abbrigài , vrb: abbrigare 1,
abbrigari,
arbigai,
arvigai,
avrigai,
obrigai Definizione
orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare
Sinonimi e contrari
arrubiai,
cardiare,
cardigiai,
incrabigai,
ingrujare
Frasi
su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri
2.
ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau
Etimo
srd.
albicare
Traduzioni
Francese
rendre brûlant,
chauffer au rouge,
à blanc
Inglese
to make red-hot,
to incandesce
Spagnolo
calentar al rojo,
encandecer
Italiano
arroventare
Tedesco
glühen machen.
arrúbiu , nm, agt: orrúbiu,
rúbiu* Definizione
genia de colore, su de su sàmbene, de su fogu, prus o prus pagu cotu o càrrigu; chi est in colore inchesu, in colore de su sàmbene, de su fogu
Sinonimi e contrari
porporinu
Modi di dire
csn:
faisí a. = fàgheresi ruju in cara de sa birgonza; is arrubiedhus = marcos rujos in cara in s'ispuntone de sos càvanos; s'a. de s'ou = oidedhu, ollanu
Frasi
est arrúbiu che piberoni ◊ de sa bregúngia si est fata arrúbia che càvuru cotu ◊ su caboni portat sa cogorista arrúbia che su coradhu
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
rouge
Inglese
red
Spagnolo
rojo
Italiano
rósso
Tedesco
Rot.
cardiàre , vrb Definizione
giare sa càrdia, callentare (ferru o àteru metallu) fintzes chi essit abbrigau agiummai de s'iscagiare
Sinonimi e contrari
abbrigai,
arrubiai,
arrujire,
cardigiai,
ingrujare,
orruviare
2.
ti at a inchèndhere semper de piús a fundhu finas a ti cardiare sa cusciénscia (N.Puggioni)
Etimo
spn.
caldear
Traduzioni
Francese
chauffer au rouge
Inglese
to make red-hot
Spagnolo
caldear,
calentar al rojo
Italiano
arroventare
Tedesco
zum Glühen bringen.
cenóbida , nf: sannóbidu* Definizione
colore unu pagu orrúbiu, genia de terra orrúbia po giare custu colore: fintzes terra groga
Sinonimi e contrari
màngala
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
sinopia,
rubrique
Inglese
sinopite,
red ochre
Spagnolo
ocre rojo,
almagre
Italiano
sinòpia,
òcra róssa
Tedesco
Rötelerde.
ingrujàre , vrb: ingruzare,
irrujare Definizione
callentare su ferru (o àteru metallu) a puntu de essire orrúbiu; nau de cosas de papare (frutos), essire orrúbios, cotos, lómpios
Sinonimi e contrari
abbrigai,
arrubiai,
arrubiscai,
arrujire,
cardiare,
cardigiai,
imbudhidai,
irrujire,
orruviare
| ctr.
ifridare
Frasi
sas ancas si li fint pinnigadas e allorumadas che duos ferros irrujados ◊ pro còghere su late in su maninzone, antigamente, ingruzaiant pedras biancas e che las betaiant a mesu
2.
sa cariasa est irrujendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer au rouge
Inglese
to make red-hot
Spagnolo
calentar al rojo
Italiano
arroventare
Tedesco
glühend machen.
màngala , nf: màngana 1,
màngara Definizione
colore unu pagu orrúbiu, genia de terra orrúbia po giare custu colore (is pastores dha ponent po marcare pegos; in s'antigóriu dha frigaiant a tínghere de orrúbiu is muros in is domos de gianas)/ filu de sa m. = filu cun tinta chi sos mastros de linna e sos serradores impreant pro fàghere sinzas longas deretas
Sinonimi e contrari
cenóbida
Frasi
de màngara ti as fatu una cortina pro cumparrer sa carre purpurina (P.Mereu)◊ su filu de sa màngara dh'imperant is maistus de linna po sinnai ◊ is serradores, manigianno su filu po fàere is sígnalas, portant is manos orrúbias de màngara chi no ne annat mancu cun sabone!
Etimo
ctl.
mángara
Traduzioni
Francese
rubrique,
cinabre
Inglese
sinopite
Spagnolo
ocre rojo,
almagre
Italiano
sinòpia,
òcra róssa,
cinabro
Tedesco
Rötelerde,
Roter Ocker.
píxi 1 , nm Definizione
genia de mata manna: faet linna modhe impreada prus che àteru po fàere paperi
Terminologia scientifica
mtm, Picea abies
Traduzioni
Francese
sapin
Inglese
norway spruce
Spagnolo
abeto rojo
Italiano
abéte rósso
Tedesco
Rottanne.
rúbiu , nm, agt: arrúbiu,
orrúbiu,
rúgiu,
ruju,
rúviu,
ruxu,
ruzu Definizione
genia de colore, su de su sàmbene, de su fogu, prus o prus pagu cotu o càrrigu; chi est in colore inchesu, in colore de su sàmbene, de su fogu / genias de ruju: ruju pràchidu (colore de fràmula de fogu, r. che pudhu, che pumata, che coradhu), ruju meru, ispabajau (ruju deunudotu, totu, meda)
Sinonimi e contrari
porporinu,
rubiscu,
rusu
Modi di dire
csn:
fàgheresi ruju in cara de sa birgonza, fàghere sa fatza ruja = faisí arrúbiu, arrubèschere; bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; frades rujos = su fogu fuidu; àrias rúgias de sole… faghet tempus malu!
Frasi
no s'ischit si est niedhu, rúviu o biancu ◊ si est fatu ruju ruju e no resultat a nàrrere paràula ◊ giuto sos càvanos ruxos che pumatos ◊ sas àgheras si sont fatas rujas dae sas lampitzatas ◊ issa fuit bene fata, galana, bianca e ruja che una mela rosa ◊ ite bellas chi sunt, chie niedha chie ruza, custas féminas! ◊ in bidha sa chéxia est ruxa
Cognomi e Proverbi
smb:
Rubiu, Ruggiu, Rugiu, Ruiu, Ruju
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
rubeus
Traduzioni
Francese
rouge
Inglese
red
Spagnolo
rojo
Italiano
rósso
Tedesco
Rot.
sannóbidu , nm, nf: cenóbida,
sinóbida,
senóbide,
senóbidu Definizione
colore unu pagu orrúbiu, genia de terra po giare su colore orrúbiu
Sinonimi e contrari
màngala
/
cdh. tzinópia
Etimo
itl.
sinòbbita
Traduzioni
Francese
rubrique,
terre rouge
Inglese
sinopite,
red ochre
Spagnolo
almagre,
ocre rojo
Italiano
sinòpia,
òcra róssa
Tedesco
Eisenocker.