tàle , prn: tali Definizione foedhu po nàrrere calecunu, unu css.; a logos dhu narant coment'e númene in su sensu de unu tanti, unu pagu de calesiògiat cosa, fintzes po tempus (e min. talixedhu, un'apena apena) Sinonimi e contrari bodale, fulanu, nichele Modi di dire csn: a tales chi… = a manera de, a puntu chi…, a deminos chi…, fintzas "pro chi…"; èssere tale de... = èssere lintu e pintu... Frasi so andhadu a una domo e bi apo àpidu su tale ◊ sa tale mi at nadu goi e goi ◊ tui ses de is talis 2. so sempre potente e duru "sassu" a tales chi si acultzu bei passas, si no istas atentu, ti fragassas! (Sassu)◊ cuss'istàtua ndhe fit tales a Nostru Signore ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas meda 3. apo cotu unu tale de fae ◊ dhu tenies un'àteru tale de banna fata? (C.Frau)◊ ajòs, andhaus ca nosi corcaus un'àteru tale!◊ dhue fio unu tale in domo sua ibetannodhu! 4. a tales paret ca essit su sole, a tales ist niotzolandho, a tales si pesat s'istrasura ◊ depo samunare tales piticos de lana Etimo ltn. talis, tale Traduzioni Francese type Inglese he(she, that fellow), someone Spagnolo tío, fulano Italiano tìzio, tale Tedesco irgendeiner.

titíu , nm Definizione tiu, nau prus che àteru a preide Sinonimi e contrari tiu Etimo srd. Traduzioni Francese oncle Inglese uncle Spagnolo tío Italiano zio Tedesco Onkel.

tzíu , nm: ciu 2, siu, tiu Definizione frade o fradile de babbu o de mama (e po arrespetu fintzes su pobidhu de una tzia); dhu narant fintzes po arrespetu a ómine mannu chentza èssere parente Sinonimi e contrari concu 1, titiu / babbai, itziu Frasi tziu e nebodi funt chistionendi 2. est passau su tziu de is ciulirus ◊ o cudhu tziu, ite sezis bendhindhe? ◊ si narat "tziu" po arrespetu Terminologia scientifica ptl Etimo ltn. thius. Traduzioni Francese oncle, monsieur Inglese uncle, sir Spagnolo tío, señor Italiano zio, signóre Tedesco Onkel.

únu , art, agt, nm, prn Definizione artículu indeterminativu, podet acumpangiare númene mascu sing. candho est pagu precisu, po unu bastat chi siat (ma a bortas ndhe inditat unu precisu puru ma chi no si bolet nàrrere); podet inditare cantidade (segundhu comente si narat fintzes meda), èssere su primu de is números positivos apitzu de su zero: 1 in números àrabbos, I in números romanos; est foedhu impreau a su postu de su númene de una css. persona (e podet pigare sa forma pl). Coment'e art. e agt. andhat bene sèmpere apostrofau candho si agatat ananti foedhu chi cumènciat cun vocale e no si ponet candho su nm. dh'acumpàngiat un'agt. nau a ispantu o ironia (bellu chichiu ses!…); coment'e agt. si fúrriat a fémina dónnia borta chi cun àteros números acumpàngiat su foedhu mila (binti una mila, chentu e una miza), si fúrriat a pl. acumpangiandho un'àteru númeru po giare s'idea de una cantidade pagu precisa, in su sensu de agiummai, a fúrriu de…, a oros de… (apu fatu unus cantu isbàglius, unas cantu fartas), in agt. cumpostu (es. bintunu, trintunu, o fintzes binti unu) cumandhat faendho cuncordare a singulare su númene chi benit aifatu (es. tenzo bintun'annu, est una chedha de trint'una craba) Sinonimi e contrari unidade / fulanu Modi di dire csn: su bàtor'unu, su chimb'unu, e gai = su 25, su 20 peschentu, o unu de bàtoro, unu de chimbe; a unu a unu, a unus a unus, a unos a unos = unu per borta, a pagos a pagos (itl. alla spicciolata, uno per volta); unu chi est unu = mancu unu sceti, mancu unu a si dhu fichiri in is ogus; no … unu = mancunu, nudha; unos cantos, unus cantu, unas cantu, agt. e prn. = una pariga, unu tzertu tantu (cun númeru = in s'oru de, itl. circa); pònnere o fàghere duas a unu = ammisturai, pònniri totu a unu duas cosas diferentis; èssere totu unu = (nau ponendi apari una cosa cun un'àtera), èssiri sa própiu cosa (e segundu acomenti dhu narant bollit nàrriri "diferenti meda, meda mellus"); èssere o còghere a unos (nadu de frutuàriu) = cale cotu cale nono, cale bonu cale malu; unu pro unu = unu per borta, si est a dhus pigai a unu a unu; unu pro medas (upm) = una síngula cosa, mescamente minuda, nada pro ndhe inditare medas chentza chi siat nm. colletivu (es. s'olia = unu calesisiat númeru de olias-frutu, o fintzas olia in cantu distinta de donzi àteru frutu o linna e duncas "totu s'olia", "totu sas olias", ma fintzas una ebbia, e a donzi modu "un'olia" est meda diferente de "una chedha, unu tallu" – nm. colletivu – in cantu po fàere "un'olia" bastat una síngula olia, ma po fàere "una chedha" o "unu tallu" serbint unos cantu pegos) Frasi no passat dí de s'annu chi no ispuntit unu frori ◊ est andhadu a chistionare un'ómine ◊ un'ómine (no si narat ne chie e ne cale) una borta est andhadu a chircare fémina ◊ unu babbu e una mama depent pessare a sos fizos ◊ custu fatu est acontéssiu prus de unu séculu fait ◊ ne portaiat una de muschelda!…◊ in monti dhui iat unu pastori 2. s'unu benit innantis de su duos ◊ sa pessone zughet unu nasu, ma duos ogros 3. unu no est s'àteru! ◊ ge nd'at fastigiau unu, cussa picioca!… ◊ essindhe a cumandhu amus bidu a unu ◊ si mi poniant a seberare no ndhe tia chircare un'àterunu ◊ custu fit unu mai bidu e ne connotu ◊ bi cherent unos e àteros ◊ bi at unu a boghes: chie est? 4. sos terrinos los fato rèndhere de unu chimbanta ◊ s'apillieit a li dare su batorunu de su carvone ◊ sa de tres una de sos Sardos che sunt peri su mundhu ◊ bramo a chilcare sos mundhos de su firmamentu totu a unos a unos (P.Sulis)◊ at imprassau a unus a unus is de sa cumpangia ◊ a unu a unu isparindhe sunt sos amigos ◊ unu chi est unu no si at a salvare ◊ unos cantos no crent in custas cosas ◊ unas cantu cosas serbint a mimi ◊ unus cantu funt andaus a bidha ◊ no mi ndh'at dadu unu chi est unu! ◊ at leadu sa birra e sa gazosa e ndhe at fatu duas a unu (G.Ruju)◊ atapare su conzu a sa pedra o sa pedra a su conzu totu est unu ◊ custu péssighe est malu: est a unos (G.Ruju)◊ unu pro unu cussos mi los zogo a istrampadas ◊ su mundhu est unos chimbe continentes ◊ ndi portu unus trinta chilus de casu ◊ de trigu no bi ndh'at ispigadu unu fundhu! Etimo ltn. unus Traduzioni Francese un, individu, type Inglese a, an, one, individual, someone Spagnolo un, uno, tío, fulano Italiano un, uno, indivìduo, un Tìzio Tedesco ein, irgendeiner.

«« Cerca di nuovo