e fait matzinas ◊ no torris a cumentzai cun custas chistionis, puita sculaus totu ◊ su malàdiu pregàt a Deus de dh'acuntentai de sculai isceti sa vida sua ◊ tocat a ndi fai sculai cussa lei fata mali ◊ chini dhi sculat sa fortuna, a issu, est sa sorga! ◊ assentai bèni sa cosa, assinuncas si sculat su càrrigu e si perdit andendi andendi! 2. su piciochedhu at sculau de fai a malu ◊ insaras at sculau de arriri ◊ apustis chi iat sculau de niai, Pinóchiu fiat andendu a iscola 3. una famíglia sculada no fait a dha torrai a missi in fiu! Traduzioni Francese défaire, annuler, cesser Inglese to undo, to cancel, to give up Spagnolo deshacer, dejar Italiano disfare, annullare, sméttere Tedesco zerstören, zunichte machen, aufhören.

sensàe, sensài , vrb: cessai, sensare, sentzai, sentzare, sentzari, sessare, sunsai, tzessare Definizione finire, firmare, acabbare de fàere una cosa Sinonimi e contrari acabbae, ildíghere, tzelare | ctr. sichire Frasi custu bentu paret chi no sesset! ◊ is bentus iant sentzau ◊ guai si senso de isperare! ◊ tocat a fai sensai is fogos in su sartu! ◊ su babbu e is fradis no ant mai sentzau de dha circai ◊ sessae sos supedhos, no est ora de prànghere! ◊ sos soldados senseint de isparare ◊ pariat sessendhe de pròere e bido chi nono! ◊ che a su matzone, fin'a mòrrere no sensas de furare! ◊ fut proendho proendho e no sensàt nudha nudha! ◊ issu no sentzat mai de murrungiari! ◊ su sonetu iat sunsau su sonu Etimo itl. Traduzioni Francese cesser Inglese to cease Spagnolo cesar, dejar Italiano cessare, sméttere, desístere Tedesco aufhören.

«« Cerca di nuovo