agliagài , vrb: (a-gli-a-ga-i) alliagai
gliagai*,
liagai Definizione
fàere a freaduras, totu a liagas
Sinonimi e contrari
apiagare,
apragastare,
friai
2.
dh'at fata flagellai ispollada po chi su corpus siat alliagau
Traduzioni
Francese
blesser,
ulcérer
Inglese
to wound,
to ulcerate
Spagnolo
llagar,
ulcerar
Italiano
piagare,
ulcerare
Tedesco
verwunden,
ein Geschwür erzeugen in.
ammestadài , vrb: ammistadai,
ammisterai Definizione
fai ammistadi o tenni un'ammistadi, nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o àter'ómine (ma si narat fintzes in su sensu de amighéntzia cun chiesiògiat)
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicare,
amicitziare
Frasi
Micheli abbetiosu, no mi bollu ammistadai…◊ su tali, mancai béciu e babbu de tantis fillus, si est ammistadau cun d-una piciochedha
2.
is duas famíglias fiant ammistaradas e biviant totus impari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre en état de concubinage
Inglese
to maintain an illicit affair (love)
Spagnolo
amistarse,
amancebarse
Italiano
intrattenére una relazióne amorósa illécita
Tedesco
ein außereheliches Verhältnis unterhalten.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definizione
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Sinonimi e contrari
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Frasi
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
Inglese
to be connected with
Spagnolo
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italiano
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
Tedesco
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
atzironàre , vrb Definizione
pònnere o apicigare tzirones, ligas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
panser
Inglese
to stick a plaster on
Spagnolo
poner un esparadrapo
Italiano
incerottare
Tedesco
ein Pflaster aufkleben.
chintàna , nf Definizione
genia de mamutzone, ómine de linna chi is giostradores cricant de fèrrere
Traduzioni
Francese
quintaine
Inglese
quintain
Spagnolo
estafermo,
pandorga
Italiano
quintana
Tedesco
ein Ritterspiel.
desbaratàre , vrb: disbaratai,
disbaratare Definizione
fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare
Sinonimi e contrari
aperdimentare,
distrúere,
isbaire,
ispazetare,
ispèldere,
ispeldisciare,
istravuciare
/
desatinai
| ctr.
avitare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
mener une vie déréglée
Inglese
to lead a dissolute life
Spagnolo
desbaratar
Italiano
menare una vita sregolata
Tedesco
ein unsittliches Leben führen.
ghiòne , nm: ghioni Definizione
su cabadhante chi aperit sa currera de is cuadhos; genia de pandhera; a logos est su canàrgiu / su ghione imperiale = sa pandhera de s'imperadore
Sinonimi e contrari
ghiadore,
ghionarzu
/
pignoni
Etimo
spn.
guión
Traduzioni
Francese
étendard
Inglese
starter,
standard
Spagnolo
guión
Italiano
colui che apre la córsa dei cavalli,
stendardo
Tedesco
Reiter der ein Pferderennen beginnt,
Standarte,
Banner.
ildeossàre , vrb: ildiossare,
irdaossare,
irdegossare,
irdeossare Definizione
bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu
Sinonimi e contrari
iddoare,
isconsiminzare,
istracassare
| ctr.
aconciai
Frasi
chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso!
2.
oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris!
Traduzioni
Francese
démolir,
traumatiser,
se casser les os
Inglese
to smash,
to traumatize,
to thrash s.o
Spagnolo
destrozar,
tener los huesos molidos
Italiano
sfasciare,
traumatizzare,
rómpere le òssa
Tedesco
zerbrechen,
ein Trauma bewirken,
zerschlagen.
imbaltzài, imbaltzàre , vrb: imbartzare 1,
imbratzare Definizione
pònnere in sa bartza, nau mescamente de sa crachina rude chi si ammesturat cun s’abba po dha pòdere impreare po impastu o àteru; pònnere a modhe in abba in bartza o fintzes in paule / i. sos pes de sa robba = fai passai is brebeis in sa bàrcia cun sa mexina po dhas curai de su mali a is peis
Sinonimi e contrari
imputare 2,
impogiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empoter
Inglese
to pot
Spagnolo
poner en un pilón
Italiano
invasare
Tedesco
in ein Gefäß tun.
imbirbantài , vrb Definizione
fàere o essire birbante
Traduzioni
Francese
devenir polisson
Inglese
to become rascal
Spagnolo
volverse bribón
Italiano
infurfantire
Tedesco
ein Schurke werden.
imbotàre , vrb: impotai Definizione
pònnere in is botos sa cosa de chistire
Etimo
ctl.
empotar
Traduzioni
Francese
mettre dans un pot
Inglese
to pot
Spagnolo
envasar
Italiano
méttere in vaso,
in baràttolo
Tedesco
in ein Gefäß tun.
inchigiàre , vrb: inchizare Definizione
fàere o essire coment'e in cara trista, o fintzes arrennegada; nau de s'aera, annuare
Sinonimi e contrari
achizare,
acristai,
inchizire,
incilliri
2.
sas boghes de su bentu inchizant s'ària che lamentos de atitadora ◊ s'aera oe si ch'est inchizendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froncer le sourcil (s)
Inglese
to frown
Spagnolo
fruncir el ceño
Italiano
accigliarsi
Tedesco
ein finsteres Gesicht machen.
