acavacài , vrb: acovecai,
acrobecare,
acrovecai,
cavacai Definizione
betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret
Sinonimi e contrari
abbucai,
acuguzare,
apatigai,
bíncere,
furriai,
tavacare
| ctr.
iscavacare
Frasi
chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus
2.
tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat!
3.
li ant covacadu sa carena in su putu
4.
cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retourner,
renverser
Inglese
to turn upside down
Spagnolo
volcar,
dar la vuelta
Italiano
capovòlgere
Tedesco
auf den Kopf stellen.
arrolliàda , nf Definizione
su arrolliare
Sinonimi e contrari
inghíriu
Frasi
gei dh'apu fata s'arrolliada: seu andada a seti o otu logus me in sa bidha!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tour
Inglese
round
Spagnolo
vuelta
Italiano
giro
Tedesco
Rundgang.
boltàre , vrb: bortare,
bortiare,
vortare Definizione
furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn.
Sinonimi e contrari
colojare,
furriai
/
cambiai,
imbortare
Modi di dire
csn:
bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí
Frasi
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos!
2.
onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare
3.
fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos
4.
sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides
5.
si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie!
6.
est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju)
7.
in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos
Etimo
ltn.
*voltare
Traduzioni
Francese
tourner,
se retourner
Inglese
to turn against s.o.,
to rebel
Spagnolo
darse vuelta
Italiano
voltare,
rivoltarsi
Tedesco
wenden,
sich auflehnen.
busàda , nf Sinonimi e contrari
businada,
furriada,
furriotu,
mobinada,
inghiriotu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pirouette
Inglese
turn
Spagnolo
vuelta,
pirueta
Italiano
giravòlta
Tedesco
Drehung.
furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu,
furriadorju,
furriadorzu,
furriadroxu Definizione
tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare
Sinonimi e contrari
biradorzu,
furriada,
ghiradorju
/
barraca,
domo,
pinnetu
/
bidhichedha,
bidhiciolu,
madau,
trechinzu
Modi di dire
csn:
non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada
Frasi
Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu
2.
me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu
Terminologia scientifica
pst, slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tournant,
point de repère,
point de retour
Inglese
turning-point,
land mark
Spagnolo
punto de vuelta,
de referencia
Italiano
punto di svòlta,
di riferiménto,
di ritórno
Tedesco
Wendepunkt,
Bezugspunkt.
gíriu , nm: giru 1,
ziru 1 Definizione
movimentu coment’e a cricu, andhada peri su logu e torrada a su logu de sa tzucada; cosa chi si passat a inghíriu de calecun’àtera
Sinonimi e contrari
fúrriu,
inghíriu,
ródia
Modi di dire
csn:
sètzere a g. = totu a inghíriu; g. de fuedhus = cosa chi si narat impreendhe peràulas medas a su postu de una sola chi narat totu; èssiri girugirus = a su zira zira de unu logu a s'àteru; fai su giru de s'isposa = fàghere ziru longu chentza bisonzu; leare, pigai in g. a ccn.= brullare coment'e a ingannu, po leare a befa; leare a giru = essire, bogare a fàere unu giru, spreviai
Frasi
in giru peri is domos si agatant cosas chi medas ant immentigau ◊ is pudhas furint a giru de su foghile ◊ seo andhandho a mi fàere unu giru cun is amigos ◊ dh’apo a crede chi siais totus in giru po su carrasegare!…◊ sa genti castiendi si est posta a gíriu de sa màchina
2.
mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú (G.Piras)◊ un'oghetedhu chentza lòmpere annu pigat in giru un'ómmine mannu! (A.Barra)◊ gei ndi bieis de genti acorrada in su gíriu de duas oras!…
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
tour
Inglese
round
Spagnolo
vuelta,
giro
Italiano
giro,
spira
Tedesco
Umdrehung,
Runde.