incillíri , vrb: incixie,
incixiri Definizione
ammostare o fàere cara de inchietu istringhendho is chígios; pònnere pentzamentu
Sinonimi e contrari
achizare,
acristai,
inchigiare,
inchizire,
increstare,
ingrispire
Frasi
candu nant cancuna cosa po issa s'incillit e s'inchietat, ma est pronta a perdonai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froncer le sourcil (s)
Inglese
to frown
Spagnolo
fruncir el ceño
Italiano
accigliare
Tedesco
ein finsteres Gesicht machen.
ingrodhíre , vrb Definizione
fàere o essire coment'e unu margiane, de cumportamentos, essire trasseri, marfusu
Sinonimi e contrari
ammargianae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ruser
Inglese
to become wily
Spagnolo
hacerse astuto
Italiano
involpire
Tedesco
schlau wie ein Fuchs werden.
machisóngiu, machisónzu , agt, nm: machixognu Definizione
chi o chie est unu pagu macu, ma nau in cunfidàntzia
Sinonimi e contrari
machedhu,
machillotu,
macotu,
sabiotu,
trantziu
Frasi
machisonzu, e tue cres de abberu a cosas gai?! ◊ a cussa vista tenzo un'amaronza undha de fele chi mi annegat totu e mi paso e li grido: Machisonza!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
farceur,
loustic
Inglese
joker
Spagnolo
chiflado
Italiano
mattacchióne
Tedesco
ein bißchen verrückt,
Spaßvogel,
Spaßmacher.
maicàntu , agt, avb, prn: maigantu Definizione
mai + cantu, nau in su sensu de unos cantu, meda, medas
Sinonimi e contrari
chimai,
meda,
meditu
Frasi
maiganta zente faghiat chilòmetros de caminu ◊ de Pedru Casu si connoschent maigantas poesias ◊ atraessados maigantos giassos, bussat a una gianna ◊ sa cota de su pane bastat maigantu tempus
2.
pesso chi isse si siat fadhidu de maigantu ◊ si mudadu mi agatas maicantu, cal'est s'impressione chi ti do? ◊ cust'avréschida l'amus isetada maicantu! ◊ fit maicantu afochissadu ◊ onzi cosa chi faghiat issa, dae maigantu a cust'ala, no fit zusta
3.
maigantos, maigantas faghent gai
Traduzioni
Francese
un certain,
une certaine quantité de (adj.),
une certaine quantité (pron.),
quelque peu,
assez,
sensiblement (adv.)
Inglese
several
Spagnolo
bastante,
algo
Italiano
alquanto
Tedesco
: etwas (Adj.),
ein wenig,
einige,
: ziemlich (Adv.),
: etwas (Pron.),
ein wenig.
marrósu , agt Definizione
chi portat dentímine bellu, dentes bellas, bonas / gatu m. = batu areste; tilipirche m. = genia de pibitziri mannu chi portat is cambas longas a serracu
Frasi
beni, mucitu marrosu, e papadindhedhu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Marrosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a une belle denture
Inglese
the one who has good teeth
Spagnolo
que tiene una buena dentadura
Italiano
che ha dentatura buòna
Tedesco
ein gesundes schönes Gebiß besitzend.
pachitzédhu , agt, nm: paghighedhu,
paghitzedhu,
pazichedhu Definizione
min. de pachitzu: chi est in cantidade pitichedha, de pagu contu, chi est cosa de pagu contu
Sinonimi e contrari
acantedhu,
agigu,
aizaredhu,
apenighedhu,
izedhu,
pachedhu,
pagaredhu,
pibidedhu,
pódhixi,
talighedhu,
tzúniu
/
paghitu,
paghitzedhedhu
| ctr.
meda
Frasi
abbarrae galu unu patzichedhu inoche! ◊ cun cudhu paghighedhu s'ingrassat e si campat mes'annu
Traduzioni
Francese
assez peu
Inglese
not much
Spagnolo
poquito
Italiano
pochino
Tedesco
wenig,
ein klein wenig.
pibidédhu , nm: pipidedhu Definizione
tipidiu, genia de lanighedha de su linu (o de sa lana etotu), sa parte prus fine de su linu; apen'apena, unu tanti paghedhedhu
Sinonimi e contrari
biculedhu,
filchinida,
palfaruza,
pimpidalla,
pimpirinalla,
pitzuedhu,
uchedhu
Frasi
a chie fut tepenandhe lana o pipidedhu, calicuna allatandhe, candho no fut isciapunandhe (A.Marceddu)
Traduzioni
Francese
petit peu
Inglese
only a little
Spagnolo
poquito
Italiano
pochettino
Tedesco
ein bißchen.
pódhixi , nm Definizione
su pódhighe mannu de sa manu; un'apenas de cosa, unu tanti pigau cun sa punta de duos o tres pódhighes: podhixedhu si narat fintzes po iscutighedha, apenas de ora
Sinonimi e contrari
didumannu,
podhichemannu
/
gradixedhu,
iscuta,
pachitzedhu,
talighedhu,
tanchixedhu,
podhicada
2.
poboritu, mancu unu pódhixi de sabi in conca portat! ◊ seus che is mobentis in sa moba, girendu po unu podhixedhu de farra! ◊ dhi domandu de tenni unu podhixedhu de passiéntzia
3.
mi setzu unu podhixedhu, no m'istentu ◊ aspetit unu podhixedhu! ◊ lassaminci essiri unu podhixedhu a foras!
Traduzioni
Francese
assez peu,
petit peu
Inglese
not much
Spagnolo
poquito
Italiano
pochino
Tedesco
Daumen,
ein bißchen.